Аповесць «Дзікае паляванне караля Стаха» для мяне гэта быў цалкам незнаёмым творам, і я дзеля цікавасці пачала чытаць… Адарвацца ўжо не змагла. Як — быццам нырнула ў глыбіні Чорнага возера. І пакуль не дачытала да канца, пакуль аўтар не раскрыў таямніцу дзікага палявання, было адчуванне, нібы я выкручваюся ў гэтай жудаснай чорнай жыжцы, і ніколі ўжо не адчую цвёрдую глебу пад нагамі, ніколі не ўбачу сонечнае святло…
Гістарычна так склалася, што Беларусь доўгі час знаходзілася пад уладай Польшчы. За час праўлення польскіх каралёў склаўся клас мясцовай шляхты — шляхта. Шляхцічы мелі ўласныя маёнткі, валодалі прыгоннымі сялянамі, ваявалі на баку польскага караля, вялі междуусобные войны. І усё гэта вяло да таго, што за многія стагоддзі некаторыя шляхецкія роды назапасілі незлічоныя скарбы, а іншыя наадварот, страцілі амаль усе, сталі беднымі, хоць і шляхетнымі.
Грошы і ўлада заўсёды парухалі людзей здзяйсняць жахлівыя злачынствы.
Апавяданне ў «Дзікім паляванні караля Стаха», вядзецца ад першай асобы. Час дзеяння — сярэдзіна дзевятнаццатага стагоддзя. Беларусь да гэтага часу ўжо ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, стаўшы глухой правінцыяй на ўскраінах велізарнай краіны.
У пошуках старажытных паданняў і павер’яў вучоны-фалькларыст Андрэй Беларэцкі за два гады абышоў і аб’ехаў Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую, частку Віленскай губерні. І паўсюль ён бачыў жудасную бяспраўнуюгалечу роднага яму народа. Бачыў, як прыходзіць у заняпад культура самабытнага краю. І ад усёй гэтай бязрадаснай карціны ў вучонага шчымела сэрца. І аднойчы лёс закінуў Беларэцкага ў глухі куток Беларусі — маёнтак Балотныя Яліны. Тут у старым замку жыве юная Надзея — апошняя з шляхецкага роду Яноўскіх. Паводле легенды, калісці продак Надзеі Раман прывабіў на паляванне і па-здрадніцку забіў легендарнага караля Стаха. Памірае Стах напрарочыў праклен і вечнае помста «дзікага палявання» усяму роду Яноўскіх. З’яўляюцца «прывіды» вершнікаў трымаюць у страху ўсю акругу: «дзікае паляванне» можа забіць любога… Апошняй ахвярай праклены павінна стаць Надзея.
Праз вобраз Яноўскай Караткевіч хацеў паказаць, што на фоне агульнага зводу беларускай шляхты, якая з мінуўшчыны высакароднага рыцарскага класа ператварылася ў праслойку ненаедных несумленных эксплуататараў ўласнага народа, захаваліся асобныя прадстаўнікі старажытных родаў, якія ўшаноўваюць старадаўнія традыцыі сапраўдных дваранскіх якасцяў — сумленнасці і высакароднасці. Аднак такім людзям вельмі цяжка жыць ў атачэнні людзей, якія ў імя нажывы гатовыя займацца махлярствам і падманам, гатовы пайсьці на самае страшнае злачынства. Высакародныя людзі ў такім асяроддзі асуджаныя.
Такі і застаў Надзею Яноўскую у сваім амаль збяднелым маёнтку Андрэй Беларэцкі. Друк безвыходнасці і страху лунала на твары маладой пані. Страх лунаў па ўсей акрузе. Дзікае паляванне зноў вярнулася і пагражала смерцю маладой дзяўчыне, якой хутка павінна было споўніцца васемнаццаць гадоў.
Будучы дапытлівым па сваей прыродзе, Андрэй вырашыў затрымацца ў маёнтку, каб разабрацца ў падзеях, якія адбываюцца. Размаўляючы з гаспадыняй маёнтка, ён разумее, што Надзея Яноўская не мае нічога агульнага са сваім продкам, прадаўшым сваю зямлю, свой народ, якія здзейснілі крывавае злачынства дзеля ўлады і грошай. Расследуючы ланцуг дзіўных, часам містычных падзей, Беларэцкі сам становіцца ахвярай дзікага палявання караля Стаха, якая ледзь было не загубіла яго, амаль загнаўшы ў непраходную дрыгву. Аднак высокаадукаваны розум дапамог Андрэю аддзяліць містыку ад рэальных фактаў. І аказалася, што як і ў мінулым, так і цяпер усе тлумачылася смагай грошай. Суседзямі Надзеі Яноўскай былі нашчадкі тых самых Вароны і Дуботовка, якія таксама ўдзельнічалі ў страшным злачынстве — забойстве караля Стаха і яго верных людзей. Дубатоўк быў апекуном Надзеі, а па дасягненні ёю паўналецця кіраванне маёнткам пераходзіла ў яе рукі. Гэта і з’явілася прычынай, па якой у галовах Дуботоўка і Вароны нарадзілася ідэя адрадзіць старажытную легенду аб дзікім паляванні, каб давесці да сумашествія, а лепш да смерці, апошнюю прадстаўніцу старажытнага дваранскага роду. А заадно адроджаная легенда дапамагала трымаць у страху ўсю акругу, што дазваляла беспакарана вяршыць свае чорныя справы разбойнікаў, якімі сталі нашчадкі здраднікаў Дубатоўк і Варона.
