180. Зрабіце пунктуацыйны аналіз тэксту.
Загадкі таксама як прыказкі і прымаўкі казкі і песні вякамі складаліся
народам. Яны належаць да аднаго з самых старажытных жанраў фальклору
які ўзнік тады калі чалавек быў яшчэ поўнасцю ва ўладзе прыроднай стыхіі і
з‟явы прыроды для яго былі незразумелай страшнай таямніцай. Старажытны
чалавек думаў што ўсюды на вадзе і ў лесе у будынку і ў полі яго падпільноўваюць варожыя сілы пасылаючы бяду і няўдачы а птушкі і звяры разумныя
істоты якія ведаюць чалавечую мову. Варожыя таямнічыя сілы трэба было
перахітрыць а ад звяроў і птушак утаіць свае дзеянні. Таму людзі сталі ўжываць
умоўныя назвы прылад лоўлі і палявання назвы звяроў і птушак.
Загадка гэта іншасказальнае вобразнае апісанне якога-небудзь
прадмета або з‟явы на аснове падабенства паміж утоеным прадметам які
трэба адгадаць і тым які замяняе яго ў загадцы. Яна ж уяўляе сабой
мудрагелістае пытанне выражанае пераважна з дапамогай метафары.
Загадкі вызначаюцца трапнасцю выразаў афарыстычнасцю і сцісласцю
формы. З аднаго боку у загадках як у прыказках і прымаўках адлюстраваўся
багаты гаспадарчы і жыццѐвы вопыт працоўнага народа. З другога у іх
знайшлі выражэнне творчая фантазія кемлівасць дасціпны гумар народа
яго паэтычныя здольнасці.
Тэматыкай загадак з‟яўляецца шматгранны свет прадметаў і з‟яў
навакольнай рэчаіснасці з‟явы прыроды чалавек яго працоўная дзейнасць
і матэрыяльны быт сацыяльныя адносіны жывѐльны і раслінны свет.
Загадкі аб прыродзе найбольш старажытныя і распаўсюджаныя. Неба
сонца зоркі зямля вада дзень ноч холад цяпло ўсѐ ператвараецца ў вобразы падказаныя працай і бытам селяніна.
Загадкі пра людзей ствараюцца на канкрэтных прадметных параўнаннях з рэчамі гаспадарчага і хатняга ўжытку.
Жывѐльны і раслінны свет і самі з‟явы прыроды падобны да прылад
працы прадметаў побыту і хатняга ўжытку да паводзін людзей.
Праца селяніна ворыва сяўба касьба жніво малацьба і г. д. сельскагаспадарчыя прылады прадметы звязаныя з жывѐлагадоўляй рыбалоўствам
ткацтвам кавальствам прыгатаваннем ежы ўсѐ гэта таксама станавілася
зместам загадак.
Іншасказальная вобразная форма выражэння асаблівая ўласцівасць загадкі ўспрымаць усѐ новае выклікае да яе нязменную цікавасць і робіць загадку
адным з любімых жанраў вуснай народнай творчасці (Паводле А. Гурскага).

1.    Пыл быў такі густы, што можна было пазіраць на сонца, як праз зацемненае шкло. (складаназалежны сказ)
2. Той сумленна рассудзіць, хто сабе не даруе. (складаназалежны сказ)
3. Настане ноч - і ўсюды ціха. (складаназлучаны)
4. Сёння павінна адбыцца важная падзея: мы выходзім за межы сваёй краіны і ўступаем у Польшчу. (бяззлучнікавы)
5. Неба сеяла цяпло, цёплы дожджык церушыў, у думках радасна было, беглі песні ад душы. (бяззлучнікавы)
6. Каб успамін на хвіліну вярнуўся з крынічнай і зорнай маёй Беларусі, нарвіце валошак у аброшаным жыце, іх у пасылкі наверх палажыце. (складаназалежны)
7. Максім бачыў сны, дзе ён па-ранейшаму з сябрамі імчыцца на "трыццацьчацвёры".(складаназалежны сказ)
Складаназалежныя сказы-1 2 6 7Складаназлучаны-3  Бяззлучнікавыя-4 5

1. Запіс слова з дапамогай фанетычнай транскрыпцыі.

2. Падзел на склады, колькасць і тыпы складоў (прыкрыты ці непрыкрыты, адкрыты ці закрыты), націскны склад.

3. Тып націску (рухомы ці нерухомы).

