Государственная уставная грамота российской империи, проект конституции, подготовленный по приказу имп. александра i в канцелярии представителя императора при адмиралтейском совете царства польского н. н. новосильцова. кроме новосильцова в создании проекта участвовали чиновники канцелярии п. а. вяземский и п. и. дешан. впервые имп. александр i публично объявил о намерении ввести в россии конституцию в речи на открытии сейма царства польского 15 марта 1818. к осени 1819 было подготовлено «краткое изложение основ конституционной хартии российской империи» (на франц. яз.) , к осени 1820 — окончательный текст государственной уставной грамоты, который состоял из 6 глав: 1-я — предварительные распоряжения; 2-я — о правлении российской империи; 3-я — ручательства державной власти; 4-я — о народном представительстве; 5-я — о судебной власти; 6-я — общие постановления. многие положения государственной уставной грамоты совпадали с положениями конституции царства польского 1815, значительное влияние оказали нормы французской конституции 1814. создатели государственной уставной грамоты стремились сочетать незыблемость самодержавия с государственно-правовыми идеями, сформировавшимися в европе к 1820-м. по государственной уставной грамоте территория империи делилась на наместничества (каждое из нескольких губерний) ; предусматривалось введение народного представительства в виде двухпалатного государственного сейма (верхняя палата — сенат, нижняя — посольская изба) и двухпалатных сеймов в наместничествах. государственный сейм рассматривал и утверждал законы, бюджет, но императору принадлежала законодательная инициатива и право вето. депутаты избирались от уездных дворянских собраний и городских обществ. избирательное право получало дворянство (имевшее недвижимость) , от городов — также владельцы недвижимости, лица, имевшие университетские и академические дипломы, банкиры, предприниматели и судовладельцы, купечество первых двух гильдий и цеховые мастера. устанавливался общий избирательный возрастной ценз — 25 лет. правом быть избранным обладали лица, достигшие 30 лет и имевшие определенный имущественный ценз. из их числа император назначал членов государственного и наместнических сеймов. провозглашались разделение административной власти и судебной и независимость судей, а также гражданские свободы: равенство граждан перед законом, неприкосновенность личности и лишение свободы только с соблюдением закона, свобода всех видов собственности, печати, вероисповедания. (православие объявлялось господствующей религией, равноправие предоставлялось другим христианским вероисповеданиям. ) в 1820 был подготовлен манифест, который должен был быть объявлен в момент провозглашения государственной уставной грамоты — о введении ее в действие, в котором основное внимание уделялось доказательству того, что это является не введением новых порядков, а совершенствованием существующих. ни манифест, ни государственная уставная грамота обнародованы не были. с намеченным государственной уставной грамотой преобразованием административно-территориального деления связана деятельность .
Зар - заман кезеңінде ғұмыр кешкен орталық езгіге түскен қазақ халқының тағдырын мұң – зармен жырлаған ақындар шоғыры. Оның белгілі өкілдері : Дулат Бабатайұлы , Шортанбай Қоңайұлы, Мұрат Мүмкейұлы, Әбу бәкір Кердері, Аубан Асан , т.б. Мұхтар Әуезов Аблай хан тұсынан Абайға дейінгі жүз жылға ұластырып Нарманбетпен аяқталды (2,168 б.). зар – заман тұсынан қазақ әдебиеті жазбаша сипат алғанын отан көрсетеді. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы бұрынғы қалыптасқан құндылықтардың өзгеруі , елді басқару жүйесінің басқа санатқа ауысуы, отаршылдықтың белең алуы, халықтың қатты күйзелуі Зар- заман ақындарын тарих сахнасына шығарған. Олар халықтың жай күйін ойлаған үлт- қайраткерлері ретінде танылды. Олардың шоғырлары халықтың салт- дәстүрлерді қабығы бұзылмаған қалпында сақтауға , ұлттың – бітімімен ажырамауға үндейді.
Еркіндікпен бостандықтың, дәстүр мен европалық метрополиядан еңген жаңа тәртіптердің шегінен шиеленісуі Шортанбай, Дулат және Мурат сияқты « зар – заман » ағымы ақындарының шығармалары арқылы қабылдады. Олар ХІХ ғасырдағы қазақ өміріне тән барлық құбылыстарды аяусыз сынайды. Әлеуметтік, үйлесімділік уақыты ретінде өткен дәуірді идеяландыра отырып , бүгінгі заманның келешегінен де үмітін үзіп, түңіледі, қауіп жұбататын ешнәрсе таппаған Зар –заман ақындарының кеудесін кернеген мұң, зар , шер әбден күнәға батқан « замандастарының құлағына » жете қоймайды
Зар - заман кезеңінде ғұмыр кешкен орталық езгіге түскен қазақ халқының тағдырын мұң – зармен жырлаған ақындар шоғыры. Оның белгілі өкілдері : Дулат Бабатайұлы , Шортанбай Қоңайұлы, Мұрат Мүмкейұлы, Әбу бәкір Кердері, Аубан Асан , т.б. Мұхтар Әуезов Аблай хан тұсынан Абайға дейінгі жүз жылға ұластырып Нарманбетпен аяқталды (2,168 б.). зар – заман тұсынан қазақ әдебиеті жазбаша сипат алғанын отан көрсетеді. Дәстүрлі қазақ қоғамындағы бұрынғы қалыптасқан құндылықтардың өзгеруі , елді басқару жүйесінің басқа санатқа ауысуы, отаршылдықтың белең алуы, халықтың қатты күйзелуі Зар- заман ақындарын тарих сахнасына шығарған. Олар халықтың жай күйін ойлаған үлт- қайраткерлері ретінде танылды. Олардың шоғырлары халықтың салт- дәстүрлерді қабығы бұзылмаған қалпында сақтауға , ұлттың – бітімімен ажырамауға үндейді.
Еркіндікпен бостандықтың, дәстүр мен европалық метрополиядан еңген жаңа тәртіптердің шегінен шиеленісуі Шортанбай, Дулат және Мурат сияқты « зар – заман » ағымы ақындарының шығармалары арқылы қабылдады. Олар ХІХ ғасырдағы қазақ өміріне тән барлық құбылыстарды аяусыз сынайды. Әлеуметтік, үйлесімділік уақыты ретінде өткен дәуірді идеяландыра отырып , бүгінгі заманның келешегінен де үмітін үзіп, түңіледі, қауіп жұбататын ешнәрсе таппаған Зар –заман ақындарының кеудесін кернеген мұң, зар , шер әбден күнәға батқан « замандастарының құлағына » жете қоймайды