1. Мәтіндерді мұқият оқыңыз. Мәтіндердің стилін, тақырыбын, құрылымын салыстырыңыз және қандай сипатта жазылғандыгын (әңгімелеу, сипаттау, талқылау)
аныктаныш.
А мәтіні
Біз қазбалы отындарға тәуелдіміз. Комір, мұнай және табиғи газ әлемдік энергияның
шамамен 90%-ын құрайды. Ғаламдық қазбалы отынның қолданылуы: көмір – 28%; мұнай
- 40%; табити газ - 20° о. Олар әртүрлі күйде болғанымен, барлық үш отын түрі тарихи
кезеңге дейінгі осімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан тұратын комірсутектер.
Бүгінде біз қолданатын
отырдардын кобі алгашкы
динозаврларға дейін
миллиондаған жылдар бұрын омір сүрген тірі организмдерден қалыптасқан. Бірақ бұл
калдыктар калайша қуатты энергетикалық ресурстарды түзе алады? Өсімдіктер күн
энергиясын сіңіріп, оны «фотосинтез» деп аталатын биологиялық процесс арқылы
пайдалуға жарамды энергияга айналдырады. Өсімдіктер мен жануарлар өлгеннен кейін,
оларды микроорганизмдер шірітіп, ыдыратады. Осы процесс арқылы еяселгі органикалық
заттар озіндегі химиялық энергиясымен бірге қабаттар астында коміледі. Уақыт өте қысым
жылу материалды кысыІІ. қүрамынан су
заттарды шығарып,
концентрацияланган көміртегін қалдырады және бүгінде біз білетін қатты, сұйық немесе
газ түріндегі казбалы отындарды қалыптастырады.
сияқты
MEN
Ә мәтіні
Энергетикалық ресурстарга барлық механикалық, химиялық және физикалық
энергия көздерін жатқызуға болады.
Жер қойнауындағы отын қоры болып көмір, мұнай, газ және уран рудалары
саналады. Көмірдің дүниежүзілік коры 9-11 трлн. тонна (шартты оның түрінде), оның
ішінде 50% (6 трлн.т.) ТМД елдерінің жерінде шоғырланған. Жылына орта есеппен
пайдалануға жерден алынатын мөлшер 4,2млрд. тонна.
Сарқылатын отын энергетикалык ресурстардың зерттеуден өткен дүниежүзілік коры
төменгі кестеден келтіріген.
Кейбір елдердегі барланган кен орындарындағы көмірдің мөлшері, млрд. тонна:
АҚШ- 430, Германияда-100, Австралияда-50, Англияда-29, Канада-50, ТМД елдері- 290,
оның ішінде Қазақстанда- 51, (40% кокс алатын оте сатылы көмір), Орта есеппен жылына
Қазакстанда 80 млн. тоннанын үстінде көмір алынады, оның ішінде 40 % ашық әдіспен.
А матіні
Ә мәтіні
Тақырыбы
Кандай стильде жазылған?
Электронды пошта дегеніміз - Интернет желісіндегі дәстүрлі поштаның электронды нұсқасы.
Электронды пошта ашу үшін алдымен кез келген доменге кіріп, «тіркелу» батырмасын басу қажет. Әдетте бастапқы беттің сол жақ үстіңгі жағында орналасқан «жаңа жәшікті тіркеу» деген батырманы басамыз. Ашылған жаңа терезеде поштаны тіркеу үшін өзіңіздің жеке деректеріңізді теріп, жазасыз. Алдымен аты – жөніңіз, туылған күніңіз, жынысыңыз, өзіңіз қалаған электронды поштаның адресі, құпиясөз және құпиясөзді ұмытып қалған жағдайда керек болатын қосымша электронды пошта. Қалауыңыз бойынша қосымша жәшіктің орнына өз телефон номеріңізді тіркей аласыз, құпия сөзіңізді ұмытып қалған жағдайда телефоныңызға хабарлама келіп түсетін болады. Барлық жолақтарды толтырып болған соң, жазулардың дұрыстығын тексеріп алып, «тіркелу» батырмасын басасыз.
Электронды пошта алыс - жақындағы туыстармен, достармен, сонымен қатар жұмыс беруші үйымдар мен оқу орындарымен хат алмасып, хабарласу үшін қажет.
Берілген тест сұрақтарының дұрыс жауаптары.
1) Антонимдік жұп.
D) Ескі-жаңа.
2)Фразеологиялық тіркестің мағынасы.
Көзінің ағы мен қарасындай.
A) Ең қымбат.
3) Дауыссыздан басталып, дауыстыға аяқталатын буын түрі.
A) Ашық буын.
4) Сөздерге керекті жұрнақ.
«Өнер», «еңбек», «қазір».
D) –паз, –қор, –гі.
5) Жедел өткен шақтың жұрнақтары.
B) -ды, -ді, -ты,-ті.
6) Сөздердегі септік жалғауы.
Мұражайда, кешенде, клубта, зауытта.
E) Жатыс септік.
7)Тура толықтауыш.
Гауһар бөлмедегі гүлдерді күнде суарады.
D) Гүлдерді.
8) Бастауышы сын есімнен, баяндауышы зат есімнен жасалған сөйлем.
C) Жасыл – менің сүйікті түсім.
9) «Тоңу» сөзінің синонимі.
A) Дірдек қағу.
10)Сөзге қате жалғанған қосымша.
D) Аңнен.
11) Берілген сөздерге тиісті сөз тудырушы жұрнақтар.
Бас, көз.
D) -та, -де.
12) «Қайдан, қалай қарай?» сұрағына жауап беретін үстеу түрі.
D) Мекен.
13) Мезгілдес, бағыттас, ыңғайлас мәнде болатын салалас құрмаластың түрі.
D) Ыңғайлас.
14) Тұрақты сөз тіркесінің антонимдік қатары.
Қоян жүрек.
B) Жүрегінің түгі бар.
15) Шылау қатысқан сөйлем.
A) Әкесімен бірге келген жігіт – еңбекқор адам.