Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдердің жасалу жолдары
Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлемге жай сөйлемдері мағыналық жағынан бір-біріне қайшы келетін сабақтас құрмалас сөйлемдер жатады [1]. Мұндай сөйлемдердің синтаксистік компо- ненттері арасындағы мағыналық байланыс бағыныңқылардың басқа түрлеріндегідей бірін-бірі толық- тап, бірін-бірі сипаттап тұрмайды, керісінше, бір-біріне қарама-қарсы айтылады. Біріншіден, біз қар- сылықты бағыныңқылы сабақтастарды жасаудағы шартты райлы етістіктерге тоқталамыз. Бұл жол- дың өзі екіге бөлінеді.
Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы етістіктің шартты рай тұлғасында (-са, -се) тұрады:
Шартты райлы етістікке да (де, та, те) дəнекерлігі қосылады.
Енді осының бірінші жолына сөйлемдер келтіре отырып талдаймыз. Мысалы: Бірі табылса, бірі жоқ (С.Жүнісов). Ілгері аттайын десең, алдыңғы жағың тар қойнауға кептеліп қалған (Ə.Кекілба- ев). Айғайлайын десе, үні шықпайды (С.Жүнісов). Түн қараңғысында жасырынып келіп қорқытпақ- шы болып қылжақбастау жігіт қасына таянса, қойшы түк сезбейді (С.Жүнісов). Сенің шаруаң
Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемдердің жасалу жолдары
Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлемге жай сөйлемдері мағыналық жағынан бір-біріне қайшы келетін сабақтас құрмалас сөйлемдер жатады [1]. Мұндай сөйлемдердің синтаксистік компо- ненттері арасындағы мағыналық байланыс бағыныңқылардың басқа түрлеріндегідей бірін-бірі толық- тап, бірін-бірі сипаттап тұрмайды, керісінше, бір-біріне қарама-қарсы айтылады. Біріншіден, біз қар- сылықты бағыныңқылы сабақтастарды жасаудағы шартты райлы етістіктерге тоқталамыз. Бұл жол- дың өзі екіге бөлінеді.
Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы етістіктің шартты рай тұлғасында (-са, -се) тұрады:
Шартты райлы етістікке да (де, та, те) дəнекерлігі қосылады.
Енді осының бірінші жолына сөйлемдер келтіре отырып талдаймыз. Мысалы: Бірі табылса, бірі жоқ (С.Жүнісов). Ілгері аттайын десең, алдыңғы жағың тар қойнауға кептеліп қалған (Ə.Кекілба- ев). Айғайлайын десе, үні шықпайды (С.Жүнісов). Түн қараңғысында жасырынып келіп қорқытпақ- шы болып қылжақбастау жігіт қасына таянса, қойшы түк сезбейді (С.Жүнісов). Сенің шаруаң
1.Туған жеріне,Сырдария жағалауына оралған кім?
-Қорқыт ата өз Отанына, Сырдария жағалауына оралды.
2.Жылдың неше күні күн жарқырайды?
-Күн жылдың 300 күнінде жарқырап тұрады.
3.Қорқыт ата бірден не дейді?
-Байқоныр жерінің ғарыштық болашағы туралы өз заманында Қорқыт ата көріпкелдікпен айтып кеткен.
4.Жанның эмоциясын ашатын қандай музыкалық аспап ойлап тапты?
-Қобыздың музыкалық аспабы
5.Ол қайтыс болғанға дейін не деді?
- Өлерінің алдында ол өзінің қасиетті жерді тапқанын айтады. Бул- Сырдарияның бойы екен.
6. Олар Назарбаевтың «Қазақстан жолы» кітабынан қазақ жерінде не болды?
-Олар ғарышкер болды.
7.Тірі қалған аңыздар мен кейбір жазбалар не дейді?
-Сақталып қалған аңыздарда, бірен-саран жазбаларда Қорқыт атаның қасиетті жерді, мәнгілік өмірдііздегені айтылады.
8.Қорқыт ата әрдайым қай жерді іздеді?
-Қорқыт ата еш уақытқа соғыс табиғат апаттары болмайтын, "өлім" дегенді білмейтін жерді іздеген