Тропосфера (көне грекше: τρόπος — «бұрылыс», және көне грекше: σφαῖρα — «шар») - ауаның жер бетіне жақын ең тығыз шоғырланған қабаты. 12 км биіктікке дейінгі атмосфераның төменгі қабаты. Тропосфера - бүкіл ауаның 4\5 бөлігі. Тропосферада бұлт, жауын-шашын, жел және тағы басқа құбылыстар орын алып отырады.
Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша әртүрлі биіктікте орналасуы мүмкін. Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде 9 км-ге, қоңыржай ендіктерде 10—12 км-ге, ал экватор үстінде 15—17 км-ге дейін созылады. Тропосфераның қалыңдығы:
Экваторда - 17-18 км
Қоңыржай ендіктерде - 10-12 км
Полюстерде - 8 км
Орташа қалыңдығы - 11 км
Тропосферада ауа температурасы шамамен әр 100 м сайын 0,6°С-қа төмендейді. Мәселен, тропосфераның жоғарғы бөлігінің орташа жылдық температурасы солтүстік полюсте — 55°С болса, экваторда бұл көрсеткіш — 70°С-қа төмендейді.
Тропосфера тропопауза деп аталатын өтпелі жұқа қабат (қалыңдығы 1—2 км) арқылы атмосфераның келесі қабаты — стратосфераға ауысады.
Стратосфера
Стратосфера (лат. стратұм - «қабатталған») - тропосфераның үстінен 80 км-ге дейінгі биіктікте орналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды. Мұнда күннің ультрафиолетті сәулеленуін күшті сіңіретін озон қабатының болуына байланысты жоғарыдан келетін температураның төмендеуі тоқталады. 30 км биіктік шамасына дейін температура өзгермей 50° шамасында сақталып тұрады, ал одан әрі қарай биіктікте біртіндеп жоғарылай отырып, 60 км биіктікке барғанда тіпті 75°-қа дейін артады. Статосферада су буы және бұлт атаулы мүлдем дерлік болмайды. 1951 жылы халықаралық келісім бойынша стратосфера деп тек 40 км биіктікке дейінгі қабатты атап, ал 40-тан 80 км-ге дейінгі қабатты мезосфера (орта қабат) деп атау керектігі келісілді. Стратосферада озон қабаты түзіледі.
Мезосфера
Мезосфера (гр. месос — « ортаңғы» және гр. σφαῖρα — «шар») - атмосфераның 50 — 80 километр биіктіктегі ортаңғы қабаты. Стратосфера (мезосфера асты) мен ионосфера (мезосфера үсті) қабаттарының аралығында. Мезосферада жоғарылаған сайын температура төмендей береді: 50 километр биіктікте 70°С шамасында.[2][3]
Центрально-африканская Республика (ЦАР) расположена, как следует из названия, в самом центре африканского континента, в бассейне реки Конго, и не имеет выходов к океану. До 1960 года она была владением Франции, затем обрела независимость. Площадь — 623 тыс. км², официальный язык — французский.Большую часть страны занимает возвышенность Азанде (600–900 м над уровнем моря), над которой высятся отдельные более высокие гранитные массивы Яде (на западе, высшая точка — гора Гау — 1420 м) и Фертит (на востоке). На севере страны возвышенность Азанде постепенно понижается и переходит в заболоченную равнину южной окраины впадины Чад. Главные реки — Убанги (приток Конго) на юге и притоки реки Шари, впадающей в озеро Чад — на севере. Многочисленные водопады на реках придают ландшафту особенное очарование, красивейший из них — Боали на реке Мбали — расположен в лесистой местности в 70 км от столицы и по высоте не уступает Ниагарскому.