Адзначце простыя аднасастаўныя сказы: А) Духмяная цішыня густа наплывае з-за вербалозаў на раку.

Б) Люблю цябе, мой Нёман родны.

В) Вада ў гэтым месцы хлынула на дарогу, размыла пясок.

Г) Гляджу на зялёную сопку.

Д) Сябруем са смехам і песняй крылатай.

Е) Птушку пазнаюць па палёце.​

Драма "раскіданае гняздо" напісана я. купалам у 1913 г. на аснове фактаў з сям'і дзеда ануфрыя, у якога князь радзівіл адабраў зямлю і хату. асэнсоўваючы сямейную трагедыю як агульнанародную, я. купала паказаў у творы цяжкі шлях беларускага сялянства ў пошуках страчанай бацькаўшчыны, зямлі і волі. галоўны герой драмы — сымон, старэйшы сын зяблікаў. гэта свабодалюбівы, непакорны, моцны духам чалавек. ён здольны абараніць сваю чалавечую годнасць, заступіцца за іншых. "свайго ў крыўду не папушчу, хоць бы там свет дагары нагамі перакуліўся", — гаворыць ён. зоська і незнаёмы параўноўваюць яго з вольнай птушкай, магутным арлом: "птушкаю-арлом быць бы табе і лётаць па паднябессі, як лётае вецер гэты вольны! ". вобраз сымона пададзены ў развіцці. спачатку ён, як і яго бацька, спадзяецца на справядлівасць суда і законаў. упэўнены ў сваёй праваце, ён, калі дваровыя людзі заворваюць пасевы, з сякераю ў руках бароніць сваю зямлю. як чалавек рашучы, настойлівы і ўпарты, сымон хоча дабіцца праўды ўласнымі сіламі. на бацькавай магіле ён дае клятву "жывым не сысці з гэтага месца, з гэтага разграбленага хай б'юць, рэжуць, катуюць". на прапанову маці скарыцца, пайсці да паніча на службу сымон рашуча адказвае: " гэта, мамачка, значыць: прадаць, утапіць сябе, цябе, нас усіх у няволю ім на векі вечныя — запрасіцца ў вечнае рабства, з якога выхаду ніколі не знойдзем ні мы, ні тыя, што пасля нас рабства ў спадчыну атрымаюць". прымірыцца з панічом для сымона— гэта здрадніцтва, адступніцтва. становіцца зразумелым, чаму герой так строга асуджае зосю, якая свядома пайшла на сувязь з панічом і аддала сябе на "загубу, на глум вечны". шлях да актыўнай і дзейснай барацьбы сымон адшукаў не адразу. пераканаўшыся ў марнасці намаганняў сваімі сіламі дабіцца справядлівасці, сымон пачынае задумвацца над сэнсам бацькавых слоў, што "трэба розумам ваяваць, а не тапаром". пад уплывам перажытага (смерці бацькі, страты зямлі і хаты, ганьбы зоські), а таксама агітацыі незнаёмага погляды галоўнага героя драмы на шляхі вызвалення з няволі мяняюцца: "i я розумам буду ваяваць і другіх вучыць да гэтае вайны. годзе крыўды, годзе няпраўды! " разам з незнаёмым ён ідзе "на вялікі сход! па бацькаўшчыну! " на гэтым сходзе, па словах незнаёмага, будзе вырашацца пытанне аб тым, як выгнаць з роднай зямлі страшнага смока-упыра, як далей змагацца за поўнае вызваленне. такім чынам, на прыкладзе сымона я. купала паказаў працэс абуджэння нацыянальнай свядомасці беларускіх сялян, пошукі імі шляхоў да вызвалення. адшукаць страчаную бацькаўшчыну, вырвацца з-пад прыгнёту і ўціску, здабыць зямлю і волю можна толькі шляхам барацьбы, змагання — такая асноўная думка твора.

