Аналищ климатограмм по плану: анализ температур max и min знач. (в теч года и в каком месяце) амплетуда температур, годовое количество осадков max и min, сумма годового кол-ва осадков
Күнтізбе (ағылш. calendar) – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, анықтамалық басылым.
Ежелгі Римде әрбір айдың 1-күні календы деп аталған. Азды-көпті мәдениетке қол жеткен халықтардың бәрінде де күнтізбе болған, өйткені онсыз шаруашылықты ұйымдастыру мүмкін болмады. Ерте замандағы халықтар қардың кетуі, өзендердің тасуы, т.б. құбылыстарға негізделген табиғи күнтізбелерді пайдаланған. Бірақ дәлдігі нашар, құбылмалы ауа райына тәуелді табиғи күнтізбелер халық қажетін қанағаттандыра алмады. Ақыры, адамзат уақыт есебін дүркін-дүркін дәйекті түрде қайталанып тұратын аспан құбылыстарына негізделген күнтізбелер бойынша жүргізетін дәрежеге жетті. Мұндай күнтізбелер алғаш Ежелгі Шығыс елдерінде шықты. Аспан денелерінің қозғалыстарына негізделген күнтізбелерді 3 топқа бөлуге болады: күн күнтізбесі, ай күнтізбесі және аралас күнтізбелер.
Күн күнтізбесі Мысырда шыққан. Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30 күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген. Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды. Біздің заманымыздан бұрынғы 45 ж. Рим императоры Юлий Цезарь, астроном Созигеннің жобасы бойынша жаңа күнтізбе жариялады. Бұл күнтізбе Юлий күнтізбесі немесе ескі санат деп аталды. Юлий күнтізбесіндегі жылдың тропиктік жылдан 11 мин 14 с артықшылығы бар. Бұдан 128 жылда 1 күн, 384 жылда 3 күн жиналады. Осыны тұрақтандыру үшін Рим папасы Григорий ХІІІ 1582 ж. уақыт есебін 10 күнге ілгері жылжытып, 5-қазанды 15-қазан деп есептеу және әрбір 400 жылда 3 кібісе жылды жай жыл есебінде алу туралы жарлық шығарды. Уақыт есебінің бұл жүйесі Григорий күнтізбесі немесе жаңа санат деп аталады. Осы күні көптеген елдерде Григорий күнтізбесі қолданылады.
Қазақша-ағылшынша күнтізбе, желтоқсан айы
Алғашқы ай күнтізбесі ежелгі Вавилонда шықты. Онда әрбір 8 жылдың бесеуінің ұзақтығы 354 күннен, ал қалған үшеуінікі 384 күннен есептелді. Сонда жылдың орташа ұзақтығы (354.5+384.3):8=365,25 күнге тең болады.
Араб күнтізбесі де Ай қозғалысына негізделген. Араб жылы 12 айдан құралады. Әрбір 30 жылда 11 жыл 355 күннен, 19 жыл 354 күннен саналады. Нақты жылдан 11 күні кем болғандықтан, араб жылының басы жылжып отырады.
622 ж. арабша 1-жыл. Ол Мұхаммед пайғамбардың Меккеден Мединеге көшіп барған жылы. Жылдардың бұл жүйесі ай һижрасы деп аталады. Араб күнтізбесі араб елдерінде, Азия мен Африканың мұсылман дінін тұтатын көптеген елдерінде ресми қолданылады. Еврейлер ертеде Вавилон күнтізбесін қолданған, кейін біздің заманымыздан бұрынғы 4-ғасырда аралас күнтізбеге көшті. Еврейше жыл есебі біздің заманымыздан бұрынғы 3761 жылдан басталады. Яғни сол жылы “дүние жаралған”. Бұл күнтізбе Израиль мемлекетінде қолданылады. Ежелгі түркілер, негізінен, күн күнтізбесін пайдаланған. Кейін ол қазақ, өзбек, түрікмен, татар, әзірбайжан, т.б. халықтардың күнтізбелеріне негіз болды. Қазақтар мүшел есебі мен тоғыс есебін де қолданған. Қазақстанда 1918 жылдан бері Григорий күнтізбесі қолданылып келеді.[1]
Берега Каспия отличаются большим разнообразием. Горы, то обнаженные, то покрытые роскошной древесной растительностью, сменяются низменностями, болотистые равнины — сухими степями или безводными пустынями.
Не только рельеф создает это разнообразие картин природы. Большое значение имеет изменение климата, связанное с географической широтой. Каспий вытянулся на огромное расстояние с севера на юг, захватив несколько климатических областей. Вот почему очень заманчиво объехать берега Каспийского моря кругом, совершив нечто вроде «кругосветного» путешествия. Ни одно море не дает путешественнику, решившему объехать его берега, такого обилия впечатлений, как Каспийское.