Климат субэкваториальный, жаркий: средняя температура января 21 °C, июля — 31 °C. Осадки (1000–1200 мм на севере и 1500–1600 мм на юге) выпадают преимущественно летом благодаря вторжению влажных муссонов. На юге сухой период совсем короткий — с декабря по февраль. Растительность страны богата и представлена в основном высокотравными саваннами, в которых помимо трав произрастают отдельные листопадные и вечнозеленые деревья, в том числе сырное дерево, карите, тамаринд, барассовая пальма. Лесосаванна постепенно переходит во влажные тропические леса, расположенные сначала вдоль рек, а на крайнем юге сливающиеся в единый массив. Обилие корма в саванне создает благоприятные условия для жизни слонов, буйволов, антилоп; сохранились жирафы, белый и черный носороги, страусы. Из хищников обычны гепард, циветта, лев. Возле водоемов много птиц (в том числе фламинго, цапли), а также бегемотов и крокодилов. В лесах особенно многочисленны обезьяны. «Охотничьи зоны», включающие заповедники и национальные парки занимают почти треть территории страны. Три крупных заповедника и национальный парк Сэн-Флори расположены вблизи города Бирао на северо-востоке, на севере — «охотничья зона» Нделе, на юго-востоке — Верхнее Мбому.Народы, населяющие ЦАР (всего около 3 млн. человек), в основном принадлежат к группе банту, крупнейшие из них — банда, байа, манджиа, бубанги, азанде, сара. Основное занятие — земледелие, но в лесах сохранились пигмеи, живущие по-прежнему в основном охотой. Две трети жителей исповедуют африканские религии.Столица Банги (300 тыс. человек), основанная в 1889 году, очень живописна и походит на огромный парк. В Национальном музее представлены великолепные образцы африканского искусства.
Тропосфера (көне грекше: τρόπος — «бұрылыс», және көне грекше: σφαῖρα — «шар») - ауаның жер бетіне жақын ең тығыз шоғырланған қабаты. 12 км биіктікке дейінгі атмосфераның төменгі қабаты. Тропосфера - бүкіл ауаның 4\5 бөлігі. Тропосферада бұлт, жауын-шашын, жел және тағы басқа құбылыстар орын алып отырады.
Тропосфераның жоғарғы шекарасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша әртүрлі биіктікте орналасуы мүмкін. Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде 9 км-ге, қоңыржай ендіктерде 10—12 км-ге, ал экватор үстінде 15—17 км-ге дейін созылады. Тропосфераның қалыңдығы:
Экваторда - 17-18 км
Қоңыржай ендіктерде - 10-12 км
Полюстерде - 8 км
Орташа қалыңдығы - 11 км
Тропосферада ауа температурасы шамамен әр 100 м сайын 0,6°С-қа төмендейді. Мәселен, тропосфераның жоғарғы бөлігінің орташа жылдық температурасы солтүстік полюсте — 55°С болса, экваторда бұл көрсеткіш — 70°С-қа төмендейді.
Тропосфера тропопауза деп аталатын өтпелі жұқа қабат (қалыңдығы 1—2 км) арқылы атмосфераның келесі қабаты — стратосфераға ауысады.
Стратосфера
Стратосфера (лат. стратұм - «қабатталған») - тропосфераның үстінен 80 км-ге дейінгі биіктікте орналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды. Мұнда күннің ультрафиолетті сәулеленуін күшті сіңіретін озон қабатының болуына байланысты жоғарыдан келетін температураның төмендеуі тоқталады. 30 км биіктік шамасына дейін температура өзгермей 50° шамасында сақталып тұрады, ал одан әрі қарай биіктікте біртіндеп жоғарылай отырып, 60 км биіктікке барғанда тіпті 75°-қа дейін артады. Статосферада су буы және бұлт атаулы мүлдем дерлік болмайды. 1951 жылы халықаралық келісім бойынша стратосфера деп тек 40 км биіктікке дейінгі қабатты атап, ал 40-тан 80 км-ге дейінгі қабатты мезосфера (орта қабат) деп атау керектігі келісілді. Стратосферада озон қабаты түзіледі.
Мезосфера
Мезосфера (гр. месос — « ортаңғы» және гр. σφαῖρα — «шар») - атмосфераның 50 — 80 километр биіктіктегі ортаңғы қабаты. Стратосфера (мезосфера асты) мен ионосфера (мезосфера үсті) қабаттарының аралығында. Мезосферада жоғарылаған сайын температура төмендей береді: 50 километр биіктікте 70°С шамасында.[2][3]