СКАЗЫ ЗАДАСОБЛЕНЫМ ЧЛЕНАМ (ПАДАГУЛЬНЕННЕ) Варыянт 1
1. Спішыце сказы, падкрэсліце ў іх граматычныя асновы i ада
собленыя члены.
1. Над хатамі стаяла ноч, пустая, глухая. (М.Лынькоў
2. Некалькі палявых дарог, крыбых і вузкіх, крытуюцца
тут. (К. Чорны) 3. На сяле праспявалі апошнія пеўні, веш
Чуны бізкай
Зары
і
новага дня. (В. Каваль)
2 Пералічыце ўмовы, пры якіх адасабляюцца азначэнні.
3. Спішыце, устаўляючы прапушчаныя літары, раскрываючы
дужкі і расстаўляючы знакі прыпынку. Падкрэсліце граматыч-
ныя асновы сказаў і адасобленыя члены.
1. 3 мален..кіх крынічак б..руць свой ра..бег дочкі
сіняга Немана прыгажуні Вілія і Шчара Зяльзянка і Котра
Тур'я і Дзітва. (В. Шымук) 2. Праз заснеж..ныя лапкі хваін
ён добра бачыў лісіцу асветл..ную сонцам зграбную прываб-
ную ў сваім рыжым уборы (3)усім нейкую (па)хатняму
свойскую д...лікатную і прыгожую. (A Acinенка) 3. Ма-
шына імчыць гудзе а..крываючы на кожным павароце ўсё
новыя і новыя дзівы. (Я. Скрыган) 4. На (С,стаўбцоўшчыне
ў вёсцы Мікалаеўшчына нарадзіўся народны паэт Беларусі
Якуб Колас.
4. Выканайце граматычныя разборы, указаныя ў заданні 3.
5. Запішыце сказ, які адпавядае наступнай характарыстыцы:
апавядальны, няклічны, двухсастаўны, развіты, усклад-
нены пабочным словам і адасобленай акалічнасцю.
Чаканне вясны Як вядома, у беларускім земляробчым календары старажытнае свята Гуканне вясны не мае дакладнай даты. У асобных раёнах яно прыпадала на першага сакавіка, але найчасцей наступленне вясны адзначалі на Дабравешчанне (сёмага красавіка па новым стылі). Ад вясны ў значнай ступені залежаў дабрабыт селяніна – і яе сустракалі надзвычай урачыста. Гукалі вясну па ўсіх правілах. Дзяўчаты выходзілі на высокае месца, палілі вогнішчы і спявалі гукальныя песні – вяснянкі. Узвышанае месца – горка ці бераг ракі, возера – звязвалася з пакланеннем сонцу, а таксама яно павінна было ўзмацніць эфект спявання, воклічу. У гонар сонца паліўся і агонь. У песнях дзяўчаты развітваліся з зімой, замыкалі яе і адмыкалі, запрашалі лета, а песні суправаджаліся гульнямі і карагодамі. Дзяўчаты гушкаліся на арэлях, каб хутчэй зазелянела і расквітнела зямля. Цікава, ці захоўваем мы, сучаснікі, народныя традыцыі і звычаі? Пацікавімся ў адзінаццацікласнікаў нашай школы, чаго яны чакаюць гэтай вясной? Пра гуканне вясны чула, але, на жаль, не прытрымліваюся гэтай традыцыі. Вясна для мяне – гэта прабуджэнне да жыцця. А жыццё не можа быць без цяпла і кахання. Няхай прыходзіць яна хутчэй ды запоўніць нашы душы. Вельмі паважаю народныя традыцыі і звычаі, але сам ніколі не прымаў удзел у такім мерапрыемстве. Вясну вельмі чакаю, бо гэта мая любімая пара года. Спадзяюся, што з надыходам вясны прыйдзе неўтаймаванае каханне, якое захопіць нас вясновым паўнаводдзем і панясе на прасторы жыцця. Яшчэ з маленства бабуля прывучыла нас шанаваць народныя традыцыі і звычаі. Таму кожны год уся наша сям’я ідзе гукаць вясну. Мы таксама палім вогнішча, спяваем песні. Ад вясны я чакаю новых знаёмстваў, новых сяброў, яркіх уражанняў і добрых эмоцый. Я ніколі не прымала удзел у гуканні вясны, але мне вельмі хацелася б. Спадзяюся, што ў мяне яшчэ будзе такая магчымасць. А ад вясны я чакаю добрага надвор’я, якое так часта падымае настрой і выклівае ўсмешку на твары. Менавіта ў гэтым годзе станоўчыя эмоцыі неабходны. Зусім мала часу засталося да паступлення. Гэта вельмі адказны і сур’ёзны момант у жыцці кожнага чалавека. Перажыванні, хваляванні… Падчас толькі прырода можа дапамагчы. Тым больш вясной, калі прырода аднаўляецца, прабуджаецца, хочацца пачаць усё занава. Вось мы робім першыя крокі да новага жыцця. Скончыліся вясеннія канікулы, і пачалася апошняя чвэрць. За плячыма будучых выпускнікоў адзінаццаць год вучобы. Наперадзе экзамены, здача цэнтралізаванага тэсціравання. Гэтая вясна абяцае многае. Так, хочацца верыць, што гэтаю вясною здарыцца шмат радаснага і прыемнага. Усё залежыць ад нас саміх. А чаго чакаеш ты, чытач? А я жадаю кожнаму, каб усе Вашы мары здзейсніліся. Марце і не сумнявайцеся ў заўтрашнім дні! Прыхадзі хутчэй, вясна: Ты – крылатая зарніца, Ты – прызыўная струна, Ты – прыветна, ты ясна, Гучнай радасці паўна… Прыхадзі хутчэй, вясна…
Я вельмі люблю наш школьны двор. Гэта не проста пляцоўка, гэта цэнтральнае месца ўсіх падзей школьнага жыцця. Бо падумайце: куды бегаюць школьнікі ў цёплае надвор'е абмеркаваць на перапынках свае справы? На двор! Так, школьны двор гэта незвычайна займальнае месца для назіранняў. Давайце паглядзім.
Вось звініць званок з другога ўрока ўсе ў двор. І пачынаецца: хто ў разіначкі скакаць, хто кветачкі на клумбах паліваць, хто абмяркоўваць, ці справядліва яму паставілі адзнаку, а хто з старшакласнікаў і ... папаліць. Усе занятыя, бо двор вялікі, усім месца хапае. Выходзячы са школы, мы бачым справа і злева дзве квітнеючыя клумбы, за якімі пастаянна даглядаюць.
Калі вучню захочацца пятнаццаць хвілін ўласнага адпачынку пранесці пасярод зеляніны, не выходзячы за межы школьнага двара, ён можа прайсці за школу, у сад. Там вырастаюць фруктовыя дрэвы, квітнеюць кусты, вельмі шмат бэзу! Пабегаеш пасярод гэтай прыгажосці і стомленасць як рукой здымае, можна зноў прыступаць да ўрокаў.
Наш школьны двор цудоўна прыгожы: ён камфортны, ясны і прасторны. Я б ні за што ня абмяняла яго на тысячы іншых школьных двароў!