КОЛЫН
Бу — безнең дала фронты,
Шәһәрдә урам сугышы
Жəелә яшел болын.
Кызганнан-кыза бүген,
Сугышны бар дип тә белми,
Аткаем тиргә манылган,
Ялгызы уйный колын.
Бөкрәеп тарта йөген.
Уйный ул: чабып китә дә
Юк булып качып тора.
Әнкәсе килгәнне көтеп,
Юлда ул басып тора.
Үләннәр көйри далада,
Арбалар ята кырын,
Яшьләре тама дугага,
Боеккан нәни колын.
Фронтка туплар, танклар,
Жигүле атлар бара,
Сумкада төеп тутырган
Сагынулы хатлар бара.
Тәртәгә ауган атның ул
Сыртыннан тешләп куя,
Кем белән хәзер шаярсын,
Юксынып кешнәп куя.
Барысы да ашыга шәһәргә,
Билләһи, кызык та соң!
Ни калган инде колынга
Алдагы сызыкта соң?
Нәкъ сабый төсле яраттым
Көзге бер тугайны мин.
Шунда бит күргән идем лә,
Дусларым, ул тайны мин.
​

Bağlayıcılar sintaktik vəzifələrinə görə tabesizlik və tabelilik bağlayıcılarına bölünür. Tabesizlik bağlayıcıları sade cümləni həmcins üzvlərini və tabesiz mürəkkəb cümləni əmələ gətirən sadə cümlələri əlaqələndirməklə yanaşı, onlar arasında müxtəlif məna münasibətlərini də ifadə edir.

Tabesizlik bağlayıcılarının mənaca aşağıdakı növləri vardır:

1 Birləşdirmə bağlayıcıları: və, ilə (-la). Məsələn, Onun oxumaq və yazmağa çox böyük həvəsi vardı. Orxanla Rəşad gördükləri işdən məmnun idilər.

Və bağlayıcısı həm sadə cümlənin həmcins üzvlərini, həm də tabesiz mürəkkəb cümlənin tərəflərini bir- birinə bağlayır. Məsələn, Biz olimpiadada qalib gəldık və müəlllimlərimiz bu qalibiyyətimizə çox sevindi ( tabesiz mürəkkəb cümlənin tərəfləri arasında işlənmişdır). Hüseyn və Uğur qardaşdırlar

İlə (-la) bağlayıcısı isə yalnız sadə cümlənin həmcins üzvlərini bir – birinə bağlayır. Məsələn, Sənlə mən bu işin öhdəsindən gələ bilərik. Kitabla dəftəri stolun üzərindən götür.

İlə bağlayıcısıvə ilə qoşması omonimdir. Bunları birbirindən fərqləndirmək üçün bilmək lazımdır ki, və bağlayıcısı həmişə ilə bağlayıcısının yerində işlənə bilir. İlə bağlayıcısını vergüllə də əvəz etmək mümkündür, yəni bu bağlayıcının yerində vergül də işlənə bilər. Məsələn, Xeyir ilə şər qardaşdır. İlə qoşmasını isə və bağlayıcısı ilə əvəz etmək olmur. Məsələn, Sabah səninlə görüşməliyəm.

Qarşılaşdırma bağlayıcıları: amma, ancaq, lakin, fəqət, halbuki, isə. Bu bağlayıcılar iki zidd anlayışı bildirir. Məsələn, Mən də iştəyirdim, amma getməyəcəm. Guya ki əhvalatı bilmirsən, halbuki hər şeydən xəbərdarsan. Mən ərəbəm, ancaq həqiqəti dana bilmərəm.

Amma, ancaq, lakin, halbuki bağlayıcılarından əvvəl vergül qoyulur.

Bölüşdürmə bağlayıcıları: ya, ya da, ya da ki, gah, gah da, gah da ki, və ya, yaxud, və yaxud, istər, istərsə də və s. Məsələn, Gah yeriyirdik, gah dayanırdıq. Ya dərsi diqqətlə dinlə, ya dda sinifdən çıx. İstər gənclərin, istərsə də yaşlıların bu mövzuya böyük həvəsi vardı.

Cqmlədə təkrar olunan gah, ya bağlayıcılarının ikinci hissəsindən əvvəl vergül qoyulur.

İştirak bağlayıcıları: həm, həm də, həm də ki, da, də, həmçinin, habelə, o cümlədən, hətta, o sıradan və s. Məsələn, İnsanın həm zahiri, həm daxili gözəl olmalıdır. Hamı, hətta Sevinc də gəlmişdi. Günel də, Ülviyyə də sevinirdi. Bizdə Banuçiçək adı da var. İclasda şairlər, yazıçılar, müəllimlər, habelə tələbələr də iştirak edirdilər. Cümlədə təkrar olunan həm bağlayıcısının ikinci hissəsindən əvvəl, da də bağlayıcısından sonra vergül qoyulur. Cümlənin içərisində olan hətta, habelə, həmçinin, o cümlədən bağlayıcısndan əvvəl vergül işlənir.

Qeyd: İsmin yerkik hal şəkilçisi olan – da2 ilə da, də bağlayəcəsə oxşardır. İsmin yerlik hal şəkilçisi olan – da2 sözlərə bitişik yazılır, vurğulu olur. Məsələn, məndə, kitabda, otaqda, həyətdə və s. Da, də bağlayıcısı isə vurğusuz olur və ayrı yazılır.

1. Сколько всего планет в Солнечной системе? (8)

2. Самая большая планета Солнечной системы? (Юпитер)

3. Планеты Солнечной системы имеющие кольца? (Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун)

4. Звезда, вокруг которой вращается Земля? (Солнце)

5. Естественный спутник вращающийся вокруг Земли? (Луна)

6. Ближайшая к Солнцу планета? (Меркурий)

7. Планета, названная в честь Бога торговали? (Меркурий)

8. Самая далёкая от Солнца планета? (Нептун)

9. Температура на поверхности Венеры? (464°С)

10. Планета, названная в честь римской богини любви и красоты? (Венера)