В системе, изображённой на рисунке, горизонтальный поршень П и подвижная втулка В
, вставленная в отверстие в поршне, находятся в равновесии с жидкостью плотности =1 г/см3. Трение между скользящими поверхностями отсутствует, зазоры жидкость не пропускают. На поверхность втулки поместили грузик массы 0=12 г. На какое расстояние сместится втулка относительно начального положения? ответ выразите в см, округлив до десятых. Площадь поперечного сечения сосуда =100 см2, площадь отверстия 0=9 см2

Қысым  (орыс.  давление  ) бір дене екінші дене бетіне (мысалы, ғимарат іргетасының грунтқа, сұйықтықтың ыдыс қабырғасына,  қозғалтқыш цилиндріндегігаздың піспекке, т.б.) әсер еткенде пайда болатын қалыпты күштің (дене бетіне перпендикуляр) қарқындылығын сипаттайтын қ шама. егер денеге әсер ететін  күш  оның бетіне біркелкі таралса, онда қысым (р) былай өрнектеледі:   {\displaystyle p={\frac {f}{s}}\ {\mbox{of}}\ p={\frac {df}{ds}}} мұндағы s – дене бетінің күш түсетін бөлігінің ауданы, f – сол бөлікке перпендикуляр түсірілген күштердің қосындысы. күш біркелкі таралған жағдайда қысым дене бетінің барлық нүктесінде бірдей болады, ал күш біркелкі таралмаса, онда қысым бір нүктеден екінші нүктеге өткен сайын өзгеріп отырады. тұтас, үздіксіз орта үшін сол ортаның әрбір нүктесінің қысымы туралы ұғым енгізіледі. бұл ұғым  сұйықтық  пен  газмеханикасында маңызды рөл атқарады. тыныштықтағы сұйықтықтың кез келген нүктесінің барлық бағытындағы қысымы бірдей болады. бұл жағдай қозғалыстағы идеал (үйкеліссіз қозғалатыс) сұйық пен газ үшін де орындалады. тұтқыр сұйықтықтың берілген нүктедегі қысымы ретінде өзара перпендикуляр үш бағыттағы (х, у, z – осьтері бағытындағы) қысымның орташа мәні р = (рх+ру+рz)/3 алынады.  газдардың кинетикалық теориясы  бойынша, газды ортадағы қысым жылулық қозғалыстағы газ  молекулаларыныңбір-бірімен, газдағы денелермен және ыдыс қабырғаларымен соқтығысуы кезінде импульстың берілуімен байланысты болғандықтан мұны  “жылулық” қысым  деп атайды. ол газдың  абсолют температурасы  (т) мен бірлік көлемдегі газ молекулаларының санына (n) пропорционал: р = nkt, мұндағы k = 1,38.10–23 дж/к – больцман тұрақтысы. сұйықтықтар мен қатты денелердің қысымы денелердің бір-біріне жақындауы кезінде олардың атомдарының бірін-бірі тебуі нәтижесінде пайда болады. мұны “суық” қысым дейді. тыныштықтағы сұйықтық салмағының әсерінен оның ішінде h тереңдікте пайда болатын қысымды гидростатикалық қысым деп атайды: р = rgh, мұндағы r – сұйықтықтың тығыздығы, g – еркін түсу үдеуі. егер сұйық бетіне сырттан р0  қысымы түсірілетін болса, онда h тереңдіктегі сұйық қысымы: р = р0+ rgh өрнегімен анықталады. қысым қ, қ, механикалық, биологиялық, т.б. құбылыстарда елеулі рөл атқарады; манометр, барометр, вакуумметр тәрізді құрылғылардың және әр түрлі қысым датчиктерінің көмегімен өлшенеді. қысымның бірліктердің халықаралық жүйесіндегі өлшем бірлігі –  паскаль(па). 1 па = н/м2. бірліктердің мкгсс жүйесінде кгс/см2, сондай-ақ жүйеден тыс өлшем бірліктері: атмосфералық (қ атмосфера), мм сынап бағанасы, мм су бағанасы.

Лумпієва Т.П.
Практикум з фізики. Розв’язання задач. Частина 1: Фізичні основи механіки. Молекулярна фізика і термодинаміка. Електростатика. Постій- ний струм. Електромагнетизм: навчальний посібник для студентів інже- нерно-технічних спеціальностей вищих навчальних закладів / Т.П. Лумпієва, Н.М. Русакова, О.Ф. Волков  Донецьк: ДВНЗ «ДонН- ТУ», 2014. – 248 с.
ISBN 978-966-377-186-1
ISBN 978-966-377-187-8 (Частина 1)
«Практикум з фізики. Розв’язання задач. Частина 1» є доповненням до виданого в 2009 році навчального посібника «Курс фізики» у двох томах цих же авторів. В посібнику наведені стисли теоретичні зведення за розділами курсу фізики, розглянута методика розв’язування задач, наведені приклади розв’язання задач с детальним аналізом, а також приведені задачі для самостійного розв’язання. Розділи «Практикуму» відповідають розділам навчального посібника. Є необхідний довідковий матеріал. Приведений словник термінів ви- користовуваних в даній книжці.
Посібник призначений для самостійної роботи студентів інженерно-технічних спеціа- льностей вищих навчальних закладів. Може бути використаний початкуючими викладачами при проведенні практичних занять.