Граматычнай асаблівасцю дробавых лічэбнікаў служыць тое, што яны ўтвараюцца з колькасных лічэбнікаў (у лічніку) і парадкавых (у назоўніку); параўн.: адна трэцяя, тры пятых і інш. Пры спалучэнні дробавых лічэбнікаў з назоўнікамі, апошнія ўжываюцца ў родным склоне (параўн.: адна чацвёртая кілаграма і інш.). Да дробавых лічэбнікаў адносяцца словы паўтара (ужываецца ў спалучэнні з назоўнікамі мужчынскага і ніякага роду) і паўтары (выкарыстоўваецца ў спалучэнні з назоўнікамі жаночага роду). Колькасныя лічэбнікі адзін, два, тры, чатыры дапасуюцца да назоўнікаў, а лічэбнікі ад пяці і вышэй граматычна кіруюць назоўнікамі.
Скланенне лічэбнікаў адбываецца па розных узорах. Лічэбнікі адзін, адна, адно скланяюцца як прыметнікі, лічэбнікі пяць - дзесяць, адзінаццаць - дваццаць, трыццаць скланяюцца па ўзору скланення назоўнікаў жаночага роду тыпу радасць. Лічэбнікі сорак, сто маюць толькі дзве склонавыя формы (назоўны і вінавальны - сорак, сто, астатнія склоны - сарака, ста). Зборныя лічэбнікі скланяюцца як займеннікі твае, свае. У дробавых і састаўных лічэбнікаў скланяюцца ўсе кампаненты-словы, у складаных лічэбнікаў дзвесце - дзевяцьсот скланяюцца абедзве часткі, якія маюць канчаткі назоўнікаў ніякага роду множнага ліку.
Гістарычна так склалася, што Беларусь доўгі час знаходзілася пад уладай Польшчы. За час праўлення польскіх каралёў склаўся клас мясцовай шляхты — шляхта. Шляхцічы мелі ўласныя маёнткі, валодалі прыгоннымі сялянамі, ваявалі на баку польскага караля, вялі междуусобные войны. І усё гэта вяло да таго, што за многія стагоддзі некаторыя шляхецкія роды назапасілі незлічоныя скарбы, а іншыя наадварот, страцілі амаль усе, сталі беднымі, хоць і шляхетнымі.
Грошы і ўлада заўсёды парухалі людзей здзяйсняць жахлівыя злачынствы.
Апавяданне ў «Дзікім паляванні караля Стаха», вядзецца ад першай асобы. Час дзеяння — сярэдзіна дзевятнаццатага стагоддзя. Беларусь да гэтага часу ўжо ўвайшла ў склад Расійскай імперыі, стаўшы глухой правінцыяй на ўскраінах велізарнай краіны.
У пошуках старажытных паданняў і павер’яў вучоны-фалькларыст Андрэй Беларэцкі за два гады абышоў і аб’ехаў Мінскую, Магілёўскую, Віцебскую, частку Віленскай губерні. І паўсюль ён бачыў жудасную бяспраўнуюгалечу роднага яму народа. Бачыў, як прыходзіць у заняпад культура самабытнага краю. І ад усёй гэтай бязрадаснай карціны ў вучонага шчымела сэрца. І аднойчы лёс закінуў Беларэцкага ў глухі куток Беларусі — маёнтак Балотныя Яліны. Тут у старым замку жыве юная Надзея — апошняя з шляхецкага роду Яноўскіх. Паводле легенды, калісці продак Надзеі Раман прывабіў на паляванне і па-здрадніцку забіў легендарнага караля Стаха. Памірае Стах напрарочыў праклен і вечнае помста «дзікага палявання» усяму роду Яноўскіх. З’яўляюцца «прывіды» вершнікаў трымаюць у страху ўсю акругу: «дзікае паляванне» можа забіць любога… Апошняй ахвярай праклены павінна стаць Надзея.
