Мануфактура — еңбек бөлінісіне негізделген бірлестік. Мануфактура өндіріс үдерісін ұйымдастыру нысаны ретінде Батыс Еуропа елдерінде 16 ғасырдың ортасынан 18 ғасырдың соңғы ширегіне дейін үстемдік құрды. Мануфактураның екі жолы болды. Олардың бірі — түрлі мамандықтағы қолөнершілерді бір шеберханаға біріктіру. Екіншісі — бір мамандықтағы қолөнершілерді ортақ шеберханаға біріктіріп, олардың арасында еңбекті бөлісу. Мануфактураны ұйымдастырудың бұл екі тәсілінде де жұмысшылар еңбек бөлінісі негізінде маманданады. Мануфактураның техникалық негізі қолөнері болып қалғанымен, қолөнершілер мен мануфактуралық жұмысшылар арасында техникалық тұрғыда үлкен айырмашылық болды. Дербес қолөнерші өнімді толық көлемде дайындау жұмысын бір өзі атқарса, мануфактуралық жұмысшы өнімнің жекелеген бөліктерін дайындау жұмыстарын орындады. Мануфактура, ең алдымен, кооперативтік еңбек нысанымен байланысты болды.
Какие бы свободолюбивые идеи ни исповедовала Екатерина II, как бы ни было велико её желание искоренить в России "крепостное рабство", пойти на радикальные меры она не решалась. Императрица понимала, что тем самым противопоставит себя опоре трона - дворянству, не готовому поступиться собственными привилегиями. Она пыталась действовать окольными путями и допустила обсуждение этого вопроса не только в правительственных кругах, но и в сфере общественной жизни. Таким образом, именно в век Екатерины общественная мысль обратилась к теоретическому обсуждению крепостного права. Она предпринимала более решительные меры и на практике. Она запретила свободным людям и отпущенным на волю крестьянам вновь вступать в крепостную зависимость. По её распоряжению для вновь учреждённых городов правительство выкупало крепостных крестьян и обращало их в горожан. Дети крепостных, принятые на государственное попечение в воспитательные дома, становились свободными. Взгляды императрицы изменились после крестьянской войны под предводительством Е. Пугачева и революционных событий во Франции. Она пошла по пути ужесточения внутренней политики. Реальные Мероприятия в отношении крестьян: - указом 1765 г. было разрешено ссылать крестьян не просто на поселение в Сибирь, но и на каторгу. Срок каторжных работ мог установить сам помещик; - ссылкой на каторгу каралась теперь и любая попытка крепостных на своего помещика; - всего за 1762-1796 гг. дворянам было тыс. государственных крестьян; - в 1783 г. специальным указом был запрещен переход крестьян на Украине от одного помещика к другому. Это означало введение крепостного права, которого прежде здесь не было.
Мануфактура — еңбек бөлінісіне негізделген бірлестік. Мануфактура өндіріс үдерісін ұйымдастыру нысаны ретінде Батыс Еуропа елдерінде 16 ғасырдың ортасынан 18 ғасырдың соңғы ширегіне дейін үстемдік құрды. Мануфактураның екі жолы болды. Олардың бірі — түрлі мамандықтағы қолөнершілерді бір шеберханаға біріктіру. Екіншісі — бір мамандықтағы қолөнершілерді ортақ шеберханаға біріктіріп, олардың арасында еңбекті бөлісу. Мануфактураны ұйымдастырудың бұл екі тәсілінде де жұмысшылар еңбек бөлінісі негізінде маманданады. Мануфактураның техникалық негізі қолөнері болып қалғанымен, қолөнершілер мен мануфактуралық жұмысшылар арасында техникалық тұрғыда үлкен айырмашылық болды. Дербес қолөнерші өнімді толық көлемде дайындау жұмысын бір өзі атқарса, мануфактуралық жұмысшы өнімнің жекелеген бөліктерін дайындау жұмыстарын орындады. Мануфактура, ең алдымен, кооперативтік еңбек нысанымен байланысты болды.