57. Дапішыце «формулу». Падбярыце ў кожнае словазлучэнне па адным слове так, каб атрымаліся дзеепрыметнікавыя звароты. Абазначце слова, да якога адносіцца дзеепрыметнікавы зварот. Дзеепрыметнікавы
зварот
Засыпаныя снегам галіны
вывучаныя правілы
упрыгожаны клас
зробленая памылка
асэнсаваная праблема
пабудаваная школа
58. . Прачытайце сказы. Вызначце, якое слова (назоўнік або займен- нік) паясняе кожны дзеепрыметнікавы зварот. Пастаўце знакі прыпынку.
1. Палац закладзены яшчэ ў 18 стагоддзі нямала пацярпеў за гады свайго існавання. 2. Размешчаны ў цэнтры жывапіс- нага Навагрудскага ўзвышша горад мае багатую гісторыю.
3. Мірскі замак - першы архітэктурны помнік Беларусі ўклю- чаны ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. 4. Уязная брама Мірскага замка размешчана ў цэнтры заходняй сцяны зверну- тай да горада. У глыбіні двара стаіць трохпавярховы палац прыбудаваны да сцен замка. 5. Часта адзінымі сведкамі гісто- рыі паселішчаў з’яўляюцца іх храмы ацалелыя ў віхуры вой-с/йц
наў. 6. Мы спыніліся на беразе возера. Схаванае ў лясным гушчары яно не відаць нават за некалькі метраў. 7. Паазер’е захавала для нас насычаную яркімі падзеямі гісторыю. 8. Паў- зе пад колы стужка асфальту выхатеная з нрмры фарамі. 9. Пад вечар мы даехалі да Брэста. Вымыты нядаўнім дажджом ён выглядаў свежа і светла. 10. Праз глухую лясную сцяжынку карункавымі1 дугамі перакінуліся прыціснутыя снегам бя- розкі.
59. Прачытайце сказы. Назавіце дзеепрыметнікі, знайдзіце словы,
якія ад іх залежаць. Падкрэсліце дзеепрыметнікавыя звароты.
Абазначце графічна паяснёнае слова. Пастаўце знакі прыпынку.
Узор. Пчолы, нагрі/жаныя свежым нектарам, ляцяць да свайго вулля.
I. 1. Дрэвы ледзь трымаюць доўгія галіны абцяжараныя сакаўнымі пладамі. 2. Абвіслыя звечара хмары нізка паўзлі над асеннім горадам. 3. Асвежаныя моцным доўгім сном раніцай мы выйшлі з атэля. 4. Па праспекце аздобленым свя- точнай ілюмінацыяй імчацца машыны 5. Зеляніна сагрэтая пяшчотным майскім сонцам стараецца, быццам на дыбачкі ўстае, - так хоча расці!
II. 1. Лісцікі бэзу густа пакрытыя расою здаваліся шэ- рымі. 2. На балконах стракацелі кветкі высаджаныя ў доўгіх скрынях. 3. Мы дайшлі да вялікага рову зарослага ажынай
64. 64. Устаўце прапушчаныя літары, пастаўце знакі прыпынку. Пака- жыце сінтаксічную ролю дзеепрыметнікаў (дзеепрыметнікавых зваротаў) у сказах.
1. Пагоркі пустыя ларос / ыя травою, садовыя дрэвы па- ламаны, а дзе павысяканы, толькі тырчаць з травы пянькі ад вішань і тоўстыя пні ад зрэзаных пілою груш. 2. 3 высокай гары паважна глядзіць на аколіцу старажытны замак акру- ж д ны высокімі пасівелымі сценамі. 3. Паўсюль ляжаць па- вал л ныя бурай дрэвы, абламаныя галінкі. 4. Рабочыя паселі
вакол абруса разасла ага на зямлі. 5. На белых слупках
прыбіты дошчачкі. На іх паказаны розныя дарожныя знакі і змешч (І ны надпісы з назвамі сядзіб, вёсак, гарадоў.
65. Знайдзіце дзеясловы, ад асноў якіх утвараюцца дзеепрыметнікі з суфіксам -н- (I варыянт), з суфіксам -т- (II варыянт). Дзеепры- метнікі запішыце побач.
I. В ыкапаць пасеяць
устанавіць закрэсліць
наліць высушыць
схіліць заслаць
прачытаць прыстасаваць
II. Падняць сабраць
прыкруціць апрануць
намаляваць пераказаць
прыбіць адрэзаць
сагнуць памыць
66. Замяніце сінтаксічныя канструкцыі словазлучэннем «дзеепры- метнік + назоўнік». Запішыце словазлучэнні.
Дрэва, якое абымшэла абымшэлае дрэва
галіны, якія схіліліся
коска, якую прапусцілі
грошы, якія пазычылі
столь, якую пабялілі
аб’ява, якую прыклеілі
мука, якую прасеялі
дом, які разбурылі
акно, якое зачынілі
67. Запішыце словазлучэнні па-беларуску. Звярніце ўвагу на розніцу ў напісанні суфіксаў.
Сказанное лично тебе
сделанные выводы
увиденное мною во сне
изученное произведение
подготовленный текст
подчёркнутое слово
приглушённый плач
выброшенные вещи
- Засыпаныя снегам галіны - галіны засыпаныя снегам
- Вывучаныя правілы - правілы вывучаныя
- Упрыгожаны клас - клас упрыгожаны
- Зробленая памылка - памылка зробленая
- Асэнсаваная праблема - праблема асэнсаваная
- Пабудаваная школа - школа пабудаваная
58. Сказы:
1. Палац закладзены, яшчэ ў 18 стагоддзі нямала пацярпеў за гады свайго існавання. (язычны зварот яшчэ)
2. Размешчаны ў цэнтры жывапіснага Навагрудскага ўзвышша горад мае багатую гісторыю. (зварот залежыць ад сказа)
3. Мірскі замак - першы архітэктурны помнік Беларусі ўклю- чаны ў Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. (зварот залежыць ад сказа)
4. Уязная брама Мірскага замка размешчана ў цэнтры заходняй сцяны, звернутай да горада. У глыбіні двора стаіць трохпавярховы палац, прыбудаваны да сцен замка. (ядканую звернутая)
5. Часта адзінымі сведкамі гісторыі паселішчаў з’яўляюцца іх храмы, ацалелыя ў віхуры войны. (язычны зварот паселішчаў)
6. Мы спыніліся на беразе возера. Схаванае ў лясным гушчары яно не відаць нават за некалькі метраў. (язычны зварот возера)
7. Паазер’е захавала для нас насычаную яркімі падзеямі гісторыю. (дзеепрыметнікавы зварот насычаная)
8. Паўзе пад колы стужка асфальту выхатеная з німрывы фарамі. (подкрэсленага слова няма)
9. Пад вечар мы даехалі да Брэста. Вымыты нядаўнім дажджом ён выглядаў свежым і светла. (падкрэсленага слова няма)
10. Праз глухую лясную сцяжынку карункавымі дугамі перакінуліся прыціснутыя снегам бярозкі. (язычны зварот сцяжынку)
59. Дзеепрыметнікі:
- Дрэвы ледзь трываюць доўгія галіны абцяжараныя сакаўнымі пладамі. (галіны абцяжараныя)
- Абвіслыя звечара хмары нізка паўзлі над асеннім горадам. (хмары паўзлі)
- Асвежаныя моцным доўгім сном раніцай мы выйшлі з атэля. (мы выйшлі)
- Па праспекце аздобленым святлом алямінацыі ўсміхаюцца машыны. (машыны ўсміхаюцца)
- Зеляніна сагрэтая пяшчотным майскім сонцам стараецца, быццам на дыбачкі ўстае, - так хоча расці! (зеляніна растае)
64. Дзеепрыметнікавыя звароты:
1. Пагоркі пустыя, але яны пакрытыя травою. (язычны зварот пустыя)
2. C высокай гары гардзяць замак зверху, абкружаны высокімі пасівелымі сценамі. (зверху замак)
3. Паўсюль ляжаць павалы бурага дрэва. (ляжаць дрэва)
4. Рабочыя разаслалі