Што такое сумленне? гэта ў сваёй адказнасці, здольнасць прымаць рашэнні і дзейнічаць, зыходзячы з меркаванняў маральнасці і маралі. гэта мастацтва самога сябе ацэньваць і выхоўваць, караць і хваліць. гэтак жа, як галодны не пераканае сябе ў сытасці, а стомлены і змучаны - у тым, што ён поўны сіл, так і сумленне не дазваляе нам думаць, што мы зрабілі добра, калі мы паступілі - дрэнна. навошта патрэбна (і ці патрэбна? ) чалавеку сумленне? для чаго яму дадзены гэты непадкупны суддзя і кантралёр ўсіх яго дзей, які турзае і асьцерагае яго? калі б людзі не валодалі сумленнем, то кожнаму з нас патрабаваўся б наглядчык, які накіроўваў бы ўсе нашы крокі, вучыў, выхоўваў і сачыў за кожным нашым учынкам. над намі няма гэтага пастаяннага вонкавага кантролю, але ёсць іншы - унутраны - наша сумленне. мы адчуваем яе, калі ганарымся сабой або мучымся ад ўласнай віны. мы звяртаемся да яе, калі здзяйсняем выбар. яе голас накіроўвае нас, калі мы ідзем па дарозе жыцця да сваёй мэты. вось навошта чалавеку сумленне - каб мы самі маглі разабрацца ў тым, што адбываецца з намі і вакол нас, і кіраваліся вернымі арыенцірамі. як накіроўвалы, які кантралюе фактар ​​сумленне неаддзельная ад маралі і маральнасці. у ёй, як у люстэрку, адлюстроўваецца дабрыня і сумленнасць чалавека, яго матывы і каштоўнасці, перакананні, воля і характар. і калі ён паступае сумлення - значыць і сябе таксама, змяняючы сабе і не зважаючы на ​​ўсё самае важнае і дарагое. сумленне жорсткая суд сумлення бязлітасны. можна падманваць іншых, але не сябе: перад сабой мы заўсёды гранічна адкрытыя. пераступаючы рысу, мы мучымся і перажываем амаральнасць сваіх учынкаў. у перажываннях нараджаецца раскаянне, разуменне свайго доўгу і прыняцце правільнага рашэння. але сумленне і спакойна адносіцца калі б у жыцці кожнага чалавека сумленне мела такое значэнне, была б заўсёды бесстаронняй, наша грамадства не ведала б хлусні і здрады і было дабрэй і больш шчаслівым. значыць, з уласнай сумленнем можна іцца? калі не падмануць, то усыпіць яе пільнасць, апраўдацца, пайсці на кампраміс. чалавек, каб палегчыць сабе жыццё і зменшыць пакуты сумлення, прыдумаў нямала спосабаў: ён топіць сумленне ў віне, забаўках і наркотыкі, поўным абыякавасці да ўсяго. глушыць яе мітуснёй і фармалізмам, цякучкай штодзённасці. апраўдвае сябе. калі ў мяне не склаліся адносіны з бацькамі - так таму, што яны мяне зусім не любяць. калі мае веды павярхоўныя і абмежаваныя, я дрэнна утвораны і не імкнуся развівацца - дык я і не вучоны, і самым разумным станавіцца не збіраюся. а калі я несумленны, прагны або жорсткі - так усе такія, усе хлусяць, крадуць і крыўдзяць іншых. і не так страшныя гэтыя спробы апраўдацца і схавацца ад перажыванняў, як само адсутнасць гэтых перажыванняў. адсутнасць унутранай сілы, маральнага стрыжня. адсутнасць сумлення. сумленьне павінна быць добрай але слепа прытрымлівацца маралі не менш небяспечна, чым ігнараваць яе. бо маральныя нормы не нам гатовымі, маральныя ўчынкі - заўсёды удумлівыя, добрыя, прасякнутыя павагай да навакольных і клопатам пра іх. паступіўшы па сумлення і сказаўшы праўду, часам можна нанесці непапраўную шкоду чалавеку, яго сям'і і яго адносінам з іншымі людзьмі. а зрабіўшы «добрае» справа або даўшы савет у нейкай адказны момант жыцця - які рызыка мы бярэм на сябе? вось так складанае і неадназначнае ролю сумлення ў жыцці чалавека. фармуючы пад уплывам выхавання і самавыхавання, эмоцый і ўражанняў, мацуючыся разам з развіццём волі і асобаснай пазіцыі, яна павінна быць цвёрдая і пільным, але ў той жа час дабра і спагадная. і гэта якасць трэба ўзгадоўваць ў сабе, вымераючы правільнасць сваіх учынкаў ўнутранымі прынцыпамі і інтарэсамі іншых, прыслухоўваючыся да голасу свайго сумлення. часам гэты голас ціхі і дрэнна адрозны, ён тоне ў шумных гармідару, заглушаецца гукамі радыё і тэлевізара, перабіваецца газетамі, часопісамі і пусты . але застаўшыся сам-насам з сабой, мы можам пачуць яго. і застацца вернымі сабе і сваёй сумлення.