Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының үйлесуі мен өзара байланысуын, олардың кеңістіктегі орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін, т. б. картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен зерттейтін ғылым. комителық ұғымдарға – аспан денелері мен жұлдызды аспанның карталары, глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық белгілермен берілген кеңістік модельдері (үлгілері) жатады.
Көркемделген карта.
Комитеның негізгі салалары:
Картография пәні мен әдістемесі, карта туралы ілім, картографиялық проекциялар теориясы, генерализация мен кескіндеу әдістерінің (шартты белгілер жүйесі) теориялары;
Картография ғылымы мен өндірісінің тарихы;
картографиялық деректер тану (картографиялық деректерді саралау және оларға қатысы бар ғылыми-ақпарат теориясының мәселелері);
карталарды жобалау және оларды дайындау теориясы мен технологиясы;
карталарды пайдаланудың теориясы мен әдістемесі.
Картография ғылыми және техникалық пәндер жүйесіне тарамданады. Оның біреуінің көп ғасырлық тарихы болса, кейбіреулері жақында ғана пайда болып, қалыптасу сатысынан өтуде. комитеның жалпы теориясы картаны жасау әдістемесі мен пайдалану мәселелерімен шұғылданады. Картография теориясының негізгі әдістемесі – картатану. Математикалық Картография картаның математикалық негіздерін зерттейді. Ол картографиялық проекция теориясын әзірлейді, картографиялық тор құрудың әдістерін жасайды, олардағы бұрмалануды талдайды. Картаны құру және жобалау пәні картаны әзірлеу әдісі мен оның лабораториялық технологиясын зерттейді. Картаны безендіру және картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін құру әдісі мен теориясын, картаны көркемдеу, түрлі түсті безендірумен айналысады. Картографиялық семиотика шеңберінде белгілер жүйесін құру және оларды пайдалану тәртібін зерттейді. Картаны басып шығару – картаны, атласты, т. б. картографиялық өнімдерді технологиялық әзірлеу, көбейту, картаны полиграфиялық безендіруден тұратын техникалық пән. Картографиялық өндірісті ұйымдастыру және экономикасы – салалық экономикалық пән. Ол карта жасау өндірісін жоспарлау және ұйымдастыру мәселелерімен айналысады. Картаны пайдалану картографиялық өнімдерді пайдаланудың теориясы мен әдісін әзірлейді. Картография тарихы картографиялық өндірістің дамуын, көне картографиялық өнімдердің тарихын зерттейді. Картографиялық топонимика – географиялық атаулардың мағыналық мәнін зерттейтін пән. К. салаларын нысанға қарап та жіктейді.
Мысалы, Жер бетін (құрлықтар мен мұхиттарды), планеталық және астрон. картографиялау. Тақырыбына байланысты К. мынадай түрлерге ажыратылады: жалпыгеографиял және топографиялық, тақырыптық (табиғат, халық, шаруашылық, т. б.), арнайы. Әдісіне қарай жердегі, аэроғарыштағы және су астын картографиялау; масштабына қарай – ірі масштабты, орта масштабты және ұсақ масштабты деп ажыратады.
Картография –бейне белгі моделі, обьектілерді, табиғат құбылыстарын кеңістікке таралу заңдылықтары бойынша зерттеп картаға түсіру. Картографияның өзіндік танымдық обьектілері, олар: материалдық заттар мен құбылыстарының өзара орналасу тәртібінің барлығы; бұл тәртібтің уақытша өзгеруі.
Картографияның танымдылық құралы (пәні) картаға график тілімен түсіру-нақтылы жағдайды бейне белгі моделі бойынша. Картография –карта көмегімен кеңістік пен уақытты тоқтатып, жаңартуға, әр дәуірдің ерекшеліктерін, техниканың даму дәрежесін, қоғамды көрсете алады.
Географиялық карта деп жер бетінің толық немесе бөлшекті формасының кішірейтірілген нұсқасын айтады. Оның түрлі масштабтағы түрлері болады. Ертеректе географиялық карталар теңіз бағыттарын дұрыс анықтау мақсатында қолданылған. Қазіргі кезде де оның маңыздылығы жоғалған емес. Тек жаңа технологиялық электронды карталар кеңінен қолданыла бастады. Мысалы, ХV ғасырда фламандтық картограф Меркатор жасаған географиялық карта теңіз жолдарында әлі күнге дейін қолданылып келеді. Сондықтан географиялық карталардың шындықты танып білуде өте маңызды рөл атқарады.
Одан бөлек, өндіріс пен ғылымда және басқа әр түрлі салаларды пайдаланылады. Мысалы, ғалымдар жер сілкінуді болжауға ұмтылғанда жер қыртысының магниттік карталарын қолданады. Яғни картографиялық әдістермен табиғи құбылыстардың алдын алуға мүмкіндік болады. Қандай да бір құбылыстарды немесе заттардың мекенін анықтау мақсатында карталық координаталар қолданылады. Сол кезде бірнеше карталар, айта кетсек, физикалық және саяси карталар біріге пайдаланылады. Одан бөлек географиялық карталар масштабына, мазмұнына және атқаратын қызметіне қарай бөлінеді. Сондай-ақ, қажет кезде бір-бірін толықтыра алады. Арнайы тақырыптық карталарды жалпы мағлұмат беретін карталардан айырып алуға болады. Айта кетсек, жалпы ұғымда қолданылатын саяси картадан координаталарды ғана көрсететін электронды карта нұсқасын ажыратып ала аламыз. Ал физикалық карта есебінен Жер бедерін және оның қазіргі құрылымы туралы толық ақпарат беретін белдеу картасын бөліп алу мүмкін.