Праз вобраз Яноўскай Караткевіч хацеў паказаць, што на фоне агульнага зводу беларускай шляхты, якая з мінуўшчыны высакароднага рыцарскага класа ператварылася ў праслойку ненаедных несумленных эксплуататараў ўласнага народа, захаваліся асобныя прадстаўнікі старажытных родаў, якія ўшаноўваюць старадаўнія традыцыі сапраўдных дваранскіх якасцяў — сумленнасці і высакароднасці. Аднак такім людзям вельмі цяжка жыць ў атачэнні людзей, якія ў імя нажывы гатовыя займацца махлярствам і падманам, гатовы пайсьці на самае страшнае злачынства. Высакародныя людзі ў такім асяроддзі асуджаныя.
Такі і застаў Надзею Яноўскую у сваім амаль збяднелым маёнтку Андрэй Беларэцкі. Друк безвыходнасці і страху лунала на твары маладой пані. Страх лунаў па ўсей акрузе. Дзікае паляванне зноў вярнулася і пагражала смерцю маладой дзяўчыне, якой хутка павінна было споўніцца васемнаццаць гадоў.
Будучы дапытлівым па сваей прыродзе, Андрэй вырашыў затрымацца ў маёнтку, каб разабрацца ў падзеях, якія адбываюцца. Размаўляючы з гаспадыняй маёнтка, ён разумее, што Надзея Яноўская не мае нічога агульнага са сваім продкам, прадаўшым сваю зямлю, свой народ, якія здзейснілі крывавае злачынства дзеля ўлады і грошай. Расследуючы ланцуг дзіўных, часам містычных падзей, Беларэцкі сам становіцца ахвярай дзікага палявання караля Стаха, якая ледзь было не загубіла яго, амаль загнаўшы ў непраходную дрыгву. Аднак высокаадукаваны розум дапамог Андрэю аддзяліць містыку ад рэальных фактаў. І аказалася, што як і ў мінулым, так і цяпер усе тлумачылася смагай грошай. Суседзямі Надзеі Яноўскай былі нашчадкі тых самых Вароны і Дуботовка, якія таксама ўдзельнічалі ў страшным злачынстве — забойстве караля Стаха і яго верных людзей. Дубатоўк быў апекуном Надзеі, а па дасягненні ёю паўналецця кіраванне маёнткам пераходзіла ў яе рукі. Гэта і з’явілася прычынай, па якой у галовах Дуботоўка і Вароны нарадзілася ідэя адрадзіць старажытную легенду аб дзікім паляванні, каб давесці да сумашествія, а лепш да смерці, апошнюю прадстаўніцу старажытнага дваранскага роду. А заадно адроджаная легенда дапамагала трымаць у страху ўсю акругу, што дазваляла беспакарана вяршыць свае чорныя справы разбойнікаў, якімі сталі нашчадкі здраднікаў Дубатоўк і Варона.
Граматычнай асаблівасцю дробавых лічэбнікаў служыць тое, што яны ўтвараюцца з колькасных лічэбнікаў (у лічніку) і парадкавых (у назоўніку); параўн.: адна трэцяя, тры пятых і інш. Пры спалучэнні дробавых лічэбнікаў з назоўнікамі, апошнія ўжываюцца ў родным склоне (параўн.: адна чацвёртая кілаграма і інш.). Да дробавых лічэбнікаў адносяцца словы паўтара (ужываецца ў спалучэнні з назоўнікамі мужчынскага і ніякага роду) і паўтары (выкарыстоўваецца ў спалучэнні з назоўнікамі жаночага роду). Колькасныя лічэбнікі адзін, два, тры, чатыры дапасуюцца да назоўнікаў, а лічэбнікі ад пяці і вышэй граматычна кіруюць назоўнікамі.
Скланенне лічэбнікаў адбываецца па розных узорах. Лічэбнікі адзін, адна, адно скланяюцца як прыметнікі, лічэбнікі пяць - дзесяць, адзінаццаць - дваццаць, трыццаць скланяюцца па ўзору скланення назоўнікаў жаночага роду тыпу радасць. Лічэбнікі сорак, сто маюць толькі дзве склонавыя формы (назоўны і вінавальны - сорак, сто, астатнія склоны - сарака, ста). Зборныя лічэбнікі скланяюцца як займеннікі твае, свае. У дробавых і састаўных лічэбнікаў скланяюцца ўсе кампаненты-словы, у складаных лічэбнікаў дзвесце - дзевяцьсот скланяюцца абедзве часткі, якія маюць канчаткі назоўнікаў ніякага роду множнага ліку.
Объяснение: