Ұлы жүзің Ресейге қосылуы - Ұлы жүз руларының Ресей қол астына қарауы. Жетісудың Ілеге дейінгі бөлігі 18-ғасырда Жоңғар билігінде болды. Ол кезде Ұлы жүз ханы Жолбарыстың қол астында Ташкент төңірегіндегі шағын ғана аймақ бар еді. Жолбарыс хан орыс елшісі М.Тевкелевтің Кіпті жүзге келгенін біліп, оған Ресейдің қол астына кірудің шартын анықтау үшін үш старшын аттандырды. Осы кезде Ұлы жүздің атақты билері — Төле би, Қодар би және Сатай, Бөлек, Хангелді батырлар өздерін Ресей азаматтығына қабылдау жөнінде император Анна Иоановнаға жолдама хат жолдады. Олар Әбілқайыр хан мойындаған шарттар негізінде Ресей мемлекетінің құрамына кіруге тілек білдірді. 1834 жылы 20 сәуірде император Анна Иоанновна оларды Ресейдің қол астына қабылдау жөніндегі грамотаға қол қойды. 1842 жылы Ұлы жүз руларының төрт старшыны Ресейдің қол астына қарау жөнінде ант берді. Бұл кезде Жетісудың көптеген бөлігінің Жоңғарлар билігінде болуы Ресейге қосылуға бөгет жасады. Сонымен қатар Қоқан ханы мен Хиуа билеушілері едәуір қарсылық көрсетгі. 1848 жылы сұлтан Сүйік Абылайханов бастаған Ұлы жүз қазақтары өздерін Ресей қол астына алу туралы тілек білдірді. Бір жыл өткен соң патша үкіметі Ұлы жүз қазақтарын Ресей азаматы деп жариялады. Бірақ бұл азаматтыққа Іленің шығыс жағын мекендеген рулар ғана өтті. 1856 жылы Ұлы жүздің Жалайыр, Албан, Дулат, Шапырашты, Ысты тайпалары Ресей азаматтығын қабылдады. 19 ғасырдың 50-жылдарында Ұлы жүздің Оңтүстік Қазақстаңдағы бөлігі Қоқан хандығының қол астында еді. Бұл аймақтарды өзіне қаратып әрі Орта Азиядағы хандықтарды өзіне бағындыру мақсатымен патша үкіметі Ұлы жүздің Оңтүстік Қазақстандағы аймағына екі жақтан — Перовск және Верный қалаларынан жорық бастады (Ұзынагаш шайқасы). 1864 жылы көктемде орыс әскері Әулие-атаны, 1865 жылы Ташкент, Перовскіден шабуылға шыққан орыс әскері Шымқорған, Жөлек бекіністерін алып, Сырдария мен Жетісудағы Ұлы жүз қазақтары түгелдей дерлік Ресей қол астына көшті.
Археологический материал дает богатые и разнообразные памятники религии эпохи бронзы и железа. В большинстве случаев эти памятники относятся к народам классической древности, с которыми мы познакомимся в дальнейшем более подробно. А пока рассмотрим в самых общих чертах историю религий в эпоху раннего металла в Европе. Погребальный культ в бронзовую эпоху стал еще более сложным и разнообразным, чем в эпоху неолита. В нем уже отражалось классовое расслоение общества. Особенно пышными были погребальные обряды вождей, князей, царей; в их могилы клали множество ценностей, убитых коней, иногда и людей -- для сопровождения покойника в загробный мир; над их гробницами насыпали большие курганы, ставили надгробные памятники. Погребения рядовых членов племени были гораздо скромнее. В эту эпоху широко распространяется обычай трупосожжения, что, по-видимому, объясняется усложнением представлений о загробном мире. Ориентировка могил по сторонам света говорит о связи погребального культа с космическими представлениями и с почитанием солнца. Такую связь можно видеть и в больших мегалитических сооружениях -- кромлехах. Из них особенно известен так называемый Стонхендж (Stonehenge) в графстве Уильтшир (Англия) -- огромный комплекс мегалитов в виде круга 90 метров в диаметре (впрочем, древнейшие части памятника относятся еще к неолиту). Это сооружение одни ученые (Вильке, например) определяют как своего рода храм солнца, другие (Эванс, Шухардт) -- как надмогильный памятник. Оба эти мнения не исключают друг друга, ибо основаны на реальных фактах: ориентировка и расположение частей Стонхенджа (главная ось всего сооружения направлена к точке восхода солнца в день летнего солнцестояния) говорят о том, что он имел какое-то отношение к наблюдениям за солнцем, в то же время под этим комплексом и другими аналогичными памятниками обнаружены захоронения.
Солярный культ
О распространении солярного культа в период бронзы свидетельствуют и другие находки. Солнце изображалось в виде диска, колеса с лучами или без них, в виде креста в круге и т. п. Особенно интересны бронзовая колесница, запряженная лошадьми, с солнечным диском на ней (Трундгольм, Скандинавия), бронзовая фигура лошади с дисками под ногами и над ней (Теруэль, Испания), диск на колесах (наскальный рисунок из Богуслена, Швеция). Культ солнца в эпоху бронзы был, очевидно, порожден ростом земледельческого хозяйства, ибо солнце, по народным наблюдениям, главный податель плодородия. С другой стороны, в этом культе отразилось социальное расслоение -- выделение родоплеменной аристократии, которая, как можно думать на основании этнографических аналогий, считала себя в родстве с солнечным божеством.