Ал географиялық план деп тек бір ғана мақсатта жасалынған картаның түрін айтады. Оған тіпті шартты бағамда қолдануға міндетті болатын картаның бірнеше критерийі ғана кіреді. Айта кетсек, бір заттың белгілі аумақтағы мекенін анықтау қажет болған кезде масштабты карта қолданылады. Сосын оның координатасын табу үшін белдеу картасын пайдалану керек. Ендеше географиялық планды орындау мақсатында қолданылатын екі карта біріктіріледі.
План мен географиялық картаның ұқсастықтары мен айырмашылықтары:
- Масштаб айырмашылығы: План өте ірі масштабта сызылады: 1 см-5 м; 1 см-10 м.
- Қамтитын аумағының үлкен-кішілігіне қарамастан, картада меридиандар мен параллельдер міндетті түрде сызылады. Меридиандар С-О (Солтүстік-Оңтүстік); Параллельдер Б-Ш (Батыс-Шығыс) бағыттарды көрсетеді.
- Планда картада бар сызықтар нақты көрсетілмейді. Планның дәл жоғарғы жағы — солтүстік, төменгі жағы — оңтүстік, сол жағы — батыс, оң жағы — шығыс бағыттарына тура келеді.
- Шағын ғана алқапты қамтитындықтан планда Жер шарының дөңестігі ескерілмей, жер беті жазық болып, дәл есептелінеді. Оның кез келген жерінде түрлі өлшем жұмыстарын жүргізуге болады. Бейнелейтін жердің көлеміне картадағы бұрмалау мөлшері қосылады.
- Шартты белгілердің айырмашылығы: Пландағы шартты белгілер бойынша көптеген заттардың нақты мөлшерін анықтауға болады. Картада ондай мүмкіндік жоқ.
Картаның өндіріс пен шаруашылықта, ғылым мен ел қорғынысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрлі құрылыс нысандарын жобалауда кеңінен қолданылады. Сонымен қатар, біз оны зерттеу жұмыстарында, бағдар немесе танымдық мақсатта, климат пен ауа райы анықтау кезінде, болжам жасауда және пайдалы қазбаларды өндіру кезінде де қолданамыз.
вот
Объяснение:
Картография табиғат пен қоғам құбылыстарының үйлесуі мен өзара байланысуын, олардың кеңістіктегі орналасуын және уақыт бойынша өзгеруін, т. б. картографиялық кескіндеудің (бейнелеудің) көмегімен зерттейтін ғылым. комителық ұғымдарға – аспан денелері мен жұлдызды аспанның карталары, глобустар мен жер бедері карталары, картографиялық белгілермен берілген кеңістік модельдері (үлгілері) жатады.
Көркемделген карта.
Комитеның негізгі салалары:
Картография пәні мен әдістемесі, карта туралы ілім, картографиялық проекциялар теориясы, генерализация мен кескіндеу әдістерінің (шартты белгілер жүйесі) теориялары;
Картография ғылымы мен өндірісінің тарихы;
картографиялық деректер тану (картографиялық деректерді саралау және оларға қатысы бар ғылыми-ақпарат теориясының мәселелері);
карталарды жобалау және оларды дайындау теориясы мен технологиясы;
карталарды пайдаланудың теориясы мен әдістемесі.
Картография ғылыми және техникалық пәндер жүйесіне тарамданады. Оның біреуінің көп ғасырлық тарихы болса, кейбіреулері жақында ғана пайда болып, қалыптасу сатысынан өтуде. комитеның жалпы теориясы картаны жасау әдістемесі мен пайдалану мәселелерімен шұғылданады. Картография теориясының негізгі әдістемесі – картатану. Математикалық Картография картаның математикалық негіздерін зерттейді. Ол картографиялық проекция теориясын әзірлейді, картографиялық тор құрудың әдістерін жасайды, олардағы бұрмалануды талдайды. Картаны құру және жобалау пәні картаны әзірлеу әдісі мен оның лабораториялық технологиясын зерттейді. Картаны безендіру және картографиялық семиотика картаның тілін, картографиялық белгілер жүйесін құру әдісі мен теориясын, картаны көркемдеу, түрлі түсті безендірумен айналысады. Картографиялық семиотика шеңберінде белгілер жүйесін құру және оларды пайдалану тәртібін зерттейді. Картаны басып шығару – картаны, атласты, т. б. картографиялық өнімдерді технологиялық әзірлеу, көбейту, картаны полиграфиялық безендіруден тұратын техникалық пән. Картографиялық өндірісті ұйымдастыру және экономикасы – салалық экономикалық пән. Ол карта жасау өндірісін жоспарлау және ұйымдастыру мәселелерімен айналысады. Картаны пайдалану картографиялық өнімдерді пайдаланудың теориясы мен әдісін әзірлейді. Картография тарихы картографиялық өндірістің дамуын, көне картографиялық өнімдердің тарихын зерттейді. Картографиялық топонимика – географиялық атаулардың мағыналық мәнін зерттейтін пән. К. салаларын нысанға қарап та жіктейді.
