1 из 5 2-тоқсан Қазақ тілі  5-сынып

Тоқсандық жиынтық бағалау

1. Лексикология нені зерттейді?

А. Тілдің сөздік қоры мен сөздік құрамын зерттейді.

Б.  Жалпы сөздерді зерттейді.

С.  Сөздердің байланысын зерттейді.

Д.  Дыбыстарды зерттейді.

2. Негізгі сөздік қорға жататын сөзді табыңыз.

А. Ғаламтор

Б. Орамжапырақ

С. Құлын

Д. Көзілдірік

3. Cөздің  лексикалық мағынасына қарай қандай түрлері бар?

А. Дауысты, дауыссыз дыбыстар

Б.  Тұрақты тіркестер

С. Сөз тіркестері

Д. Тура және ауыспалы мағынасы

4. Тура мағыналы сөзді  табыңыз.

А. Терең ой

Б. Майлы дастархан

С. Сыр шерту

Д. Ашық терезе

5. Ауыспалы мағынадағы сөзді табыңыз.

А. Шалғай ауыл

2 из 5

Б. Құрғақ сөз

С. Кең сынып

Д. Ақ қар

6. Омоним бола алатын сөзді табыңыз.

А. Қағаз

Б. Кітап

С. Оқулық

Д. Бет

7. Мақалдардан антоним сөзді табыңыз.

А.Ер мойнынан қыл арқан шірімес

Б. Бала бал арасын тамашалады.

С. Көз-қорқақ, қол –батыр.

Д. Ол тартпаның тұтқасын тартты.

8. Антонимдес сөз тіркесін табыңыз.

А. Ала жаздай, қыс бойы

Б. Кең дала, айдын көл

С. Денсаулығы жоқ, ақшасы бар

Д. Асқар тау, телегей теңіз

9. Синоним емес қатарды табыңыз.

А. Байсалды, байыпты

Б. Шалғай, қашық

С. Сәт, мезет

Д. Бұлыңғыр, ескі

10. Қызылмен  жазылған сөз қандай сөздің орнына жұмсалып тұр.

Оның қорасында бес-алты тұяғы бар.

3 из 5

А. Мал

Б. Байлық

С. Тауық

Д. Аяқ

11. Екі сыңары да кірме сөзден болған сөзді табыңыз.

А. Оқу-білім

Б. Тарс-тұрс

С. Азды-көпті

Д. Хат-хабар

12. Кірме сөзге тән анықтаманы табыңыз.

А. Екі сөздің бірігуі арқылы жасалған сөз.

Б. Басқа тілден енген сөздер.

С. Мағыналары  жағынан бір-біріне жуық сөздер.

Д. Айтылуы,жазылуы бір сөздер.

13.Мағыналары  қарама-қарсы сөздерді табыңыз.

А.Ол мейрамдарда көрші -қолаңдарды аралап кетеді.

Б. Кең зал ығы-жығы.

С. Ол судың ыстық-суығына қарамастан  қотарып салды.

14. Қызылмен жазылған сөздердің  мағыналық түрін ажыратыңыз.

Айналайын қарағым. Бетіңе келмес қарағым.

А. Синоним

4 из 5

Б. Антоним

С. Тура мағына  

Д. Омоним

15. « Әуес» сөзінің мағынасын табыңыз.

А. Жалтақтау, мадақтау

Б. Армандау,жек көру

С. Құмар, үйір

Д. Сыйлау, құрметтеу

16.  «Қой аузынан шөп алмас» тіркесінің антонимін табыңыз.

А. Тентек

Б. Момын

С. Ақылды

Д. Баяу

17. «Санын соғу» тұрақты тіркесінің синонимін табыңыз.

А. Шаттану

Б. Өкіну

С. Қобалжу

Д. Алаңдамау

18. Мағыналары бір-біріне жақын, бірақ әр түрлі дыбысталып айтылатын сөздер қалай аталады.

А. Синонимдер

Б. Антонимдер

С. Көп мағыналы сөздер

Д. Тура мағынасындағы сөздер

19. Сын есімдерден болған синонимдерді табыңыз.

