1. Мәтінге сай тақырыпты таңдаңыз. А) Қызықты ертегі В) Сөздің мәні С) Аттың тұяғы D) Тәтті алмұрт 2. Мәтіндегі қаратпа сөз А) Айғаным В) Ата С) Жеміс D) Ертегі 3. Айтылуы мен жазылуында айырмашылық бар сөз А) ат В) тұяғы С) қасқыр D) мәні 4. Жуан дауысты дыбыстардан жасалған сөз А) тезірек В) кітабын С) тілімізге D) тұмсығына 5. Ертегіден алынған сөйлем А) Парсылар бұл жемісті «муруд» деп атайды. В) Тұмсығына ат тұяғы тиген қасқыр мұрттай ұшты. С) Біздің тілімізге енгенде алдына «ал» қосылған. D) Сабағынан үзілген алмұрттай ұшып түсті. 6. Бірыңғай езулік дауысты дыбыстардан жасалған сөз А) қалпақтай В) түсінер С) мұрттай D) оқыды 7. Бітеу буынды сөз А) қасқыр В) ертегі С) атасына D) оқыды 8. Үш буынды сөз А) тілімізге В) түскенді С) ертегіні D) тұмсығына 9. Мәтіндегі сұраулы сөйлем А) Түсіндім В) Бірақ неге жай ұшпай, «мұрттай ұшады С) Енді мына қызықты қара D) Сөйтіп, «алмұртқа» айналған 10. Қате жазылған сөз А) кейде В) жалп С) аурып D) ұғып 11. «Ұғып алған» сөзіне мағынасы жуық сөз А) түсінген В) асыққан С) үзілген D) ұшып түскен 12. «Алмұрт» сөзінің алғашқы нұсқасы А) ал В) мұрттай С) муруд D) алма 13. «Тұмсығына» сөзінде ықпалдың қай түрі бар? А) ілгерінді В) кейінді С) тоғыспалы D) буын үндестігі 14. Мәтін мағынасына сай сұраулы сөйлем А) Ата, алмұрттың дәмі қандай? В) Ата, мына сөздің мағынасы қандай? С) Ата, ертегі қызықты ма? D) Ата, оқуға кітап бересіз бе? 15. Қай сөзде дыбыс пен әріп саны бірдей емес? А) қатты В) парсы С) бөлме D) аяқ 16. Буынға дұрыс бөлінген сөз А) ұш-ып В) тез-і-рек С) түс-ін-ер D) да-уыс-тап 17. «Тұяғы, сабағы, аяғы» сөздеріне ортақ ерекшелік А) сөздердің барлығы екі буыннан жасалған В) түбір мен жалғау арасында кейінді ықпал бар С) сөздер үнді дауыссыз дыбыстардан құралған D) түбір мен жалғау арасында ілгерінді ықпал бар 18. Мәтін бойынша берілген дұрыс ақпарат А) Айғаным жаңылтпаштың мағынасын түсінбеді В) Атасы сөздің екі мағынасын түсіндірді С) Айғанымның атасы аяқ астынан ауырып қалды D) Сөздің мәнін ұққан қыз ойынға асықты 19. Атасы мен немересінің сөйлесуі А) монолог В) диалог С) хат D) жарнама 20. Мәтіндегі негізгі ақпарат А) Ертегі кейіпкерлері – ат пен қасқыр В) Айғанымның атасының жеміс бағы бар С) Айғанымның түсінбеген сөзі көп D) Айғаным сөздің мәнін атасынан сұрады 21. Мәтіндегі заттың атауы А) тезірек В) жеміс С) алған D) енді 22. Мәтінде «қандай?» сұрағына жауап беретін сөз А) қызықты қара В) қатты ауырып С) тәтті жеміс D) бәрібір түсінбеді 23. Дауыссыз «у» дыбысы бар сөз А) муруд В) ауырып С) ұшу D) түсу 24. «Муруд» қай тілдің сөзі? А) татар В) парсы С) өзбек D) башқұрт 25. Екі ұяң дауыссыз дыбысы бар сөз А) жеміс В) жалп С) бірақ D) сөзді 26. Тұйық буынды сөз А) жеміс В) алмұрт С) ұшып D) жолдан 27. «Бөлмесіне» сөзіне жалғанған жалғаулар саны А) біреу В) екеу С) үшеу D) төртеу 28. Мәтіндегі атаның бойында бар қасиет А) шебер В) еңбекқор С) парасатты D) әділетті 29. Тура мағыналы сөз А) аяқ астынан В) түсінер емес С) қалпақтай ұшты D) мұрттай ұшты 30. Мәтіндегі Айғанымның бойындағы үлгі болар қасиеті А) кітап оқуға қызығушылығы В) өтірік айтпайтын адалдығы С) бауырларына қамқорлығы D) кесте тігу шеберлігі
Жамбыл 8 жасқа келгенде әкесі ауыл молдасынан білім алсын деп оны оқуға береді. Бірақ болашақ ақынға молданың ескіше оқуы қонбайды. Сол тұстағы күйін ақын «Шағым», «Әкеме» атты өлеңдеріне арқау етті. Молданың ескіше оқуына қанағаттанбаған ақын: «Бала келсе сабаққа, Жем аңдыған дорбадан. Ақ сәлдесі басында, Боз інгендей боздаған» деп, білім беруден гөрі мал табуды көздеген молдаға деген наразылығын жасыра алмады. Бұл қазақ арасына жаңаша оқу ене қоймаған, ескіше оқудың кең өріс алып тұрған шағы еді. Осыдан кейін әкесіне молданың оқуы қонбайтындығын, түсіне өлең кіргенін айтып, қолына домбыра алып біржола ақындық жолға түседі. Жамбыл Шапыраштының Екей деген руынан, бұл елде ақындардың көп болғанын «Екейде елу бақсы, сексен ақын» деген жолдарынан көруге болады. Осындай ақындық орта болашақ ақынға да мол септігін тигізді.
