1. Адзначце радкі, у якіх выразы з’яўляюцца словазлучэннямі:
1) блакітны небакрай;
2) самы цікавы;
3) сонца ўзышло;
4) няхай прыязджае;
5) некалькі слоў.
2. Адзначце словазлучэнні, у якіх дапушчаны памылкі ў кіраванні:
1) больш пяці кілаграмаў;
2) дом на тры паверхі;
3) захварзць на грып;
4) чуць сваімі вушамі;
5) сумаваць па маці.
3. Адзначце словазлучэнні, у якіх галоўнае слова кіруе галоўным:
1) халодны дзень;
2) вучыцца добра;
3) глядзець тэлевізар;
4) хатка бабра;
5) жаданне дапамагчы.
4. Адзначце неразвітыя сказы:
1) У хаце цѐпла.
2) Заспявалі птушкі.
3) Вечар надышоў хутка.
4) Дзень цѐплы.
5) Чалавек ціхі і спакойны.
5. Адзначце сказы, у якіх дзейнік выражаны назоўнікам у назоўным
склоне:
1) І ўсѐ навокал ажыло і павесялела.
2) Нішто жывое не траціць дарэмна апошніх дзянькоў.
3) Шумяць бярозы пад паветкай.
4) Бабіна лета настала.
5) Надарылася і навальніца з імклівым дажджом, доўгім громам.
6. Адзначце радкі, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік:
1) Найлепшае сведчанне таму _ праца самога Якуба Коласа.
2) Талент _ гэта не толькі праца, а і мужнасць.
3) На лісточку ззяе кропелька, ды кропелька _ не вадзяная.
4) Возера Свіцязь! Ты _ беларускае мора, невялічкае, але чыстае.
5) Сосны _ нібы воіны на варце цішыні і вечнага спакою.
Часть речи «глагол»: вглядеться, вглядитесь, вглядываемся, вглядывается, вглядывалась, вглядываться, вглядываюсь, верхоглядничать, взглядывать, взглядываю, выглядела, выглядело, выглядеть, выглядим, выглядит.
Часть речи «деепричастие»: вглядевшись, заглядевшись, недоглядев, подглядевши, подглядывая, приглядываясь.
Часть речи «краткое прилагательное»: неоглядно, непроглядна, непроглядны.
Часть речи «наречие»: вприглядку.
Часть речи «прилагательное»: безоглядный, беспроглядный, наглядный, наглядных, ненаглядные, ненаглядный, неоглядная, неоглядной, неоглядный, неоглядным, неоглядными, неоглядных, неприглядная, неприглядный, непроглядную.
Часть речи «причастие»: выглядевший, выглядывавшие, глядевший, глядевшую, глядящая, глядящей, глядящих, заглядевшийся, заглядывавший, заглядывающими, недоглядевший, недоглядывающий, проглядывающему, разглядевшие, разглядывающий.
Часть речи «существительное»: вглядывание, верхогляд, верхоглядка, верхоглядство, взгляд, взгляда, взглядами, взглядах, взгляде, взгляду, загляденье, наглядность, недогляд, неоглядность, неприглядность.
Часть речи «фразеологизм»: глядя.
Объяснение:
Пераходныя дзеясловы выражаюць дзеянне, якое прама ці ўскосна пераходзіць на другі прадмет ад суб’екта гэтага дзеяння. У беларускай мове субстантывы, на якія непасрэдна пераходзіць дзеянне, выражанае дзеясловам, ужываюцца звычайна:
у вінавальным склоне (напр.: бачыць настаўніка, правяраць сшыткі, слухаць музыку),
радзей у родным: у прыватнасці пры дзеясловах жадання некаторых прыставачных дзеясловах (тыпу нарабіць, наглядзецца), пры аб’екце часовага карыстання (вазьмі нажа, папрашу сшытка), пры абазначэнні субстантывам часткі прадмета (напіцца вады, нарэзаць хлеба), пры наяўнасці ў дзеяслова адмоўнай часціцы не (не слухаеш прамовы, не здаў экзаменаў) і ў некаторых іншых выпадках);
такое дапаўненне пры пераходных дзеясловах называецца прамым аб’ектам і можа абазначаць: назвы асобы ці жывёлы (апранаць дзіця, даглядаць цялят), назвы неадушаўлёных прадметаў (надрукаваць кнігу, рамантаваць кватэру), абстрактныя паняцці (падаць каманду, траціць надзею).
У некаторх пераходных дзеясловах, калі яны ўжываюцца без прамога аб’екта, можа аслабляцца аб’ектнае значэнне, а ўвага засяроджвацца на самім дзеянні (пар.: спявае песню і прыгожа спявае, чытае кнігу і хутка чытае).
Пры непрамым пераходзе дзеяння на прадмет абазначэнне апошняга ўжываецца ў розных ускосных склонах, акрамя вінавальнага (напр.: гуляць у футбол, ківаць галавой, жыць з сястрой). Дзеясловы, што абазначаюць не накіраванае на прадмет дзеянне, называюцца непераходнымі, да якіх адносяцца, у прыватнасці, дзеясловы руху (бегчы, ехаць, ісці), дзеясловы са значэннем стану ці ўласцівасці (плакаць, спаць; дзейнічаць, настаўнічаць).
Катэгорыя пераходнасці / непераходнасці не мае спецыяльных марфалагічных паказчыкаў:
часам далучэнне прыстаўкі да непераходнага дзеяслова робіць яго пераходным (дыхнуць – выдыхнуць, жыць – абжыць, працаваць – выпрацваць);
заўсёды далучэнне постфікса -ся да пераходнага дзеяслова робіць яго непераходным (здзіўляць – здзіўляцца, мыць – мыцца, сустракаць – сустракацца).