1710 жылы Қарақұмдағы халық жиынында жас Әбілқайыр Кіші жүз әскерінің қолбасшысы және хан болып сайланды, ал түмен басы болып атақты кіші жүз батыры қарт Бөгенбай батыр (Қанжығалы Бөгенбай емес) тағайындалды.
18 ғасыр қазақ халқы үшін ел басына күн туған кезең болды, жоңғарлар тарапынан болатын шабуылдар халықты көп күйзеліске ұшыратты. Әбілқайыр бұл сұрапыл соғыста жанкештілік танытты. Ол бабаларының иелігінде болған Сайрам, Түркістан және Ташкент қалаларын қорғау жолында ерен ерлігімен көзге түсті. Бұл қалалар жоңғарлардың қоршауында қалған кезде, тең емес ұрыста анасы мен әйелі тұтқынға түскен соң, Әбілқайыр хан шегінуге мәжбүр болды. 1718 жылы Аякөзде Әбілқайыр мен Қайып 30 мыңдық әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді. Бірақ осы шайқаста Әбілхайыр мен Қайыптың алауыздығы кесірінен қазақ қолы жеңіліске ұшырайды.
Ол 1723 жылға дейін Түркістан қаласында тұрып, одан жоңғар басқыншылары қуып шыққан соң, Бұқар мен Хиуа хандықтарының шекарасындағы өзіне қарайтын тайпалардың арасына кетеді.
Әбілқайыр жастайынан батылдығымен танылып, дарынды әскербасы және білгір қолбасшы болды. 1726 жылы үш жүздің қазақтары бас қосқан құрылтайда билер мен батырлар бірауыздан Әбілқайырды Қазақ хандығы әскерінің бас қолбасшысы етіп сайлады. Ал, Әбілқайырдың хандық дәрежеге қалай жеткендігін 1736 жылы оның Ордасына келген ағылшын суретшісі Джон Кэстль былайша түйіндейді:Ол зор тұлғалы, сымбатты, аппақ жүзі қызыл шырайлы, түсі сондай жылы кісі, сонымен қатар зор денсаулық пен қайрат-күш иесі, садақ тартуға келгенде шынымен-ақ бүкіл ұлтта оған тең келетін кісі жоқ. Хан болмай тұрып, ол сұлтан ғана болатын, оның барлық балалары да осы лауазымды алып жүр. Жоңғар қалмақтарымен болған соғыста олардың басшысы қонтайшыны өз қолымен тұтқынға алғаннан кейін… Кіші орда оны хан сайлады.
Әскербасы Әбілқайыр халық жасақтарында қыруар істер атқарды, соғысу қабілетін жоғары деңгейге көтерді және қарулы күштерде адамгершілік рух пен патриотизмді марапаттап отырды. 1728 жылы қазақ әскері жеңіске қол жеткізді. Бұл шайқастар Ұлытау тауларында, Қарасиыр жері мен Бұланты өзенінің бойында болды, мұнда қазақтар қонтайшының ұлы басқаратын экспедициялық корпусты талқандады. Бұл жеңістен кейін халық көкейінде жеңіске қол жеткізуге болады деген сенім ұялады. Басқыншыларға қарсы халық жұмыла көтерілді.
Казачество – военное сословие в России в XVIII – начале XX вв., которое стало складываться на южных и юго-восточных окраинах Российского государства из вольнолюбивых крестьян, бежавших от крепостного гнета. По берегам Дона, Волги, Днепра, Терека, Яика (Урала) возникали вольные казачьи общины, которые за короткий срок освоили огромные пространства вплоть до Черного и Каспийского морей, Кавказских гор. Казаки также активно участвовали в продвижении русских землепроходцев в Сибирь и на Дальний Восток.
В XIV-XVII веках вольные люди – городовые и сторожевые казаки – несли службу на российских границах. В XV- начале XVI вв. на Днепре, Дону, Волге, Тереке, Яике возникли самоуправляющиеся общины так называемых вольных казаков (главным образом из беглых крестьян). Это были общины донских, волжских, днепровских (черкасских), гребенских и яицких казаков. В первой половине XVI в. возникает Запорожская Сечь, во второй половине XVI в. – общины терских казаков и служилое сибирское казачество. В середине XVII в. на территории восточной части Украины, отошедшей к России, образовалось Слободское казачество.
Основу хозяйственной жизни казаков вначале составляли промыслы – охота, рыболовство, скотоводство; со второй половины XVII в. стало распространяться земледелие.
