Лады. 3. Спішыце, устаўляючы прапушчаныя літары і расстаўляючы
Знакі прыпынку. Падкрэсліце часціцы і ўкажыце, якое значэн-
не яны выражаюць. Вызначце тэму тэксту.
Гэты час, бадай, самы цудоўны. Доўгія чэрв..ньскія дні
звычайна стаяць пагодлівыя цёплыя. Кароткія ж ночы
ціхія мя...Кія. Надв..чоркам каля раўчукоў і рачулак
сыпл..ць трэлі галасістыя салаўі. Кукуе зязюля. Яе заду-
менную песню можна пачуць і ранкам і днём і надв..чор-
кам. А то часам нават і ў начным змрок.. калі зямля засне
першым моцным сало..кім сном. Але не доўгі яе гэты
спеў. Хутка шэрая пяюха «падавіцца» каласком і змоўкн..
аж да наступнай в..сны. (Паводле Р. Ігнаценкі)
Маёвая песня
Па- над белым пухам вішняў,
Быццам сіні аганёк,
Б*ецца, ўецца шпаркі, лёгкі
Сінякрылы матылёк.
Навакол усё паветра
Ў струнах сонца залаіых,
Ён дрыжачымі крыламі
Звоніць ледзьве чутна ў іх.
І ліецца хваляй песня -
Ціхі, ясны гімн вясне.
Ці не сэрца напявае,
Навявае яго мне?
Ці не вецер гэта звонкі
Ў тонкіх зёлках ўапаціць?
Або мо сухі, высокі
Ля ракі чарот шуміць?
Не паняць таго ніколі
Не разведаць, не спазнаць:
Не даюць мне думаць зыкі,
Што ляцяць, дрыжаць, звіняць.
Песня рвецца і ліецца
На раздольны, вольны свет.
Але хто яе пачуе?
Можа, толькі сам паэт.
Асн. думка: трэба і нам прыслухоўвацца да прыроды, каб паняць прыроду.
Гаворыцца пра прыроду.
Прысвечаны вясне, усёй прыродзе.
2. Узгадаем эпізод, калі бабёр доўга ішоў пехатою праз зараснікі лубіну і ламачча, стаміўся, а потым, зусім нечакана, перад ім адкрылася палоска чыстай вады.
Аўтар псіхалагічна абгрунтавана перадае душэўны стан бабра, які "подбегам кінуўся да вады, ад радасці забыўшыся пра асцярогу, нырнуў, быццам не верыў, што скончылася яго сухая дарога". Гэты прыклад і іншыя дазваляюць сцвярджаць, што пісьменнік — выдатны псіхолаг.
3. Тое месца, дзе жыла зараз бабровая сям'я, было такім: зарослая трыснягом сажалка, побач завод, дзе рабілі газіраваную ваду. З аднаго боку стаяў "на ўзгорку бор, пад ім хат з пяць маленькае вёсачкі". Месца для жылля амаль не было. Небяспека пагражала і з боку "маленькага заводзіка". Адправіцца ў далёкую вандроўку бабра прымусіла жаданне знайсці сваё "прасторнае спрадвечнае пасяленне".
4. Бабра сагравалі ўспаміны пра тое месца, дзе ён некалі жыў. Гэта была "прасторная рака", іх "спрадвечнае месца", "дзе было так вольна і шчасліва". На тым месцы, спадзяваўся ён, у іх пачнецца новае жыццё, такое ж вольнае і шчаслівае. Там і ён будзе здаровы і "будзе жыць вечна".
5. Чалавек з'явіўся прычынай таго, што бабры былі вымушаны сысці са старога месца. Людзі " не пакінулі на рацэ ні прысадаў, ні травы, ні самое глыбокае ракі".
6. Аўтар выкарыстоўвае параўнанні (узгоркі, як горы; лубін, як дрот, дарога — прамыіна), каб апісаць поле, якое праходзіць бабёр. Дзякуючы вобразна-выяўленчым сродкам створаная ім карціна прыроды атрымалася вобразнай,выразнай, натуральнай.
7. Тэма: ахова прыроды, зберажэнне яе багаццяў (экалагічная). Галоўная думка: чалавек нясе адказнасць за жывёльны і раслінны свет.