1-мәтін Наурыз мерекесі әлемнің ең көне мерекелерінің бірі. Орта Азия халықтарында бес мың жыл бойы аталып өтілуде. «Наурыз» сөзі парсы тілінен аударғанда «Жаңа күн» деген мағынаны береді.
Ежелгі жыл санағы бойынша, 22 наурызда күн мен түн теңеседі. Наурыз – жылдың бірінші күні, жыл басы, көктемнің алғашқы айы. Наурыз мерекесін қазақ халқы «Армысың, Әз Наурыз!», «Әз болмай, мәз болмас» деп қарсы алған.
Наурыз мейрамы – діни мереке емес. Бұл қалың қыстан аман-есен шығып, күн нұрына бөленіп, жаңа жылды қарсы алу мерекесі. Наурыз мерекесінде көріскен жандар бір-бірін құшақ жая қарсы алып, игі тілектер айтады. Қазақ халқы бұл күні дүниеге келген қыз балаларға Наурыз, Наурызгүл, Наурызжан, ер балаларға Наурызбай, Наурызбек, Наурызхан деген есім берген.
1926 жылдан бастап, тоталитарлық жүйенің ықпалымен наурыз мерекесін тойлауға тыйым салынды. Көп жылдар бойы ұмытылып, сынын жоғалтқан мереке 1988 жылдан бері қайта жаңғырып, Наурыз мейрамын тойлау дәстүрі өз жалғасын тапты.
Дереккөзі: https://massaget.kz/arnayyi_jobalar/22-nauriz/9266/
2-мәтін
Ұлыс күні
Мақсұт Неталиев
Су жылтырап бүрін ашқан жас талдан,
Бу бұрқырап қатып қалған тастардан.
Күн күркіреп, жасын ойнап аспаннан,
Бар тіршілік Наурыздан басталған!
Ел де тыныш!
Жер де тыныш – бұл күні,
Көреміз тек қуаныш пен күлкіні.
Табысқан жұрт таныс тауып жатады,
Жамалғандай жүректердің жыртығы!
Саф тыйылып Сарыарқаның бораны,
Күн өрлейді күмбезінен жоғары.
Наурыздың жиырма екісі толғанда,
Тоғысады тоғыз жолдың торабы…
Жылғалардан су аққанда сырғанап,
Шаң-тозаңнан тазарады нұрлы алап.
Толтырады шаңырақтың шаттығын –
Наурызбай, Ұлысжандар – іңгәлап?!
Жалғасады жақсылықтар – «Иә, сәт!»
Қарлығаштар үй сыртына ұя сап –
Жүрсе, Бақыт қонатынын хабарлап,
Бұлт көшеді ақ жаңбырын құя сап!
Жат боп бұрын бастары ешбір қосылмай,
Жүрген жандар таныс тапса – досындай.
Ол – осынау Наурыздың арқасы! –
«Ұлыс күннің» шапағаты осындай!
Дереккөз: https://martebe.kz/22-nauryzga-arnalgan-olender/
1. Екі мәтінге ортақ тақырыпты анықта.
А) Орта Азия халықтарының мерекесі
Ә) Тыйым салынған мереке
Б) Наурыз – парсы сөзі
В) Тіршіліктің бастауы – Наурыз
[1]
2. Екі мәтінді кестедегі аспектілер бойынша салыстыр.
Салыстыру аспектілері 1-мәтін 2-мәтін
Мәтін түрі
Мәтін жанры
Мәтін стилі
Тілдік қолданыстар
«Қазақ халқы үшін төрт түлік мал өте маңызды болған. Олар адамның жан серігі, айрылмас досы болған.
Қой - төрт түлік малдың ішіндегі момыны. Қойдың еті, сүті, майы, терісі пайдалы. Жүнінен киіз басады. Киім-кешек, алаша, кілем тоқылады.
Сиыр - ірі қара малға жатады. Сиырдың еті, сүті пайдалы. Сүтінен айран, қаймақ, құрт, ірімшік жасалады.
Жылқы - ер қанаты. Ол - сезімтал, талғампаз жануар. Жылқының сүті қымыз денсаулыққа пайдалы. Жылқыны көлік ретінде пайдаланады. Қазақта ат ойындары көптеп саналады.
Төрт түліктің төресі - түйе. Оның еті - тамақ, шұбаты - сусын, жүні - киім. Түйе - таптырмас көлік. Ол шөлге төзімді келеді».
- Қой бізге не береді?
- Ет, жүн, тері.
- Сиырдан адамдар не алады?
- Сүт, ет.
- Сиырдың сүтінен не жасайды?
- Сүттен айран, май, құрт жасайды.
- Жылқының қандай пайдасы бар?
- Жылқы ет, қымыз береді. Атпен шабады. Ат ойындары бар.
- Адамдар түйені қалай пайдаланады?
- Түйенің сүтінен шұбат жасайды. Түйені көлік ретінде пайдаланады.т.
Кез келген салтанатты үстелде кәдімгі наурыз көже тағамдарының болуы Наурыз мейрамында таптырмас орын болып табылады. Қазақтар Наурыз мейрамында осы тағаммен тойып алу керек деп есептейді , осы уақыт ішінде жыл молынан ағып кетеді. Наурыз-көже-бұл 7 ингредиенттен: ет, су, ұн, май, тары (күрішпен немесе жүгерімен ауыстыруға болады), тұз бен сүттен дайындалатын нәрлі бай сорпа, тағамның кез келген құраушысы 7 өзекті қағидаттың бірін бейнелейді: көтерілу , бақыт, игілік, әл-ауқат, даналық және аспанның қамқорлығы. Наурыз жалпы белгілерге толы . Мысалы, Наурыз мейрамын тойлауда наурыз көжедегі 7-7 ингредиенттің мөлшері ерекше мәнге ие, ол кейін 7 тостағанға құйылып, ақылды ақсақал ақсақалдардың алдына қойылады. Жеке тұрғын үйдегі 7 қонақ кез-келген адамды шақыруға міндетті , ал 7 үйге міндетті түрде бару керек .
Наурыз мейрамында қымыз-бие сүтінен дайындалған ашытылған сүт сусыны пайдаланылады. Әдетте бұл күні " Көктем туды!». Наурыз айында Қазақстанда ақындар деп аталатын өткір тілді ақындардың импровизацияланған конкурсы өтеді; мереке мемлекеттік жарыстарсыз аяқталмайды, олардың арасында "қазақ күресі" этникалық күресі, "тоғыз құмалақ" атауымен логика ойыны және "қыз-қуу" және "бәйге"ат ойындары бар. Көшеде әртістер театрландырылған қойылымдар мен көріністерді ойнайды. Өзге де бұрынғы обыкновение тойлау чтимая бүгінгі күні деп аталады "алтыбақан" - девицы мен ерлер ниет білдірсе бірлесіп , сөйлесу қажеттілігі
Объяснение:
190 слов