За службу государству за каждым казачьим войском закреплялась занятая им земля, которую войско передавало в пользование казачьим станицам.
В Советской России казачьи формирования были упразднены в 1917 г. В 1920 г. казачество было упразднено как сословие, одновременно проводилась политика "расказачивания", сопровождавшаяся репрессиями.
В 1936 г. были сформированы донские кавалерийские казачьи части и соединения, которые в составе Советской Армии сражались в годы Великой Отечественной войны.
Хранителями казачьих обычаев и традиций выступали старики, поэтому почитание стариков в казачестве было безграничным. Проявление непочтительности к старикам расценивалось как предательство казачьих идеалов и сурово наказывалось обществом.
Преклонение перед старшими закреплялось не только обычаями, но и официальными казачьими законами. Старики не занимали официальных должностей в структуре казачьего самоуправления, но они всегда играли большую роль в общественном мнении и оказывали значительное влияние на решения станичных сборов.
Младшие по возрасту никогда не обращались к старикам без предварительного разрешения. Без разрешения стариков не садился даже атаман, а молодежь вообще не имела права садиться в их присутствии. При стариках казаки строевых возрастов, при погонах, стояли по стойке "смирно", не строевых возрастов и без формы – сняв шапки. Распоряжения старших выполнялись беспрекословно. Ко всем старикам, включая и родителей, обращались только на "Вы". Младший, даже после женитьбы, не имел права закурить перед старшим.
В казачьих семьях за столом право первым зачерпнуть из общей миски было за самым старшим в семье. Хлеб нарезал только хозяин дома. Были случаи, когда пожилой старик мог наказать взрослых сыновей, у которых могли быть уже внуки. А если взрослый сын возвышал голос на отца, последний мог подать жалобу станичному сходу.
Почитание старших в казачьем обществе шло наравне с почитанием детей – продолжателей казачьего рода. Дети, вырастая, создав семью, также бережно относились к своему потомству и учили его уважительному отношению к старшим, окружали пожилых вниманием и заботой.
Нарушителей этой традиции наказывали, вплоть до изгнания из казачьих общин и предания анафеме (при этом публичная порка провинившегося являлась легчайшим из наказаний). В традициях казаков порка назначается всего за три провинности: изнасилование, дезертирство и воровство.
1710 жылы Қарақұмдағы халық жиынында жас Әбілқайыр Кіші жүз әскерінің қолбасшысы және хан болып сайланды, ал түмен басы болып атақты кіші жүз батыры қарт Бөгенбай батыр (Қанжығалы Бөгенбай емес) тағайындалды.
18 ғасыр қазақ халқы үшін ел басына күн туған кезең болды, жоңғарлар тарапынан болатын шабуылдар халықты көп күйзеліске ұшыратты. Әбілқайыр бұл сұрапыл соғыста жанкештілік танытты. Ол бабаларының иелігінде болған Сайрам, Түркістан және Ташкент қалаларын қорғау жолында ерен ерлігімен көзге түсті. Бұл қалалар жоңғарлардың қоршауында қалған кезде, тең емес ұрыста анасы мен әйелі тұтқынға түскен соң, Әбілқайыр хан шегінуге мәжбүр болды. 1718 жылы Аякөзде Әбілқайыр мен Қайып 30 мыңдық әскері жоңғарлармен қанды шайқас жүргізді. Бірақ осы шайқаста Әбілхайыр мен Қайыптың алауыздығы кесірінен қазақ қолы жеңіліске ұшырайды.
Ол 1723 жылға дейін Түркістан қаласында тұрып, одан жоңғар басқыншылары қуып шыққан соң, Бұқар мен Хиуа хандықтарының шекарасындағы өзіне қарайтын тайпалардың арасына кетеді.
Әбілқайыр жастайынан батылдығымен танылып, дарынды әскербасы және білгір қолбасшы болды. 1726 жылы үш жүздің қазақтары бас қосқан құрылтайда билер мен батырлар бірауыздан Әбілқайырды Қазақ хандығы әскерінің бас қолбасшысы етіп сайлады. Ал, Әбілқайырдың хандық дәрежеге қалай жеткендігін 1736 жылы оның Ордасына келген ағылшын суретшісі Джон Кэстль былайша түйіндейді:Ол зор тұлғалы, сымбатты, аппақ жүзі қызыл шырайлы, түсі сондай жылы кісі, сонымен қатар зор денсаулық пен қайрат-күш иесі, садақ тартуға келгенде шынымен-ақ бүкіл ұлтта оған тең келетін кісі жоқ. Хан болмай тұрып, ол сұлтан ғана болатын, оның барлық балалары да осы лауазымды алып жүр. Жоңғар қалмақтарымен болған соғыста олардың басшысы қонтайшыны өз қолымен тұтқынға алғаннан кейін… Кіші орда оны хан сайлады.