Өзін шалқарда шалқыған аққуға теңеген ақын «келмеді сасық, шалшық жерде қалғым» деп жыр маржанын тере білді. Бір жағында қалың бұқара, бір жағында бай мен датқа тұрған ақынның алдында кімнің сөзін сөйлеу керек? деген замана сауалы тұрды. Қалың бұқараның жоғын жоқтап, мұңын мұңдаған ақын бай, манаптарды шеней білді. «Жылқышы», «Сараң бай мен жомарт кедей» деген өлеңінде бай мен кедей арасындағы кереғар тірлікті шендестіре отырып қатарластыра жырлады:
Малы көп бай жылайды қар жауғанда,
Бәрін тастар ниеті малға ауғанда.
Жерден алтын тапқандай кедейлер жүр,
Әйелі шелек толы сүт сауғанға.
Малы көп бай ертемен жейді қаймақ,
Қой шығарып, кедей жүр қозыны айдап.
Ең болмаса, айранға тойғызса деп,
Жатса, тұрса тілейді «а, құдайлап».
Ел билеушілерге деген елдің наразылығын ашық айта білді. Жайылым жерлерден айырылған қазақ бұл тұста елден үдере көшіп Қытайға жер ауып жатты. Қазақстанның түкпір-түкпірінде патша жарлығына қарсы бой көтерулер болды, Қарақарадағы албандардың көтерілісі де осы тұста болып еді. Осылардың бәріне куә болған ақын ел өміріндегі ірі-ірі тарихи оқиғаларды шығармаларына арқау етті. Аталаған өлеңдері үшін біраз күн ақ патшаның тар қапасында тұтқын да болды. Қазақстанда Кеңес өкіметі орнаған тұста кедейге теңдік, әйелге еркіндік берілгеніне ақын да куә болды. Сондықтан да оның шығармаларынан ірі байларды конфискелеу, қосшы ұйымын құру, шабындық пен егістік жерлерді қайта бөлу, кеңес сайлауларын өткізу сынды саяси және мәдени науқандар кең орын алды. Осылардың бәріне куә болған ақын халқымен бірге қуанып, бірге шаттанды. «Кедейлерге», «Қазақстан тойына» бұқараның жырын жырлады.
Ақын «Мұнша жасқа келгенде, Не көріп, не білгеннен. Бір ауыз сөз айтылмай, Қалса – үлкен мін ақынға» дей отырып, сексеннен асып, тоқсанға таяған шағында көрген-білгендерін ой қазанында қорытып, өмір жайлы толғауларын жазды. Оның «Замана ағымы», «Туған елім», «Менің өмірім» атты толғауларының қазақ әдебиетіндегі орны ерекше. Жүз жасаған ақынның өмір сүрген уақытында қазақ халқының басынан неше алуан ірі-ірі тарихи оқиғалар өтті. Ақын қазақтың жүз жылдық тарихының ғана емес, арғы-бергі тарихының өмір шындығын көркем шындыққа айналдыра білді. Ол толғауларында Қоқан хандығы, одан ақ патшаның қол астында отар болып, «Қысым көрген, қырылған, Таланған да шабылған» қазақ халқының аянышты тірлігі мен Қазан төңкерісімен келген теңдік пен бақытты өмірді «Жамбыл қарт жетпіс екі жасағанда, Николай ұрған доптай тақтан ұшты. Жарқырап бостандықтан сәуле түсті – Жабырқаған халықтың көңілі өсті!» деп жырлады. Жүз жасаған ақын Жамбыл Жабаев халық поэзиясының алыбы ғана емес, «ХХ ғасырдың Гомері» атанды. Ол халық поэзиясы арқылы қазақ халқын да әлемге танытты.
