1. Мәтіндегі экспрессивті-эмоционалды сөздерді теріп жазыңыз. 2. Кестені толтырыңыз.
Автор көзқарасы қандай? Автор көзқарасы бойынша менің пікірім
3. Автор мәтінде экспрессивті-эмоционалды сөздерді, автор көзқарасын қандай мақсатта береді? Олардың мәтін мазмұнын ашудағы немесе оқырманға әсерін күшейтудегі маңызы бар ма? Дәлелдеңіз.
Мәтін
Белгілі сыншы, мәдени сарапшы, еліміздің еңбек сіңірген қайраткері Әлия Бөпежанова қазіргі сатиралық театрлар туралы өз пікірін білдірді.
– Қазір әзіл-сықақ театрларының саны бар, сапасы сын көтермейді деп көп айтылып, жазылып жүр. Театр сыншысы ретінде сіздің ойыңыз қандай?
– Қазір әзіл-сықақ театрлары көп. Жалпы, қазір әзіл-сықақ театрлары жан-жақты. Негізінен бүгінгі күннің әлеуметтік мәселелерін көтереді. Бірақ бір айтатын мәселе: олар қоғамдық әлеуметтік мәселелерден гөрі отбасы-ошақ қасы, тілді дұрыс айтпау, құда-құдағилар сияқты жеңіл-желпі тақырыптарды шиырланқырап қалып жүр. Көпке топырақ шашуға да болмайды.
– Әзіл-сықақ театрларының одан бөлек тағы қандай кемшіліктері сізді ерекше алаңдатады?
– Меніңше, театрлардың басты проблемасы материалдарды өздері жазып ала салады. Тақырыпқа жеңіл-желпі қарайды. Сахнаға шығып әйтеуір жұртты күлдірсек болды дейтін сияқты. Тағы бір мәселе: қазіргі жастар сахнаға шығып алып, өздерін жарнамалауға бейім. Оны өздері де байқамайды. Бұл – сахналық мәдениетке томпақ нәрсе.
Сондай-ақ телеарналарда демалыс күндері, түнгі уақытқа қарай, әзілге құралған дүниелер беріліп жатады. Қарасаң, талғам мен эстетика жетпейді. Тақырып аялары өте тар. Бұл да бүгінгі күннің басты проблемасы сияқты. Жақсы әзіл арзан күлкіден құралмау керек. Ол, керісінше, адамды ойлантуға, өмірге басқаша көзбен қарауға итермелеу керек.
– Кәсіби авторларға тапсырыс бермей, өздері жаза салу, ақша үнемдеу ме, әлде өз өздеріне деген сенімділік пе?
– Біріншіден, мүмкін ақша үнемдейтін шығар. Өнер деген – интеллектуалдық жеке меншік. Шын мәнінде, интеллектуалдық еңбекке лайықты еңбекақы төленуі керек. Бүгін, мысалы, Парламентте мәдениет туралы заң талқыланды. 25 жылдан бері жазушыларға қаламақы төленбейді екен. Бұл, былайша айтқанда, нонсенс. Әрине, театрлардың бәрі бірдей емес.
– Расымен де, театрлар неге арзан әзілге құмар болып кетті?
– Кез келген өнер адамы саясаткер болу керек. Ол қоғамда не болып жатыр, парламент не талқылады, қандай халықаралық мәселелер қаралды, қысқаша айтқанда, бәрін біліп, бақылап отыру керек. Яғни деңгейі өте жоғары, ой-өрісі кең болуы тиіс. Өнер тек құда мен құдағиға тиісіп немесе әйел болып киінген, шалбарын шорт кескен келіншектерді немесе
орысша тіл сындыратын жастарды сынаумен ғана шектелмеу керек. Әрине, оның бәрі қажет . Бірақ интеллектуалдық ізденіс көбірек керек. Меніңше, әзіл-сықақ театрларында білім, ізденіс жағы жетіспейтін секілді…
Берілген сөз тіркестерін жекеше және көпше түрде жіктеп жазу: қонақ шақыру, қарсы алу, есікті ашу, үйге кіргізу, қонаққа бару, шығарып салу.
Жекеше.
Мен қонақ шақырдым.
Сен қонақ шақырдың.
Сіз қонақ шақырдыңыз.
Ол қонақ шақырды.
Көпше.
Біз қонақ шақырдық.
Сендер қонақ шақырдыңдар.
Сіздер қонақ шақырдыңыздар.
Олар қонақ шақырды.
Жекеше.
Мен қарсы алдым.
Сен қарсы алдың.
Сіз қарсы алдыңыз.
Ол қарсы алды.
Көпше.
Біз қарсы алдық.
Сендер қарсы алдыңдар.
Сіздер қарсы алдыңыздар.
Олар қарсы алды.
Жекеше.
Мен есікті аштым.
Сен есікті аштың.
Сіз есікті аштыңыз.
Ол есікті ашты.
Көпше.
Біз есікті аштық.
Сендер есікті аштыңдар.
Сіздер есікті аштыңыздар.
Олар есікті ашты.
Жекеше.
Мен үйге кіргіздім.
Сен үйге кіргіздің.
Сіз үйге кіргіздіңіз.
Ол үйге кіргізді.
Көпше.
Біз үйге кіргіздік.
Сендер үйге кіргіздіңдер.
Сіздер үйге кіргіздіңіздер.
Олар үйге кіргізді.
Жекеше.
Мен қонаққа бардым.
Сен қонаққа бардың.
Сіз қонаққа бардыңыз.
Ол қонаққа барды.
Көпше.
Біз қонаққа бардық.
Сендер қонаққа бардыңдар.
Сіздер қонаққа бардыңыздар.
Олар қонаққа барды.
Жекеше.
Мен шығарып салдым.
Сен шағарып салдың.
Сіз шығарып салдыңыз.
Ол шығарып салды.
Көпше.
Біз шығарып салдық.
Сендер шығарып салдыңдар.
Сіздер шығарып салдыңыздар.
Олар шығарып салды.