Әскербасы Әбілқайыр халық жасақтарында қыруар істер атқарды, соғысу қабілетін жоғары деңгейге көтерді және қарулы күштерде адамгершілік рух пен патриотизмді марапаттап отырды. 1728 жылы қазақ әскері жеңіске қол жеткізді. Бұл шайқастар Ұлытау тауларында, Қарасиыр жері мен Бұланты өзенінің бойында болды, мұнда қазақтар қонтайшының ұлы басқаратын экспедициялық корпусты талқандады. Бұл жеңістен кейін халық көкейінде жеңіске қол жеткізуге болады деген сенім ұялады. Басқыншыларға қарсы халық жұмыла көтерілді.
Казачество – военное сословие в России в XVIII – начале XX вв., которое стало складываться на южных и юго-восточных окраинах Российского государства из вольнолюбивых крестьян, бежавших от крепостного гнета. По берегам Дона, Волги, Днепра, Терека, Яика (Урала) возникали вольные казачьи общины, которые за короткий срок освоили огромные пространства вплоть до Черного и Каспийского морей, Кавказских гор. Казаки также активно участвовали в продвижении русских землепроходцев в Сибирь и на Дальний Восток.
В XIV-XVII веках вольные люди – городовые и сторожевые казаки – несли службу на российских границах. В XV- начале XVI вв. на Днепре, Дону, Волге, Тереке, Яике возникли самоуправляющиеся общины так называемых вольных казаков (главным образом из беглых крестьян). Это были общины донских, волжских, днепровских (черкасских), гребенских и яицких казаков. В первой половине XVI в. возникает Запорожская Сечь, во второй половине XVI в. – общины терских казаков и служилое сибирское казачество. В середине XVII в. на территории восточной части Украины, отошедшей к России, образовалось Слободское казачество.
Основу хозяйственной жизни казаков вначале составляли промыслы – охота, рыболовство, скотоводство; со второй половины XVII в. стало распространяться земледелие.
За службу государству за каждым казачьим войском закреплялась занятая им земля, которую войско передавало в пользование казачьим станицам.
В Советской России казачьи формирования были упразднены в 1917 г. В 1920 г. казачество было упразднено как сословие, одновременно проводилась политика "расказачивания", сопровождавшаяся репрессиями.
В 1936 г. были сформированы донские кавалерийские казачьи части и соединения, которые в составе Советской Армии сражались в годы Великой Отечественной войны.
Хранителями казачьих обычаев и традиций выступали старики, поэтому почитание стариков в казачестве было безграничным. Проявление непочтительности к старикам расценивалось как предательство казачьих идеалов и сурово наказывалось обществом.
Преклонение перед старшими закреплялось не только обычаями, но и официальными казачьими законами. Старики не занимали официальных должностей в структуре казачьего самоуправления, но они всегда играли большую роль в общественном мнении и оказывали значительное влияние на решения станичных сборов.
Младшие по возрасту никогда не обращались к старикам без предварительного разрешения. Без разрешения стариков не садился даже атаман, а молодежь вообще не имела права садиться в их присутствии. При стариках казаки строевых возрастов, при погонах, стояли по стойке "смирно", не строевых возрастов и без формы – сняв шапки. Распоряжения старших выполнялись беспрекословно. Ко всем старикам, включая и родителей, обращались только на "Вы". Младший, даже после женитьбы, не имел права закурить перед старшим.
В казачьих семьях за столом право первым зачерпнуть из общей миски было за самым старшим в семье. Хлеб нарезал только хозяин дома. Были случаи, когда пожилой старик мог наказать взрослых сыновей, у которых могли быть уже внуки. А если взрослый сын возвышал голос на отца, последний мог подать жалобу станичному сходу.
Почитание старших в казачьем обществе шло наравне с почитанием детей – продолжателей казачьего рода. Дети, вырастая, создав семью, также бережно относились к своему потомству и учили его уважительному отношению к старшим, окружали пожилых вниманием и заботой.
Нарушителей этой традиции наказывали, вплоть до изгнания из казачьих общин и предания анафеме (при этом публичная порка провинившегося являлась легчайшим из наказаний). В традициях казаков порка назначается всего за три провинности: изнасилование, дезертирство и воровство.