С севера и востока Каспийское море окружено полупустыней, низменной на севере и возвышенной на восточном берегу. С запада и юга к морю подходят высокие горы, покрытые богатой растительностью. Полупустынная территория северного берега называется Прикаспийской низменностью. Она сложена молодыми в геологическом отношении глинистыми и песчаными породами и покрыта скудной травянистой растительностью, за исключением Волго-Ахтубинской поймы, выступающей как огромный оазис.
Отмелые плоские берега северной части моря изобилуют небольшими заливает — култуками. Изрезанность побережья особенно велика в дельтах рек. При изменении уровня моря в результате ветровых сгонов и нагонов береговая линия то отступает на несколько километров, то наступает. Естественно, что при этом очертания береговой линии все время меняются.
Горный и выровненный прибоем южный берег представляет резкий контраст в сравнении с северным. Складчатый хребет Эльбурс тянется почти вдоль всего южного берега, переходя на западе в Талышские горы и на востоке в хребет Копет-даг.
Низменный западный берег до Махачкалы служит продолжением северного полупустынного берега. На параллели Махачкалы начинаются горы Кавказа, которые здесь близко подходят к морю. Между горами и морем почти до самого Апшеронского полуострова тянется узкая полоска приморской низменности, окаймленная песчаным пляжем.
Лес, покрывающий горы, на приморской низменности сменяется орошаемой культурной растительностью многочисленных садов, виноградников, возделанных полей. Неорошенные земли носят характер полупустыни; кое-где у берега они покрыты песчаными дюнами.
Апшеронский полуостров считают продолжением Кавказского хребта. Рельеф полуострова всхолмленный, много грязевых вулканов, соленых озер. Только на северном и северо-восточном побережьях есть сады и виноградники, орошаемые с колодцев, так как рек на полуострове нет. Все же остальное пространство представляет собой выжженную солнцем полупустыню. На подводном продолжении полуострова располагается группа небольших островов и камней так называемого Апшеронского архипелага (острова Артема, Жилой и др.). К полуострову с юга примыкает много островков, происхождение которых связано с деятельностью подводных грязевых вулканов. Это острова Бакинского архипелага (Лось, Свиной, Булла и др.).
На юго-западе Каспия тянется пустынная Кура-Араксинская низменность, сложенная наносами рек Куры и Аракса. В геологически недавнее время она была покрыта водами Каспийского моря. Еще южнее, прижатая к морю Талышинскими горами, располагается
Күнтізбе (ағылш. calendar) – уақыт мезгілін есептеудің аспан денелерінің ауық-ауық қайталану ерекшелігіне негізделген жүйесі, анықтамалық басылым.
Ежелгі Римде әрбір айдың 1-күні календы деп аталған. Азды-көпті мәдениетке қол жеткен халықтардың бәрінде де күнтізбе болған, өйткені онсыз шаруашылықты ұйымдастыру мүмкін болмады. Ерте замандағы халықтар қардың кетуі, өзендердің тасуы, т.б. құбылыстарға негізделген табиғи күнтізбелерді пайдаланған. Бірақ дәлдігі нашар, құбылмалы ауа райына тәуелді табиғи күнтізбелер халық қажетін қанағаттандыра алмады. Ақыры, адамзат уақыт есебін дүркін-дүркін дәйекті түрде қайталанып тұратын аспан құбылыстарына негізделген күнтізбелер бойынша жүргізетін дәрежеге жетті. Мұндай күнтізбелер алғаш Ежелгі Шығыс елдерінде шықты. Аспан денелерінің қозғалыстарына негізделген күнтізбелерді 3 топқа бөлуге болады: күн күнтізбесі, ай күнтізбесі және аралас күнтізбелер.
Күн күнтізбесі Мысырда шыққан. Мысырлықтар жыл ұзақтығын 365 тәулікке теңестіріп, оны әрқайсысы 30 күндік 12 айға бөлген, артық қалатын 5 күнді ешбір айға қоспай, құдайға құлшылық ететін күндер деп есептеген. Ол Еуропалық күнтізбелерге арқау болды. Біздің заманымыздан бұрынғы 45 ж. Рим императоры Юлий Цезарь, астроном Созигеннің жобасы бойынша жаңа күнтізбе жариялады. Бұл күнтізбе Юлий күнтізбесі немесе ескі санат деп аталды. Юлий күнтізбесіндегі жылдың тропиктік жылдан 11 мин 14 с артықшылығы бар. Бұдан 128 жылда 1 күн, 384 жылда 3 күн жиналады. Осыны тұрақтандыру үшін Рим папасы Григорий ХІІІ 1582 ж. уақыт есебін 10 күнге ілгері жылжытып, 5-қазанды 15-қазан деп есептеу және әрбір 400 жылда 3 кібісе жылды жай жыл есебінде алу туралы жарлық шығарды. Уақыт есебінің бұл жүйесі Григорий күнтізбесі немесе жаңа санат деп аталады. Осы күні көптеген елдерде Григорий күнтізбесі қолданылады.
