Перевод на башкирский Кончились вьюги и метели. Прилетели грачи. На полях растаял снег.
Ярче греет солнце. Набухают почки на деревьях. Летят на родину певчие птицы.
Скоро всё зазеленеет. Расцветёт душистая сирень. Лес будет звенеть от птичьих голосов.
Құтадғу білік» (Құтты білік) — Жүсіп Баласағұни (Баласағұн) шығарған дидактикалық поэма.
Бұл көне түркі тілінде жазылған, түркі тектес халықтардың ортақ қазынасы.
Көптеген зерттеушілер бұл поэманы саясат, мемлекет басқару, әскери іс жөніндегі философиялық трактат деп жүр. Шындығында да, бұл жалаң әдеби дүние емес. Бұл бүтін бір тарихи кезеңнің мінез құлқын бойына сіңірген, қоғамдық саяси, әлеуметтік бітімі қанық, моральдық этикалық, рухани қазынамыздың негізі, арқау боларлық дүние. Ондағы бүгінгі тілімізге, ой толғамымызға төркіндес, етене жақын орамдарды көргенде, қазақ әдебиетінің солармен тікелей сабақтаса жалғасқан дидактикалық поэзия мен шешендік сөздердің, билердің орағытып, ой тастайтын кең тынысты толғамдарының дәстүрлі бірлігі «мен мұндалап» тұрады. Жүсіп Баласағұнның мемлекетті басқару қағидалары мен принциптерін, елге билік жүргізудің ережелері мен тәртібін, қоғам мүшелерінің мінез-құлық және әдеп-ғұрып нормаларын жыр еткен этикалық-дидактикалық мазмұндағы көркем туындысы.
Жүсіп Баласағұни «Құтты білікті» 1069—1070 жж. Баласағұн қаласында бастап, он сегіз айдың ішінде Қашқар қаласында аяқтаған. Қоғамдық әлеуметтік мәні терең, халықтың моральдық этикалық бағдарламасы іспеттес бұл еңбегін Қарахан мемлекетінің сол кездегі билеушісі Табғаш Арслан хан Боғратегінге тарту еткен. Түркі халықтарының тарихында бұл кезең исламның ресми қабылдауымен ерекшеленеді. [1]Құтадғу Біліг [2]– Жүсіп Баласағұнидың еңбегі. Түркия ғалымдары 1942–43 ж. «Құтадғу Білігтің» үш нұсқасын да Стамбұлдан үш томдық кітап етіп шығарды. Дастанды зерттеу ісіне, әсіресе, түркі ғалымдары Р.Р.Арат, М.Ф.Кепрюлд және А.Дильгар, т.б. көп еңбек сіңірді. «Құтадғу Біліг» дастаны орта ғ-ларда бүкіл түркі әлеміне түсінікті болған Қарахан әулеті мемлекеті түріктерінің тілінде жазылған.
Каныш Сатпаев: биография ученого В Павлодарском уезде Семипалатинской области 12 апреля 1899 года родился мальчик. Через 100 лет его юбилей отметят на международном уровне. Так будут чествовать одного из выдающихся ученых Казахстана — Каныша Сатпаева. Он появился в семье уважаемого и образованного бия (главы аула) Имантая и его молодой жены Алимы. Назвали ребенка Габдул-Гани, мать ласково звала Ганыш, а в школе за ним навсегда закрепилось имя Каныш.
Начальные знания Сатпаев Каныш получил в школе родного аула, затем в павлодарском русско-казахском училище, которое с отличием окончил в 15 лет. Преодолев сопротивление отца, он учится дальше. Новая образовательная ступень Сатпаева — Семипалатинская учительская семинария. Юноша готовится поступать в вуз. Но начинаются проблемы со здоровьем: доктора обнаружили у молодого человека туберкулез. Этот недуг забрал жизнь матери Каныша, когда ему едва исполнилось два года. Пришлось отодвинуть планы и отправиться домой на лечение Сатпаеву народное средство — кумыс. Образованного 20-летнего юношу назначают председателем Казкультпросвета, избирают народным судьей Баянаульского района. Здесь в 1921 году произошло знакомство, которое дало иное направление всей жизни Каныша. На лечение кумысом в эти края приехал ученый Михаил Антонович Усов. Он увлек юношу рассказами о значении полезных ископаемых. Для продолжения образования Каныш Сатпаев выбирает технологический институт в Томске, где через 5 лет он получает диплом горного инженера