Барыс, ірбіс – мысық тұқымдасына жататын жыртқыш аң. Дене тұрқы 125 – 135 см, биіктігі 60 см (шоқтығынан алғанда), құйрығы 90 – 100 см, салмағы отыз – қырық килограмдай. Түсі көк сұр, теңбіл шұбар, сақина тәрізді дөңгелек қара дақтары бар, жүні ұзын әрі қалың. Қазақстан мен Орталық Азияның биік тауларында (2000 м-ден астам) кездеседі. Оның ең көп жүретін жері – басын мәңгі қар басқан тасты тік беткейлер мен қиялар. Қыста қар қалың түскенде, барыс таудың орманды белдеуіне дейін төменге түседі. Барыс тұяқты жануарларды, әсіресе, арқарды, тау текені, тау ешкілерін, еліктерді, ал құстардан ұлар мен кекіліктерді ұстап жейді. Қорегін негізінен іңірде немесе түнде аулайды. Қазақстандағы барыстың саны жүз сексен – екі жүздей. Олар негізінен Ақсу-Жабағылы, Алматы, Марқакөл қорықтары мен Алматы, Лепсі, Тоқты қорықшаларында мекендейді. Аулауға тыйым салынған, санының азайып кетуіне байланысты халықаралық және ұлттық «Қызыл кітапқа» (1996) енгізілген. Қазақ ежелден барыстың тектілігін, батылдығын, айлалылығын пір тұтқан. Дәстүрлі жыл санауымыздың үшінші жылы Барыс жылы. Барыс Алматы, Астана қалаларының төлтаңбаларында бейнеленген
Дано: оксид п'ятивалентного металу E2O5, Mr(E2O5)/Mr(H2)=71, W(H)=8,83% або 0,0883 Знайти: елемент Е-?
Розв'язання:
Оскільки відомо, що оксид п'ятивалентного металу, тому для визначення елемента достатньо першої умови із запропонованих.
За умовою задачі Mr(E2O5)/Mr(H2)=71, тому Mr(E2O5)=71•Mr(H2)=71•2=142.
Mr(E2O5)=2•Ar(E)+5•Ar(O); 2•Ar(E)+5•Ar(O)=142, звідси Ar(E)=(142-5•Ar(O)):2=(142-5•16):2=31
Отже, шуканий елемент Р фосфор.
Формула оксиду Р2О5
Формула гідроксиду (кислота) Н3РО4
Перевіримо, що це дійсно фосфор.
Летка сполука має вигляд РН3 (правило: значення валентності неметалічних елементів у сполуках з Гідрогеном становить різницю між числом 8 і номером групи, у якій розміщений елемент. 8-5=3, валентність фосфору 3).
Mr(PH3)=Ar(P)+3•Ar(H)=31+3•1=34
Mr(H3)=3•Ar(H)=3•1=3
w(Н)=3•Ar(H)/Ar(PH3)=3/34=0,0883 або 8,83%
Відповідь: Р, Р2О5, Н3РО4.
Розв'язання:
Оскільки відомо, що оксид п'ятивалентного металу, тому для визначення елемента достатньо першої умови із запропонованих.
За умовою задачі Mr(E2O5)/Mr(H2)=71, тому Mr(E2O5)=71•Mr(H2)=71•2=142.
Mr(E2O5)=2•Ar(E)+5•Ar(O); 2•Ar(E)+5•Ar(O)=142, звідси Ar(E)=(142-5•Ar(O)):2=(142-5•16):2=31
Отже, шуканий елемент Р фосфор.
Формула оксиду Р2О5
Формула гідроксиду (кислота) Н3РО4
Перевіримо, що це дійсно фосфор.
Летка сполука має вигляд РН3 (правило: значення валентності неметалічних елементів у сполуках з Гідрогеном становить різницю між числом 8 і номером групи, у якій розміщений елемент. 8-5=3, валентність фосфору 3).
Mr(PH3)=Ar(P)+3•Ar(H)=31+3•1=34
Mr(H3)=3•Ar(H)=3•1=3
w(Н)=3•Ar(H)/Ar(PH3)=3/34=0,0883 або 8,83%
Відповідь: Р, Р2О5, Н3РО4.