Қазақша-ағылшынша күнтізбе, желтоқсан айы
Алғашқы ай күнтізбесі ежелгі Вавилонда шықты. Онда әрбір 8 жылдың бесеуінің ұзақтығы 354 күннен, ал қалған үшеуінікі 384 күннен есептелді. Сонда жылдың орташа ұзақтығы (354.5+384.3):8=365,25 күнге тең болады.
Араб күнтізбесі де Ай қозғалысына негізделген. Араб жылы 12 айдан құралады. Әрбір 30 жылда 11 жыл 355 күннен, 19 жыл 354 күннен саналады. Нақты жылдан 11 күні кем болғандықтан, араб жылының басы жылжып отырады.
622 ж. арабша 1-жыл. Ол Мұхаммед пайғамбардың Меккеден Мединеге көшіп барған жылы. Жылдардың бұл жүйесі ай һижрасы деп аталады. Араб күнтізбесі араб елдерінде, Азия мен Африканың мұсылман дінін тұтатын көптеген елдерінде ресми қолданылады. Еврейлер ертеде Вавилон күнтізбесін қолданған, кейін біздің заманымыздан бұрынғы 4-ғасырда аралас күнтізбеге көшті. Еврейше жыл есебі біздің заманымыздан бұрынғы 3761 жылдан басталады. Яғни сол жылы “дүние жаралған”. Бұл күнтізбе Израиль мемлекетінде қолданылады. Ежелгі түркілер, негізінен, күн күнтізбесін пайдаланған. Кейін ол қазақ, өзбек, түрікмен, татар, әзірбайжан, т.б. халықтардың күнтізбелеріне негіз болды. Қазақтар мүшел есебі мен тоғыс есебін де қолданған. Қазақстанда 1918 жылдан бері Григорий күнтізбесі қолданылып келеді.[1]
Каспийское море
Берега
Берега Каспия отличаются большим разнообразием. Горы, то обнаженные, то покрытые роскошной древесной растительностью, сменяются низменностями, болотистые равнины — сухими степями или безводными пустынями.
Не только рельеф создает это разнообразие картин природы. Большое значение имеет изменение климата, связанное с географической широтой. Каспий вытянулся на огромное расстояние с севера на юг, захватив несколько климатических областей. Вот почему очень заманчиво объехать берега Каспийского моря кругом, совершив нечто вроде «кругосветного» путешествия. Ни одно море не дает путешественнику, решившему объехать его берега, такого обилия впечатлений, как Каспийское.
С севера и востока Каспийское море окружено полупустыней, низменной на севере и возвышенной на восточном берегу. С запада и юга к морю подходят высокие горы, покрытые богатой растительностью. Полупустынная территория северного берега называется Прикаспийской низменностью. Она сложена молодыми в геологическом отношении глинистыми и песчаными породами и покрыта скудной травянистой растительностью, за исключением Волго-Ахтубинской поймы, выступающей как огромный оазис.
Отмелые плоские берега северной части моря изобилуют небольшими заливает — култуками. Изрезанность побережья особенно велика в дельтах рек. При изменении уровня моря в результате ветровых сгонов и нагонов береговая линия то отступает на несколько километров, то наступает. Естественно, что при этом очертания береговой линии все время меняются.
Горный и выровненный прибоем южный берег представляет резкий контраст в сравнении с северным. Складчатый хребет Эльбурс тянется почти вдоль всего южного берега, переходя на западе в Талышские горы и на востоке в хребет Копет-даг.
Низменный западный берег до Махачкалы служит продолжением северного полупустынного берега. На параллели Махачкалы начинаются горы Кавказа, которые здесь близко подходят к морю. Между горами и морем почти до самого Апшеронского полуострова тянется узкая полоска приморской низменности, окаймленная песчаным пляжем.
Лес, покрывающий горы, на приморской низменности сменяется орошаемой культурной растительностью многочисленных садов, виноградников, возделанных полей. Неорошенные земли носят характер полупустыни; кое-где у берега они покрыты песчаными дюнами.
Апшеронский полуостров считают продолжением Кавказского хребта. Рельеф полуострова всхолмленный, много грязевых вулканов, соленых озер. Только на северном и северо-восточном побережьях есть сады и виноградники, орошаемые с колодцев, так как рек на полуострове нет. Все же остальное пространство представляет собой выжженную солнцем полупустыню. На подводном продолжении полуострова располагается группа небольших островов и камней так называемого Апшеронского архипелага (острова Артема, Жилой и др.). К полуострову с юга примыкает много островков, происхождение которых связано с деятельностью подводных грязевых вулканов. Это острова Бакинского архипелага (Лось, Свиной, Булла и др.).
На юго-западе Каспия тянется пустынная Кура-Араксинская низменность, сложенная наносами рек Куры и Аракса. В геологически недавнее время она была покрыта водами Каспийского моря. Еще южнее, прижатая к морю Талышинскими горами, располагается