Тұмсықта бойлай созылған қырлар мен қатпарлар болады, тілі - ұзын және нығыз, тұмсықтың ұзындығындай алға созылып шығуға бейім, тілінің ұшы үшкір, арнайы сөл шығатындықтан, жабысқақ болып келеді. Тоқылдақтар осы тұмсықтың жәрдемімен қабық тесігі мен жарығына және сүрегіне тереңірек бойлап, бунақденелілерді және олардың дернәсілдерін жапсырып немесе шаншып алады. Жабын қауырсындары - қатқыл, көбінесе ашық түсті. Құйрығы - ұзын, конус пішінді қатқыл. Құс құйрығын таяныш етіп, қысқа және өте имек, өткір тырнақтарымен тік бетке жабысады. Аяқтары - қысқа және күшті екі саусағы - алға, екі саусағы - артқа бағытталған 4 саусағы болады. Орман құсы, отырықшы өмір сүреді, кейде шағын қашықтыққа қоныс аударады. Топ та үйір де түзбейді. Моногамиялы, жұбын көптеген жылдар бойы жиі сақтайды. Қабықта және сүректе тіршілік ететін бунақденелілерді және солардың дернәсілдерін жейді, дегенмен затия бетіндегі азықтарды да шоқиды. Күзде және қыста тұқымдар мен жемістерді жейді. Тоқылдақтар отрядында 207 түрді қамтитын 34-35 туыс бар. Қазақстанда 5 туыстан 8 түр кездеседі.
Орман шаруашылығында тоқылдақтардың пайдасы үлкен. Олар күн сайын бірнеше жүз зиянды насекомдарды қырады. Тоқылдақтар әсіресе жаз айларында пайдалы, өйткені, олар бұл кезде насекомдармен қоректенеді. Қыста тоқылдақтар көпшілігінде кылқанды ағаштардың дәндерімен қоректенеді. Үзіп алған жаңғақтарын өздері шоқып жасаған ағаш қуыстарына бекітіп қойып, оны қаты тұмсығымен жарып, ішінен дәнін алып жейді. Пайдаланылып болған бүршік қабығын жерге түсіреді. Тоқылдақтардың жаңғақтарды апарып бекітіп қойып, ішінен дәнін алып жейтін жерін “дүкен” деп атайды. Мұндай “дүкендердің” астында қарағайдын, бірнеше мыңдаған тұқымы алынған бүрлері үйіліп қалады. Тоқылдақтардың келтіретін аздаған осындай зияндарынан, олардың пайдасы аздаған көп. Сондықтан да халык “тоқылдақ — тоғай дәрігері” деп атайды[1].
Тұмсықта бойлай созылған қырлар мен қатпарлар болады, тілі - ұзын және нығыз, тұмсықтың ұзындығындай алға созылып шығуға бейім, тілінің ұшы үшкір, арнайы сөл шығатындықтан, жабысқақ болып келеді. Тоқылдақтар осы тұмсықтың жәрдемімен қабық тесігі мен жарығына және сүрегіне тереңірек бойлап, бунақденелілерді және олардың дернәсілдерін жапсырып немесе шаншып алады. Жабын қауырсындары - қатқыл, көбінесе ашық түсті. Құйрығы - ұзын, конус пішінді қатқыл. Құс құйрығын таяныш етіп, қысқа және өте имек, өткір тырнақтарымен тік бетке жабысады. Аяқтары - қысқа және күшті екі саусағы - алға, екі саусағы - артқа бағытталған 4 саусағы болады. Орман құсы, отырықшы өмір сүреді, кейде шағын қашықтыққа қоныс аударады. Топ та үйір де түзбейді. Моногамиялы, жұбын көптеген жылдар бойы жиі сақтайды. Қабықта және сүректе тіршілік ететін бунақденелілерді және солардың дернәсілдерін жейді, дегенмен затия бетіндегі азықтарды да шоқиды. Күзде және қыста тұқымдар мен жемістерді жейді. Тоқылдақтар отрядында 207 түрді қамтитын 34-35 туыс бар. Қазақстанда 5 туыстан 8 түр кездеседі.
Орман шаруашылығында тоқылдақтардың пайдасы үлкен. Олар күн сайын бірнеше жүз зиянды насекомдарды қырады. Тоқылдақтар әсіресе жаз айларында пайдалы, өйткені, олар бұл кезде насекомдармен қоректенеді. Қыста тоқылдақтар көпшілігінде кылқанды ағаштардың дәндерімен қоректенеді. Үзіп алған жаңғақтарын өздері шоқып жасаған ағаш қуыстарына бекітіп қойып, оны қаты тұмсығымен жарып, ішінен дәнін алып жейді. Пайдаланылып болған бүршік қабығын жерге түсіреді. Тоқылдақтардың жаңғақтарды апарып бекітіп қойып, ішінен дәнін алып жейтін жерін “дүкен” деп атайды. Мұндай “дүкендердің” астында қарағайдын, бірнеше мыңдаған тұқымы алынған бүрлері үйіліп қалады. Тоқылдақтардың келтіретін аздаған осындай зияндарынан, олардың пайдасы аздаған көп. Сондықтан да халык “тоқылдақ — тоғай дәрігері” деп атайды[1].