4. Характарыстыка гукаў:
- галосных: а) паводле ўдзелу губ, месца пад’ёму языка, ступені пад’ёму языка; б) з улікам графічнага абазначэння;
- зычных: а) паводле ўдзелу голасу і шуму тварэння, месца ўтварэння, цвёрдасці-мяккасці, працягласці (калі падоўжаны гук, адзначыць гэта); б) з улікам графічнага абазначэння.

5. Колькасць гукаў і літар.

У школе

1. Арфаграфічнае напісанне слова.

2. Колькасць складоў, месца націску (націскны склад).

3. Характарыстыка гукаў: галосны (якой літарай абазначаны), зычны (звонкі ці глухі, цвёрды, зацвярдзелы ці мяккі, свісцячы ці шыпячы; якой літарай абазначаны).

4. Колькасць гукаў і літар.

Векавыя дубы стаяць паважныя, спакойныя у сваей велічы. (Шам.)

У ВНУ

1. [стаjац'].

2. У слове два склады: [ста] — прыкрыты, адкрыты, . [jац'] — прыкрыты, закрыты, націскны.

3. Мае рухомы націск (параўн: стаІце і стОйце)

4. [с] — зычны, шумны, глухі, шчылінны, свісцячы, пярэднеязычны, зубны, цвёрды; абазначаны літарай с (эс).

[т] — зычны, шумны, глухі, змычны, пярэднеязычны, зубны, цвёрды; абазначаны літарай т (тэ).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму, абазначаны літарай а (а).

[j] — зычны, санорны, шчылінны, сярэднеязычны, мяккі (не мае адпаведнага цвёрдага); абазначаны разам з наступным [а] літарай я (я).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму; абазначаны разам з папярэднім [j] літарай я (я).

[ц'] — зычны, шумны, глухі змычна-шчылінны, свісцячы, пярэднеязычны, зубны, мяккі; абазначаны спалучэннем літар ц (цэ) і ь (мяккі знак).

5. У слове 6 гукаў і 6 літар.

У школе

1. Стаяць.

2. У слове два склады; націск падае на другі склад (стаЯць),

3. с — зычны, глухі, цвёрды, свісцячы; абазначаны літарай с (эс).

т — зычны, глухі, цвёрды; абазначаны літарай т (тэ).

а —галосны; абазначаны літарай а (а).

й — зычны, звонкі, мяккі; абазначаны разам з наступным гукам а літарай я (я).

а — галосны; абазначаны разам з папярэднім гукам й літарай я (я).

ц’ — зычны, глухі, мяккі; абазначаны спалучэннем літар ц (цэ) і ь (мяккі знак).

4. У слове 6 гукаў і 6 літар.

 
А на дварэ ўжо вечарэе, і ночка блізка, змрок гусцее. (К-с)

У ВНУ

1. [бл'іска].

2. У слове два склады: [бл'і] — прыкрыты, адкрыты, націскны, [ска] — прыкрыты, адкрыты.

3. Мае рухомы націск (параўн.: блІзка і бліжЭй).

4.[б] – зычны, шумны, звонкі, змычны, губна-губны, цвёрды; абазначаны літарай б (бэ),

[л'] — зычны, санорны, змычна-праходны, пярэднеязычны, зубны, мяккі; абазначаны літарай л (эл).

[і] — галосны, нелабіялізаваны, пярэдняга рада, верхняга пад’ёму; абазначаны літарай і (і).

[с] — зычны, шумны, глухі, шчылінны, свісцячы, пярэднеязычпы, зубны, цвёрды; абазначаны літарай з (зэ).

[к] — зычны, шумны, глухі, змычны, заднеязычны, цвёрды; абазначаны літарай к (ка).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму; абазначаны літарай а (а).

5. У слове 5 гукаў і 5 літар.

У школе

1. Блізка.

2. У слове два склады; націск падае на першы склад (блІзка).

3. б – зычны, звонкі, цвёрды; абазначаны літарай б (бэ).

л’ – зычны, звонкі, мяккі; абазначаны літарай л (эл).

і — галосны; абазначаны ліарай і (і).

с — зычны, глухі, цвёрды, свісцячы; абазначаны літарай з (зэ).

к — зычны, глухі, цвёрды; абазначаны літарай к (ка).

а — галосны; абазначаны літарай а (а).

4. У слове 5 гукаў і 5 літар.