ответ Атына заты сай батыр.
заты сай батыр. Тарих бізден ерлігі түгілі есімі ұмытылған талай батырды жасырып келді. Тәуелсіздік алғаннан кейін ғана "банда", "ұлт жауы" деген желеумен аттарына қара күйе жағылған талай тұлға ақталды. Сондай елену үшін емес, елі үшін шыр-пыр болған батырлардың бірі - Мергенбай Жаманкөзұлы.
заты сай батыр. Тарих бізден ерлігі түгілі есімі ұмытылған талай батырды жасырып келді. Тәуелсіздік алғаннан кейін ғана "банда", "ұлт жауы" деген желеумен аттарына қара күйе жағылған талай тұлға ақталды. Сондай елену үшін емес, елі үшін шыр-пыр болған батырлардың бірі - Мергенбай Жаманкөзұлы. Мергенбай батыр 1876 жылы Жетісу губерниясындағы Жаркент уезінің Нарынқол өңірінде дүние есігін ашқан.Мергенбай Жаманкөзұлы 1918-1920 жылдары Қызыл әскер қатарында қызмет етіп, Жетісуда Кеңес өкіметін орнатуға қатысқан. Дана халқымыз "шын батыр сын үстінде танылар" дегендей, оның блатырлық тұлғасы, жасаған ерліктері жайлы біраз аңыз-әңгіме бар.Ел ішіне айрықша танылғаны - Сырт жайлауында отырған Ұзақ батыр ауылының азаматтары шетте жүргенін пайдаланып, Қытайдағы Монғолкүре ауданының қалмақтары 700-дей жылқыны айдап әкетеді. Мұны ести сала Мергенбай батыр қос атты ауыстыра мініп, барымташыларды жалғыз өзі қуған. Олардың алдын орап, Асутөр асуында күтіп алған Мергенбай тұтқиылдан шабуыл жасайды. Опасыз саясат пен қазақ тұрғындарының басындағы қиын жағдай Мергенбай батырдың Кеңес өкіметіне көзқарасын өзгертуіне себепші болып, шекара күзетін қамтамасыз ететін комотрядтың бастығы қызметінен бас тартып Қытай аумағына өзіне сенген елмен бірге қоныс аударады. Міне, Кеңес үкіметінің батырға жалған атақ таға салуына да осы себепші болған еді. Ел арасына кеңінен тараған "Керқұла атты Кендебай" ертегісінде осы Мергенбай батырдың баласымен кездесуі берілген.
заты сай батыр. Тарих бізден ерлігі түгілі есімі ұмытылған талай батырды жасырып келді. Тәуелсіздік алғаннан кейін ғана "банда", "ұлт жауы" деген желеумен аттарына қара күйе жағылған талай тұлға ақталды. Сондай елену үшін емес, елі үшін шыр-пыр болған батырлардың бірі - Мергенбай Жаманкөзұлы. Мергенбай батыр 1876 жылы Жетісу губерниясындағы Жаркент уезінің Нарынқол өңірінде дүние есігін ашқан.Мергенбай Жаманкөзұлы 1918-1920 жылдары Қызыл әскер қатарында қызмет етіп, Жетісуда Кеңес өкіметін орнатуға қатысқан. Дана халқымыз "шын батыр сын үстінде танылар" дегендей, оның блатырлық тұлғасы, жасаған ерліктері жайлы біраз аңыз-әңгіме бар.Ел ішіне айрықша танылғаны - Сырт жайлауында отырған Ұзақ батыр ауылының азаматтары шетте жүргенін пайдаланып, Қытайдағы Монғолкүре ауданының қалмақтары 700-дей жылқыны айдап әкетеді. Мұны ести сала Мергенбай батыр қос атты ауыстыра мініп, барымташыларды жалғыз өзі қуған. Олардың алдын орап, Асутөр асуында күтіп алған Мергенбай тұтқиылдан шабуыл жасайды. Опасыз саясат пен қазақ тұрғындарының басындағы қиын жағдай Мергенбай батырдың Кеңес өкіметіне көзқарасын өзгертуіне себепші болып, шекара күзетін қамтамасыз ететін комотрядтың бастығы қызметінен бас тартып Қытай аумағына өзіне сенген елмен бірге қоныс аударады. Міне, Кеңес үкіметінің батырға жалған атақ таға салуына да осы себепші болған еді. Ел арасына кеңінен тараған "Керқұла атты Кендебай" ертегісінде осы Мергенбай батырдың баласымен кездесуі берілген. Қазақ халқының осылай ұзақ уақыт еленбей келген батырлары қаншама десеңізші. Ержүрек ата-бабамыз болмаса мұндай кең-байтық даланың да, бейбіт өмірдің де ешқайсысы болмас еді.