Рамантызм – надзвычай важны этап у развіцці культуры, гэта сапраўдная рэвалюцыя ў мастацтве, не толькі ў літаратуры. рамантыкі падпарадкавалі сабе тэатр, жывапіс, музыку, філасофію, многія гуманітарныя навукі. а ў літаратуры тэмп развіцця надзвычай паскорыўся, новыя плыні і напрамкі ўзнікалі і развіваліся нават за месяцы. як ні ў адну іншую эпоху, літаратура рамантызму звязана з філасофіяй. рамантыкі сцвярджалі веру ў панаванне духоўнага пачатку ў жыцці, падпарадкаванне матэрыі духу. адным з выдатных пісьменнікаў-рамантыкаў быў ян баршчэўскі. вяршыняй творчасці пісьменніка стала кніга "шляхціц завальня, або беларусь у фантастычных апавяданнях". яна складаецца з чатырнаццаці апавяданняў міфалагічна-фальклорнага зместу, сюжэты якіх аповеды падарожнікаў у доме шляхціца завальні падчас доўгіх зімовых вечароў. усе апавяданні глыбока павучальныя і ў той жа час займальныя. найбольш цікавыя апавяданні "плачка" і "сын буры". "плачка" - адно з самых незвычайных апавяданняў кнігі. у гэтай гісторыі апісваецца незвычайная прыгожая кабета, якая з'яўляецца ў пакінутых , у пустых касцёлах і на руінах. на яе вачах заўсёды блішчэлі слёзы, з-за таго людзі называлі яе плачкай. вобраз плачкі сымвалізуе, што ў чалавека на першым месце павінны быць не матэрыальныя, а духоўныя каштоўнасці. яна плача, бо іх, каштоўнасці, не бачаць, не разумеюць, ганяюцца за ўяўным, несапраўдным. у апавяданні "сын буры" сляпы францішак расказвае пра сваю сустрэчу з дзіўным пілігрымам, які назваў сябе сынам буры. у час буры гэты чалавек не хаваўся ад дажджу і ветру. сын буры расказаў, як некалі каля беднай хаціны сваіх бацькоў спаткаў плачку, апранутую ў сукенку вясёлкавых колераў і з кветкамі на галаве. плачка паказала юнаку далёкі свет, над якім пад аблакамі кружылі арлы. хлопец вырашыў пабачыць, што дзеецца на свеце, і з таго часу блукае па зямлі. сын буры - чалавек, апантаны вечнай прагай творчасці, пошуку ісціны, пазнання, дзеяння. вобразы плачкі і сына буры арыгінальны і не сустракаюцца ў іншых славянскіх літаратурах. кніга "шляхціц завальня" ўздымае перш за ўсё маральна-этычныя праблемы. але паўстаюць яны ў цікавых міфалагічных вобразах.
Вулица выводзиць на рынак.Ён застауле.Н..ы вазами з паднятыми угору аглоблями.Шум и тлум стаиць навокал.Игнась глядзиць па бака.Х.. и дзивицца, як многа сабралася людзей.Вунь на возе сядзиць тоусты мужчына.Ён прымайстравау да аглобли вагу - стралу и гандлюе яблыками. Бацька увесь час трымае у руках лейцы и варочае беднага Гнядога и туды и сюды : гэта каб не зачапицца за чый-небудзь воз.А Гняды так стараецца дастаць канюшыну, або сена з чужога воза нибы не... ну тры дн.i.. Усю дарогу Алеся адольвали неспакойныя думки.Прывыкшы спаць у дарозе, ён заплюшчыу вочы, але яму усё мроилися дрэвы и сон зникау.Колы кацилися пациху, драбины рыпели пагражаючы, нибы вось- вось ра.сс..ыплюцца, и Алесем авалодала такая абыякавасць да усяго навакольнага,што ён нi.. разу н.е. падагнау каня. Адзинокия дрэвы у палях, нерухомыя и бязгучныя ,н.е.. кивали н..i. адной сваёй галинкай.Ноч насунулася знянацку. Алесь н.е. зауважыу як сцямнела.На захадзе як след ад сонца засталася тольки (жоута-чырвоная паласа и тая увачавидки ра...сплывалася у цемр.ы. Прыгадау даунину маладосць.Ды якую даунину! Хлопцам будучы таксама на заробки хадзиу,па Расе пл.ыты ганяу,вугаль палиу,лес рыхтавау. Працы перароблена не зличыць. А кольки пражыу? Глупства:только чацвёрты дз.е.сятак скончыуся,а старасць ужо сивизной у галаву ды бараду лезе.
Бацька увесь час трымае у руках лейцы и варочае беднага Гнядога и туды и сюды : гэта каб не зачапицца за чый-небудзь воз.А Гняды так стараецца дастаць канюшыну, або сена з чужога воза нибы не... ну тры дн.i..
Усю дарогу Алеся адольвали неспакойныя думки.Прывыкшы спаць у дарозе, ён заплюшчыу вочы, але яму усё мроилися дрэвы и сон зникау.Колы кацилися пациху, драбины рыпели пагражаючы, нибы вось- вось ра.сс..ыплюцца, и Алесем авалодала такая абыякавасць да усяго навакольнага,што ён нi.. разу н.е. падагнау каня.
Адзинокия дрэвы у палях, нерухомыя и бязгучныя ,н.е.. кивали н..i. адной сваёй галинкай.Ноч насунулася знянацку. Алесь н.е. зауважыу як сцямнела.На захадзе як след ад сонца засталася тольки (жоута-чырвоная паласа и тая увачавидки ра...сплывалася у цемр.ы.
Прыгадау даунину маладосць.Ды якую даунину! Хлопцам будучы таксама на заробки хадзиу,па Расе пл.ыты ганяу,вугаль палиу,лес рыхтавау. Працы перароблена не зличыць. А кольки пражыу? Глупства:только чацвёрты дз.е.сятак скончыуся,а старасць ужо сивизной у галаву ды бараду лезе.