Ұлы жүзің Ресейге қосылуы - Ұлы жүз руларының Ресей қол астына қарауы. Жетісудың Ілеге дейінгі бөлігі 18-ғасырда Жоңғар билігінде болды. Ол кезде Ұлы жүз ханы Жолбарыстың қол астында Ташкент төңірегіндегі шағын ғана аймақ бар еді. Жолбарыс хан орыс елшісі М.Тевкелевтің Кіпті жүзге келгенін біліп, оған Ресейдің қол астына кірудің шартын анықтау үшін үш старшын аттандырды. Осы кезде Ұлы жүздің атақты билері — Төле би, Қодар би және Сатай, Бөлек, Хангелді батырлар өздерін Ресей азаматтығына қабылдау жөнінде император Анна Иоановнаға жолдама хат жолдады. Олар Әбілқайыр хан мойындаған шарттар негізінде Ресей мемлекетінің құрамына кіруге тілек білдірді. 1834 жылы 20 сәуірде император Анна Иоанновна оларды Ресейдің қол астына қабылдау жөніндегі грамотаға қол қойды. 1842 жылы Ұлы жүз руларының төрт старшыны Ресейдің қол астына қарау жөнінде ант берді. Бұл кезде Жетісудың көптеген бөлігінің Жоңғарлар билігінде болуы Ресейге қосылуға бөгет жасады. Сонымен қатар Қоқан ханы мен Хиуа билеушілері едәуір қарсылық көрсетгі. 1848 жылы сұлтан Сүйік Абылайханов бастаған Ұлы жүз қазақтары өздерін Ресей қол астына алу туралы тілек білдірді. Бір жыл өткен соң патша үкіметі Ұлы жүз қазақтарын Ресей азаматы деп жариялады. Бірақ бұл азаматтыққа Іленің шығыс жағын мекендеген рулар ғана өтті. 1856 жылы Ұлы жүздің Жалайыр, Албан, Дулат, Шапырашты, Ысты тайпалары Ресей азаматтығын қабылдады. 19 ғасырдың 50-жылдарында Ұлы жүздің Оңтүстік Қазақстаңдағы бөлігі Қоқан хандығының қол астында еді. Бұл аймақтарды өзіне қаратып әрі Орта Азиядағы хандықтарды өзіне бағындыру мақсатымен патша үкіметі Ұлы жүздің Оңтүстік Қазақстандағы аймағына екі жақтан — Перовск және Верный қалаларынан жорық бастады (Ұзынагаш шайқасы). 1864 жылы көктемде орыс әскері Әулие-атаны, 1865 жылы Ташкент, Перовскіден шабуылға шыққан орыс әскері Шымқорған, Жөлек бекіністерін алып, Сырдария мен Жетісудағы Ұлы жүз қазақтары түгелдей дерлік Ресей қол астына көшті.
Археологический материал дает богатые и разнообразные памятники религии эпохи бронзы и железа. В большинстве случаев эти памятники относятся к народам классической древности, с которыми мы познакомимся в дальнейшем более подробно. А пока рассмотрим в самых общих чертах историю религий в эпоху раннего металла в Европе. Погребальный культ в бронзовую эпоху стал еще более сложным и разнообразным, чем в эпоху неолита. В нем уже отражалось классовое расслоение общества. Особенно пышными были погребальные обряды вождей, князей, царей; в их могилы клали множество ценностей, убитых коней, иногда и людей -- для сопровождения покойника в загробный мир; над их гробницами насыпали большие курганы, ставили надгробные памятники. Погребения рядовых членов племени были гораздо скромнее. В эту эпоху широко распространяется обычай трупосожжения, что, по-видимому, объясняется усложнением представлений о загробном мире. Ориентировка могил по сторонам света говорит о связи погребального культа с космическими представлениями и с почитанием солнца. Такую связь можно видеть и в больших мегалитических сооружениях -- кромлехах. Из них особенно известен так называемый Стонхендж (Stonehenge) в графстве Уильтшир (Англия) -- огромный комплекс мегалитов в виде круга 90 метров в диаметре (впрочем, древнейшие части памятника относятся еще к неолиту). Это сооружение одни ученые (Вильке, например) определяют как своего рода храм солнца, другие (Эванс, Шухардт) -- как надмогильный памятник. Оба эти мнения не исключают друг друга, ибо основаны на реальных фактах: ориентировка и расположение частей Стонхенджа (главная ось всего сооружения направлена к точке восхода солнца в день летнего солнцестояния) говорят о том, что он имел какое-то отношение к наблюдениям за солнцем, в то же время под этим комплексом и другими аналогичными памятниками обнаружены захоронения.
Солярный культ
О распространении солярного культа в период бронзы свидетельствуют и другие находки. Солнце изображалось в виде диска, колеса с лучами или без них, в виде креста в круге и т. п. Особенно интересны бронзовая колесница, запряженная лошадьми, с солнечным диском на ней (Трундгольм, Скандинавия), бронзовая фигура лошади с дисками под ногами и над ней (Теруэль, Испания), диск на колесах (наскальный рисунок из Богуслена, Швеция). Культ солнца в эпоху бронзы был, очевидно, порожден ростом земледельческого хозяйства, ибо солнце, по народным наблюдениям, главный податель плодородия. С другой стороны, в этом культе отразилось социальное расслоение -- выделение родоплеменной аристократии, которая, как можно думать на основании этнографических аналогий, считала себя в родстве с солнечным божеством.