Почитай ! ! ! удивительные явления можно видеть на берегу моря. дважды в сутки море то уходит от берега (отлив), то приходит к нему (прилив). в некоторых местах, как, например, у нас близ мурманска, разность в уровне между подъёмом и опусканием воды доходит до 4-х метров. во время отлива на десятки метров обнажается большая полоса дна моря у берега. там, где несколько часов перед этим бушевали волны, теперь бродят птицы, разыскивая рыб и морских животных, оставшихся в небольших ямках, наполненных водой. ещё большие приливы можно наблюдать в белом море, где в мезенском заливе разница между полной водой и малой водой бывает более семи метров. в заливе фенди (северная америка) наивысшие приливы. здесь разница между уровнем воды в полную и малую воду — более 16 метров! с другой стороны, есть моря, например, чёрное, каспийское, где приливов почти нет. величина и характер приливов в разных местах и в разное время бывают различны. обычно приливы бывают полусуточными, т. е. дважды в течение суток вода прибывает и дважды убывает. но в некоторых местах, например в южно-китайском море, бывают суточные приливы, — изменение уровня происходит один раз в сутки. приливо-отливные явления совершаются во всей толще океана, но особенно они заметны в береговой полосе. берег препятствует движению приливной волны и вот дважды в сутки вода атакует берег и дважды в сутки отступает от него. в узких местах, в проливах, приливо-отливные течения достигают огромной скорости. так в узкой части белого моря — в так называемом горле — приливо-отливные течения достигают скорости в 15 километров в час. каковы же причины этого явления? главным виновником приливов является луна и в меньшей степени — солнце. жители морского побережья давно уже заметили связь приливов с движением этих светил. каким образом воздействуют луна и солнце на движение вод в морях и океанах? а вот как. известно, что луна движется вокруг земли и что обе планеты движутся вокруг солнца. но так как луна во много раз ближе к земле, чем солнце, то и притягательное воздействие луны на землю оказывается гораздо сильнее, чем воздействие солнца. естественно, что это воздействие оказывает наиболее сильное и видимое влияние на жидкую оболочку нашей планеты, т. е. на океаны и моря. если бы на поверхности земли не было материков и островов и вся земля была бы покрыта водой (к тому же равной глубины), то воздействие луны на этот мировой океан сказалось бы следующим образом. в ближайшей к луне области океана в силу притяжения произойдёт подъём воды навстречу луне. одновременно, в противоположной части мирового океана центробежная сила вызовет тоже подъём воды. но так как поднятие воды не может произойти где-либо без падения уровня в другом месте, то это падение и произойдёт в полосе, перпендикулярной к линии воздействия луны. луна обходит земной шар в течение 24 часов 50 минут; таким образом, очевидно, дважды в течение суток произойдёт в мировом океане поднятие и опускание вод в результате следования приливной волны за движением луны. мы говорили, что солнце, ввиду своей удалённости оказывает меньшее воздействие на воды океана. однако, когда луна и солнце располагаются с землёй на одной прямой линии (в новолуние и полнолуние), то частицы воды будут находиться под воздействием обоих светил, и, естественно, это вызовет наибольший прилив. но может быть и противоположное явление, когда луна и солнце находятся на линиях, перпендикулярных друг к другу. при этом силы двух светил будут направлены в разные стороны и будут противодействовать друг другу. очевидно, и прилив будет в этот момент наименьший. всё это явление мы рассматривали сейчас в условиях безбрежного мирового океана, но на самом деле материки и острова разделяют мировой океан на отдельные океаны и различные моря. суша препятствует свободному распространению приливной волны и вносит большое разнообразие в характер этого явления.
«Ұят - жасаған әрекетіңнің жөнсіздігін түсінушілік. Намысқа кір келтірушілік, моральдық рухтың асқақтығын қорлау – масқара болушылық. Бізде «ар» сөзіне ғылыми тұрғыдан қандай анықтама беріледі? «Шәкәрім» энциклопедиясында А.Тоқсамбаева: «Ар - адамгершілік сана, этика-философиялық категория. Адамгершілік (адамшылық, адамдық) қазақ халқында адам бойындағы жақсы қасиеттердің жиынтық мағынасын білдіретін ұғым-өлшем болса, Ар оның шығу тегі, бұлақ бастауы. Арды адам бойындағы жақсы қисиеттердің өлшемі, адамгершілік санасы деуге негіз бар», - дейді. Намыс адамның жан дүниесі мен Отанының, отбасының, ұлтының, қоршаған орта мен қоғамының мәнін сезінуімен оянып, соның амандығы мен бүтіндігі үшін күресінен көрініс табады. Өзін-өзі танудан бастау алған адамның рухани ізденісі оның қоршаған ортасын меңгеруіне ұласады. “Малым – жанымның садағасы, жаным – арымның садағасы” деген қағидадан көрініс тапқан, яғни ар-иманның қадірін білумен айқындалатын намыстың бір түрі адамның адамдық келбетін айқындайтын асыл қасиеті. Адам өз бойындағы ең асыл құндылық иман, ар-ождан қазынасы екенін танып білгеннен кейін, оны қорғау, ұлғайту қамымен ғылым, білім іздеп еңбектенсе ол шын мәніндегі намысты тапқаны күмәнсіз.
«Ұят - жасаған әрекетіңнің жөнсіздігін түсінушілік. Намысқа кір келтірушілік, моральдық рухтың асқақтығын қорлау – масқара болушылық. Бізде «ар» сөзіне ғылыми тұрғыдан қандай анықтама беріледі? «Шәкәрім» энциклопедиясында А.Тоқсамбаева: «Ар - адамгершілік сана, этика-философиялық категория. Адамгершілік (адамшылық, адамдық) қазақ халқында адам бойындағы жақсы қасиеттердің жиынтық мағынасын білдіретін ұғым-өлшем болса, Ар оның шығу тегі, бұлақ бастауы. Арды адам бойындағы жақсы қисиеттердің өлшемі, адамгершілік санасы деуге негіз бар», - дейді. Намыс адамның жан дүниесі мен Отанының, отбасының, ұлтының, қоршаған орта мен қоғамының мәнін сезінуімен оянып, соның амандығы мен бүтіндігі үшін күресінен көрініс табады. Өзін-өзі танудан бастау алған адамның рухани ізденісі оның қоршаған ортасын меңгеруіне ұласады. “Малым – жанымның садағасы, жаным – арымның садағасы” деген қағидадан көрініс тапқан, яғни ар-иманның қадірін білумен айқындалатын намыстың бір түрі адамның адамдық келбетін айқындайтын асыл қасиеті. Адам өз бойындағы ең асыл құндылық иман, ар-ождан қазынасы екенін танып білгеннен кейін, оны қорғау, ұлғайту қамымен ғылым, білім іздеп еңбектенсе ол шын мәніндегі намысты тапқаны күмәнсіз.