Мысалы, Жер бетін (құрлықтар мен мұхиттарды), планеталық және астрон. картографиялау. Тақырыбына байланысты К. мынадай түрлерге ажыратылады: жалпыгеографиял және топографиялық, тақырыптық (табиғат, халық, шаруашылық, т. б.), арнайы. Әдісіне қарай жердегі, аэроғарыштағы және су астын картографиялау; масштабына қарай – ірі масштабты, орта масштабты және ұсақ масштабты деп ажыратады.
Картография –бейне белгі моделі, обьектілерді, табиғат құбылыстарын кеңістікке таралу заңдылықтары бойынша зерттеп картаға түсіру. Картографияның өзіндік танымдық обьектілері, олар: материалдық заттар мен құбылыстарының өзара орналасу тәртібінің барлығы; бұл тәртібтің уақытша өзгеруі.
Картографияның танымдылық құралы (пәні) картаға график тілімен түсіру-нақтылы жағдайды бейне белгі моделі бойынша. Картография –карта көмегімен кеңістік пен уақытты тоқтатып, жаңартуға, әр дәуірдің ерекшеліктерін, техниканың даму дәрежесін, қоғамды көрсете алады.
Одан бөлек, өндіріс пен ғылымда және басқа әр түрлі салаларды пайдаланылады. Мысалы, ғалымдар жер сілкінуді болжауға ұмтылғанда жер қыртысының магниттік карталарын қолданады. Яғни картографиялық әдістермен табиғи құбылыстардың алдын алуға мүмкіндік болады. Қандай да бір құбылыстарды немесе заттардың мекенін анықтау мақсатында карталық координаталар қолданылады. Сол кезде бірнеше карталар, айта кетсек, физикалық және саяси карталар біріге пайдаланылады. Одан бөлек географиялық карталар масштабына, мазмұнына және атқаратын қызметіне қарай бөлінеді. Сондай-ақ, қажет кезде бір-бірін толықтыра алады. Арнайы тақырыптық карталарды жалпы мағлұмат беретін карталардан айырып алуға болады. Айта кетсек, жалпы ұғымда қолданылатын саяси картадан координаталарды ғана көрсететін электронды карта нұсқасын ажыратып ала аламыз. Ал физикалық карта есебінен Жер бедерін және оның қазіргі құрылымы туралы толық ақпарат беретін белдеу картасын бөліп алу мүмкін.
Ал географиялық план деп тек бір ғана мақсатта жасалынған картаның түрін айтады. Оған тіпті шартты бағамда қолдануға міндетті болатын картаның бірнеше критерийі ғана кіреді. Айта кетсек, бір заттың белгілі аумақтағы мекенін анықтау қажет болған кезде масштабты карта қолданылады. Сосын оның координатасын табу үшін белдеу картасын пайдалану керек. Ендеше географиялық планды орындау мақсатында қолданылатын екі карта біріктіріледі.
План мен географиялық картаның ұқсастықтары мен айырмашылықтары:
- Масштаб айырмашылығы: План өте ірі масштабта сызылады: 1 см-5 м; 1 см-10 м.
- Қамтитын аумағының үлкен-кішілігіне қарамастан, картада меридиандар мен параллельдер міндетті түрде сызылады. Меридиандар С-О (Солтүстік-Оңтүстік); Параллельдер Б-Ш (Батыс-Шығыс) бағыттарды көрсетеді.
- Планда картада бар сызықтар нақты көрсетілмейді. Планның дәл жоғарғы жағы — солтүстік, төменгі жағы — оңтүстік, сол жағы — батыс, оң жағы — шығыс бағыттарына тура келеді.
- Шағын ғана алқапты қамтитындықтан планда Жер шарының дөңестігі ескерілмей, жер беті жазық болып, дәл есептелінеді. Оның кез келген жерінде түрлі өлшем жұмыстарын жүргізуге болады. Бейнелейтін жердің көлеміне картадағы бұрмалау мөлшері қосылады.
- Шартты белгілердің айырмашылығы: Пландағы шартты белгілер бойынша көптеген заттардың нақты мөлшерін анықтауға болады. Картада ондай мүмкіндік жоқ.
Картаның өндіріс пен шаруашылықта, ғылым мен ел қорғынысында маңызы зор. Сонымен бірге іздестіру жүргізуде, жоспарлауда, әр түрлі құрылыс нысандарын жобалауда кеңінен қолданылады. Сонымен қатар, біз оны зерттеу жұмыстарында, бағдар немесе танымдық мақсатта, климат пен ауа райы анықтау кезінде, болжам жасауда және пайдалы қазбаларды өндіру кезінде де қолданамыз.