А. Оң, сәлемдесу, түр, түс

Б. Тез, амандасу салмақты, шапшаң  

С. Салмақты, сабырлы, байыпты, ұстамды

Д.  Түс, келбет, пішін, рең, дидар  

5 из 5

20. Орыс тілінен енген кірме сөзді табыңыз

А. Мұғалім, жәдігер, айна

Б. Кәмпит, сөмке, кәрзеңке

С. Кереует,бақыт,дос

Д. Диктант, пима, ұлыс

​

Бата

Бата, бата беру — адал ниет, жақсы тілек білдірудің ұлттық дәстүрі. Дастарқан басында, түрлі жиын-тойларда, т.б. адам өмірінде кездесер ірілі-ұсақты қуаныштар кезінде той, қуаныш иесіне арнап қол жайып, бата береді. Сондай-ақ, қиын сапар, алыс жолға аттанған азаматына ақ жол тілейтін халқымыздың ежелден келе жатқан, кең таралған дәстүрлерінің бірі. Бата беретіндер, көбіне, көпті көрген ақсақалдар мен кемеңгер де дуалы ауызды билер болып келеді. Бата қысылғанда — қуат, қиналғанда—медет беріп, әрбір іс-әрекетіңе даңғыл жол ашып, бәле-жаладан қорғайды деп есептелген. Бата көзі тірілерге ғана емес, аруақтарға да жасалған. Батасыз, тілексіз өмір болмайды. “Батамен ер көгереді, жаңбырмен жер көгереді” деп халқымыз текке айтпаған. Батаның да қисыны, айтылатын, айтылмайтын жері болады, қуаныш пен тойдың ретіне қарай, соған лайық Бата тілегі болады.

правильно?

Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыс (1837-1847 жылдар аралығы) — қазақтардың патша үкіметіне қарсы барынша бұқаралық және ұзаққа созылған көтерілістерінің бірі болды.



Кенесары Қасымұлы

Көтерілістің себептері, мақсаты және қозғаушы күштері

ХЫХ ғасырдың 20 — 30-жылдарында отаршыл өкімет билігі мен қазақ халқының арасындағы қарым-қатынас елеулі түрде шиеленісе түсті. Біріншіден, Кіші жүз бен Орта жүздегі хан билігінің жойылуы сұлтандардың, билердің және батырлардың едәуір бөлігінің наразылығын туғызды. Екіншіден, патша үкіметі қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрлі жерлерін әскери бекіністер салу үшін жаппай тартып ала бастады. Үшіншіден, бұрын Ресейге ешқандай алым-салық төлеп көрмеген қазақтарға ендігі жерде жасақ, түтін салығы, жол салығы сияқты алым-салық түрлері көбейе түсті, қазақ өз жерін өзі жалға алып, пайдаланатын күй кеше бастады. Төртіншіден, патша үкіметінің әскери отрядтары қазақ ауылдарына шабуыл жасап, күн көрсетпеді. Осының бәрі байырғы жергілікті халықты (номадтарды) қатты күйзеліске ұшыратты, олардың күн көрісін қиындатып жіберді.

Көтерілістің басты мақсаты қазақтардың патша үкіметі тартып алған ежелгі жерлерін өздеріне қайтарып алу, округтерді тарату, отаршылар енгізген алым-салықтарды жою еді.

Көтерілістің қозғаушы күші қатардағы қарапайым көшпелілер, сондай-ақ старшындар мен би, батырлар, тіпті сұлтандар да болды. Көтерісшілердің қалың қолына үш жүздің атақты батырлары жетекшілік етті.

Көтеріліске қатысушылар негізінен қазақ халқы еді. Бірақ олардың арасында орыстар мен башқұрт, өзбек, қарақалпақ, түрікмен, тіпті поляктар және басқа халық өкілдері де болды. Олардың кейбіреулері ханның ерекше сенімі мен құрметіне ие болып, жоғары лауазымды қызметтер атқарды. Мәселен, Кенесарының өзінің хатшысы бұрынғы орыс солдаты болды. Наурызбай сұлтанның атқосшысы да Николай Губин есімді орыс еді. Татар Әлім Ягудин Әскери кеңестің мүшесі болатын. Дипломатиялық қызметке ханның атынан өзбеқ Сейдаққожа Оспанов басшылық етті". Бұлардың бәрі де Кенесарыға жақсы ұйымдастырылған тәртіпті әскер құруына көмектесті және көтерілісшілерге өздерінің жеке тәжірибелерін үйретті.

Кенесары Қасымұлы - аса көрнекті мемлекет қайраткері