Дереккөздер
Объяснение:
_1_
1) 3*(5х + 9у – z)=3*5x+3*9y-3*z=15x+27y-3z;
2) –6*(–а – 9b + 7с)=-6*(-a)-6*(-9b)-6*(7c)=6a+54b-42c;
3) (6р – n – 4m) * (–1,6)=(–1,6)*6p-(–1,6)*n-(–1,6)*4m=-9,6p+1,6n+6,4m;
4) (–2,6а – b + 1,4с) * (–m)= (–m)*(-2,6a)- (–m)*b+ (–m)*1,4c=2,6am+bm-1,4cm;
5) –0,7n*(7а – 2,1 + 5k)=(–0,7n)*7a-(–0,7n)*2,1+(–0,7n)*5k=-4,9na+1,47n=3,5nk;
_2_
1) 5х + 5у=5*(x+y);
2) 10аb + 3bc – b=b*(10a+3c-1);
3) 12mр – 16nр=4p*(3m-4n);
_3_
1) (x + 7,1) – (8,7 + х)=x + 7,1 – 8,7 - х=7,1 – 8,7= -(8,7-7,1)=-1,6;
2) –(7,3 – у) – (9,1 + у)= –7,3 + у – 9,1 - у=–7,3 – 9,1=-(7,3+9,1)=-16,4;
3) –(7,2 – m + k) + (5,3 + k)= –7,2 + m - k + 5,3 + k=–7,2 + m + 5,3 =m-(7,2-5,3)=m-1,9;
4) (b – с – 4,8) – (–с – b – 4,8)=b – с – 4,8 +с + b + 4,8=b + b =2b;
_4_
1) 7x – 18x – 19x + 21x=x(21-19-18+7)=x(9-18)=-x(18-9)=-9x;
2) –9у + 12у + 41y – 17y=y(12+41-17-9)=y(53-17-9)=27y;
3) 2,6а – 5,4b – а + 2b=a(2,6-1)-b(5,4-2)=1,6a-3,4b;
4) –5,6с + 4,8 + 8,2с – 9,1=c(8,2-5,6)-(9,1-4,8)=2,6c-4,3;
5) 4,6m + 8,3n – 5,1 – 8,3m – 6,4n=n(8,3-6,4)-m(8,3-4,6)-5,1=1,9n-3,7m-5,1;
6) –2a/3 + 5b/6 – a/8 – 7b/12=b/6(5-7/2)-a(2/3+1/8)=b/6(5-3,5)-a(2/3+1/8)=1,5b/6-19a/24=b/4-19a/24;
_5_
1) 9(7x – 6) – 18х=9*7x-9*6-18x=63x-18x-54=45x-54;
2) 7а – 6(19 – а)=7a-6*19+6*a=13a-114;
3) 0,8(6x – 2) + 1,6(х – 4)=0,8*6x-0,8*2+1,6*x-1,6*4=4,8x-1,6+1,6x-6,4=x(4,8+1,6)-(1,6+6,4)=6,4x-8;
4) 2,8(5b – 6а) – (7b – 8а) * 1,2=2,8*5b-2,8*6a-1,2*7b+1,2*8a=14b-16,8a-8,4b+9,6a=b(14-8,4)-a(16,8-9,6)=5,6b-7,2a;
5) –(–4,9 – 5,8с) – (3,1с – 5,6)=4,9 + 5,8с – 3,1с +5,6=c(5,8 – 3,1)+4,9+5,6=2,7c+10,5;
6) 8/9 * (2 1/4 * a – 3b/4) – 7/30 * (4 2/7 * a – 8 4/7 * b)=8/9 * (9/4 * a – 3b/4) – 7/30 * (30/7 * a – 60/7 * b)=2a – b*(2/3)– a + 2 b=a+b*(4/3);
_6_
6а – (3а – 9b),
а + 3b = –0,6.
6а – (3а – 9b)=6а – 3а + 9b=3a+9b=3*(a+3b)=3*(-0,6)=-1,8;
_7_
1) 0,6(4у – 18) – 0,4(5 – 7у)=2,4y-10,8-2+2,8y=5,2y-12,8 при у = 2 4/13;
y=2 4/13 =(26+4)/13=30/13
5,2*30/13-12,8=12-12,8=-0,8;
2) 5 1/4 * (12 – с) + 3 1/4 * (–с – 8) = (21/4)*12 -(21/4)c- (13/4)c- (13/4)*8=
=21*3 -(21/4)c- (13/4)c- 13*2 при с = –0,4.
63 -(21/4)*(-0,4)- (13/4)*(-0,4)- 26=37-(-0,4)(-34/4)=37-(34*0,4/4)=37-3,4=33,6