Artık demir almak günü gelmişse zamandan, Meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.
Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol;
Sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.
Rıhtımda kalanlar bu seyahatten elemli,
Günlerce siyah ufka bakar gözleri nemli.
Biçare gönüller! Ne giden son gemidir bu!
Hicranlı hayatın ne de son matemidir bu!
Dünyada sevilmiş ve seven nafile bekler;
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler.
Birçok gidenin her biri memnun ki yerinden,
Birçok seneler geçti; dönen yok seferinden.

1. Запіс слова з дапамогай фанетычнай транскрыпцыі.

2. Падзел на склады, колькасць і тыпы складоў (прыкрыты ці непрыкрыты, адкрыты ці закрыты), націскны склад.

3. Тып націску (рухомы ці нерухомы).

4. Характарыстыка гукаў:
- галосных: а) паводле ўдзелу губ, месца пад’ёму языка, ступені пад’ёму языка; б) з улікам графічнага абазначэння;
- зычных: а) паводле ўдзелу голасу і шуму тварэння, месца ўтварэння, цвёрдасці-мяккасці, працягласці (калі падоўжаны гук, адзначыць гэта); б) з улікам графічнага абазначэння.

5. Колькасць гукаў і літар.

У школе

1. Арфаграфічнае напісанне слова.

2. Колькасць складоў, месца націску (націскны склад).

3. Характарыстыка гукаў: галосны (якой літарай абазначаны), зычны (звонкі ці глухі, цвёрды, зацвярдзелы ці мяккі, свісцячы ці шыпячы; якой літарай абазначаны).

4. Колькасць гукаў і літар.

Векавыя дубы стаяць паважныя, спакойныя у сваей велічы. (Шам.)

У ВНУ

1. [стаjац'].

2. У слове два склады: [ста] — прыкрыты, адкрыты, . [jац'] — прыкрыты, закрыты, націскны.

3. Мае рухомы націск (параўн: стаІце і стОйце)

4. [с] — зычны, шумны, глухі, шчылінны, свісцячы, пярэднеязычны, зубны, цвёрды; абазначаны літарай с (эс).

[т] — зычны, шумны, глухі, змычны, пярэднеязычны, зубны, цвёрды; абазначаны літарай т (тэ).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму, абазначаны літарай а (а).

[j] — зычны, санорны, шчылінны, сярэднеязычны, мяккі (не мае адпаведнага цвёрдага); абазначаны разам з наступным [а] літарай я (я).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму; абазначаны разам з папярэднім [j] літарай я (я).

[ц'] — зычны, шумны, глухі змычна-шчылінны, свісцячы, пярэднеязычны, зубны, мяккі; абазначаны спалучэннем літар ц (цэ) і ь (мяккі знак).

5. У слове 6 гукаў і 6 літар.

У школе

1. Стаяць.

2. У слове два склады; націск падае на другі склад (стаЯць),

3. с — зычны, глухі, цвёрды, свісцячы; абазначаны літарай с (эс).

т — зычны, глухі, цвёрды; абазначаны літарай т (тэ).

а —галосны; абазначаны літарай а (а).

й — зычны, звонкі, мяккі; абазначаны разам з наступным гукам а літарай я (я).

а — галосны; абазначаны разам з папярэднім гукам й літарай я (я).

ц’ — зычны, глухі, мяккі; абазначаны спалучэннем літар ц (цэ) і ь (мяккі знак).

4. У слове 6 гукаў і 6 літар.

 
А на дварэ ўжо вечарэе, і ночка блізка, змрок гусцее. (К-с)

У ВНУ

1. [бл'іска].

2. У слове два склады: [бл'і] — прыкрыты, адкрыты, націскны, [ска] — прыкрыты, адкрыты.

3. Мае рухомы націск (параўн.: блІзка і бліжЭй).

4.[б] – зычны, шумны, звонкі, змычны, губна-губны, цвёрды; абазначаны літарай б (бэ),

[л'] — зычны, санорны, змычна-праходны, пярэднеязычны, зубны, мяккі; абазначаны літарай л (эл).

[і] — галосны, нелабіялізаваны, пярэдняга рада, верхняга пад’ёму; абазначаны літарай і (і).

[с] — зычны, шумны, глухі, шчылінны, свісцячы, пярэднеязычпы, зубны, цвёрды; абазначаны літарай з (зэ).

[к] — зычны, шумны, глухі, змычны, заднеязычны, цвёрды; абазначаны літарай к (ка).

[а] — галосны, нелабіялізаваны, сярэдняга рада, ніжняга пад’ёму; абазначаны літарай а (а).

5. У слове 5 гукаў і 5 літар.

У школе

1. Блізка.

2. У слове два склады; націск падае на першы склад (блІзка).

3. б – зычны, звонкі, цвёрды; абазначаны літарай б (бэ).

л’ – зычны, звонкі, мяккі; абазначаны літарай л (эл).

і — галосны; абазначаны ліарай і (і).

с — зычны, глухі, цвёрды, свісцячы; абазначаны літарай з (зэ).

к — зычны, глухі, цвёрды; абазначаны літарай к (ка).

а — галосны; абазначаны літарай а (а).

4. У слове 5 гукаў і 5 літар.

1.    Пыл быў такі густы, што можна было пазіраць на сонца, як праз зацемненае шкло. (складаназалежны сказ)
2. Той сумленна рассудзіць, хто сабе не даруе. (складаназалежны сказ)
3. Настане ноч - і ўсюды ціха. (складаназлучаны)
4. Сёння павінна адбыцца важная падзея: мы выходзім за межы сваёй краіны і ўступаем у Польшчу. (бяззлучнікавы)
5. Неба сеяла цяпло, цёплы дожджык церушыў, у думках радасна было, беглі песні ад душы. (бяззлучнікавы)
6. Каб успамін на хвіліну вярнуўся з крынічнай і зорнай маёй Беларусі, нарвіце валошак у аброшаным жыце, іх у пасылкі наверх палажыце. (складаназалежны)
7. Максім бачыў сны, дзе ён па-ранейшаму з сябрамі імчыцца на "трыццацьчацвёры".(складаназалежны сказ)
Складаназалежныя сказы-1 2 6 7Складаназлучаны-3  Бяззлучнікавыя-4 5