Основы мировоззрения традиционного казахского общества закладывались в устном народном творчестве и наследии мыслителей времён Казахского ханства (от Асана Кайгы до Бухара-жырау). Во второй половине XIX века происходило концентрированное выражение традиционных взглядов на различные стороны общественной жизни и переосмысление их с учётом нового времени. Этому труды Абая Кунанбаева и других казахских просветителей времён Российской империи[1], а также деятельность джадидистского движения[2].
Первые светские школы на территориях проживания казахского населения открываются только с началом присоединения к Российской империи. В 1786 году в Омске открылась Азиатская школа, в 1789 году — правительственная школа в Оренбурге. В XIX веке они были преобразованы в Омское войсковое казачье училище (ныне Омский кадетский корпус) и Оренбургский Неплюевский кадетский корпус соответственно. В 1841 году в Букеевской Орде была открыта школа Жангира — первая казахская школа[3]. В ней преподавались русский и восточные языки, математика, география, основы ислама. В конце XIX века в Туркестанском крае была создана сеть «русско-туземных школ» — школ начального образования, созданных русской администрацией для подготовки чиновников нижнего звена. Выпускниками светских школ были такие известные деятели казахской культуры, как Чокан Валиханов, Ибрай Алтынсарин, Абай Кунанбаев, Мухаммед-Салих Бабаджанов, Шакарим Кудайбердиев и многие другие. Они выступали сторонниками просвещения и обновления казахского общества, резко критиковали отсталость патриархально-феодальных общественных устоев и заявляли о необходимости политических перемен в Российской империи и в Туркестанском крае в частности, внедряя передовые идеи в казахское общество посредством своего творчества и общественной деятельности[1].
Тотемизм Алғашқы діндер ұзақ даму эволюциясынан өтті. Қоғаммен бірге дінде дамыды. Алғашқы діндердің бірі тотемизм немесе табыну. Тотемизм - адамдардың жануарларға, ағаштарға, құстарға, аңдарға ерекше бір қасиеттердің иесі ретінде табынуы. Анимизм (лат. аnima - рух, жан) - заттық дүние құбылыстарының жандылығын білдіретін термин немесе жансыз дүниенің жаны бар деп түсіну және соған табыну. Фетишизм – (французша тұмар, қасиетті күші бар зат дегенлі білдіреді) жансыз материалдық заттар тасқа, ағашқа, сүйекке, малдың бас сүйегіне, тіске, тағы басқаларға табыну, оларды қамқоршы көру. Көбінесе алғашқы қауымдық құрылыс, көне мәдениеттерге тән жансыз заттарға қасиетті деп табыну. Кейінірек тас мүсінді құдай, пұттар, ескерткіштер жасап соларға табыну. Көне түріктер «Бір Тәңірі» деп көк аспанға табынған. Тәңір көне түріктердің түсінігі бойынша, жер бетіндегі жанды, жансыз табиғаттың бәрінің үстінен қарайтын, соларды таратушы, соларды жарылқаушы, жазалаушы бір ғарыштық (аспандық) күш. Бұл жағынан алғанда, Тәңір кейінгі мұсылмандық «Алла», «Құдай» ұғымдарына жақын келеді. Ислам діні таралғаннан кейін де түркілердің, оның ішінде қазақтардың Алла ұғымындағы Тәңір сөзін жиі қолдануы олар туралы түсініктердің ұқсастығынан деп түсіну керек. Жалпы, Тәңір діні де Азиядағы ең көне бірқұдайлық дін.
Основы мировоззрения традиционного казахского общества закладывались в устном народном творчестве и наследии мыслителей времён Казахского ханства (от Асана Кайгы до Бухара-жырау). Во второй половине XIX века происходило концентрированное выражение традиционных взглядов на различные стороны общественной жизни и переосмысление их с учётом нового времени. Этому труды Абая Кунанбаева и других казахских просветителей времён Российской империи[1], а также деятельность джадидистского движения[2].
Первые светские школы на территориях проживания казахского населения открываются только с началом присоединения к Российской империи. В 1786 году в Омске открылась Азиатская школа, в 1789 году — правительственная школа в Оренбурге. В XIX веке они были преобразованы в Омское войсковое казачье училище (ныне Омский кадетский корпус) и Оренбургский Неплюевский кадетский корпус соответственно. В 1841 году в Букеевской Орде была открыта школа Жангира — первая казахская школа[3]. В ней преподавались русский и восточные языки, математика, география, основы ислама. В конце XIX века в Туркестанском крае была создана сеть «русско-туземных школ» — школ начального образования, созданных русской администрацией для подготовки чиновников нижнего звена. Выпускниками светских школ были такие известные деятели казахской культуры, как Чокан Валиханов, Ибрай Алтынсарин, Абай Кунанбаев, Мухаммед-Салих Бабаджанов, Шакарим Кудайбердиев и многие другие. Они выступали сторонниками просвещения и обновления казахского общества, резко критиковали отсталость патриархально-феодальных общественных устоев и заявляли о необходимости политических перемен в Российской империи и в Туркестанском крае в частности, внедряя передовые идеи в казахское общество посредством своего творчества и общественной деятельности[1].
Объяснение:
Тотемизм Алғашқы діндер ұзақ даму эволюциясынан өтті. Қоғаммен бірге дінде дамыды. Алғашқы діндердің бірі тотемизм немесе табыну. Тотемизм - адамдардың жануарларға, ағаштарға, құстарға, аңдарға ерекше бір қасиеттердің иесі ретінде табынуы. Анимизм (лат. аnima - рух, жан) - заттық дүние құбылыстарының жандылығын білдіретін термин немесе жансыз дүниенің жаны бар деп түсіну және соған табыну. Фетишизм – (французша тұмар, қасиетті күші бар зат дегенлі білдіреді) жансыз материалдық заттар тасқа, ағашқа, сүйекке, малдың бас сүйегіне, тіске, тағы басқаларға табыну, оларды қамқоршы көру. Көбінесе алғашқы қауымдық құрылыс, көне мәдениеттерге тән жансыз заттарға қасиетті деп табыну. Кейінірек тас мүсінді құдай, пұттар, ескерткіштер жасап соларға табыну. Көне түріктер «Бір Тәңірі» деп көк аспанға табынған. Тәңір көне түріктердің түсінігі бойынша, жер бетіндегі жанды, жансыз табиғаттың бәрінің үстінен қарайтын, соларды таратушы, соларды жарылқаушы, жазалаушы бір ғарыштық (аспандық) күш. Бұл жағынан алғанда, Тәңір кейінгі мұсылмандық «Алла», «Құдай» ұғымдарына жақын келеді. Ислам діні таралғаннан кейін де түркілердің, оның ішінде қазақтардың Алла ұғымындағы Тәңір сөзін жиі қолдануы олар туралы түсініктердің ұқсастығынан деп түсіну керек. Жалпы, Тәңір діні де Азиядағы ең көне бірқұдайлық дін.
Объяснение: