1.Оқылым. Мәтінді оқып, мәтін мазмұны бойынша тапсырмаларды орындаңыз.
Бабаларымыз төрт түлікке ерекше көңіл бөлген. Орі ас-ауқаты, әрі киімі, әрі көлiri, кымы - ем, әрі байлығы болғандықтан, қазақ үшін осы торт түлік мал аса қымбатты дүние болғаны белгілі. Еңбеккор казак халкы мал өнімдерін өте орынды пайдаланып отырған
Төрт түлік малдың ішіндегі ең касиеттісі түйе болып есепсаrен. Ол кырык күн
шеде шыдамды, жүк артса – колік, жесе - ст, ал жуні киімге жараған. Қазақтар түйенің
жүнінен түйе жүн шекпендер киген. од женіл әрі жұмсақ сырт киім болған. Түйе күшті, жүйрік, шыдамды жануар. Казактың каснетті малдарының бірі – жылқы. Жылқы малын аса жоғары бағалаған
казактар оны улкен ас-тоїйларда жарыска салып, бас бәйгесіне мол дүние беретін болған. Ер азаматтарға жасалатын сыйдын да үлкені ат мінгізіп, шапан жабу болған. Түйе мен жылқыны, егінді келік ретінде пайдаланады, шанаға, арбаға, малға жетеді, салт та мінеді.
Сиыр малы момакан. Қазақтар үшін көбінесе тамакка жараған, ет, сүт, айран, каймак, май, құрт, ірімшік сияқты сиырдың берген берекесі болған. Сиырды кейде кешке де, егіске де пайдаланып отырған. Сиыры жок уй ас-ауқаты жұтан уй болып есептелген.
Қой – торт түлік малдың ішіндегі казактың ең сүйіктісі десе де болады. Өзі майла, есімтал, момакан, те ет алып, қонақ кәдеге асарап отыратын, суті маїлы арі жугымды кой малын ата-бабамыз ерекше қастерлеген. Қой өсу жасына орай козы, марка, тоқты, бағыдан, тұсак, азбан, ісск, кошкар, саулык деп аталады. Ешкі де казактар үшін өсімтал малдың бірі болгандыктан, кадірлі. Ешкінің егі жеңіл әрі сінімді, сүті аса құнарлы болады.
Төрт түлік малдың өзі қадірлейтін басын казактар басқаrа бермеген, онда жұтаңдық орнап калады деп есептеген. Әрбір рудың өз малына салатын таңбасы болган. Оны олар малдын кулагына, мүйіnіне, жамбасына салатын болған,
1. Қазақтың төрт түлік малыш атаңыз.
2. Жылқы малының пайдасы мен ерекшелігін атап жазыңы.
3. Казак халкы үшін өсімтал мал кайсысы?
А) сиыр, кой. В) жылкы, ешкі
С) ешкі, кой Д) түйе, бұзау
1
4. Сын есімді белгілеңіз,
А) сүт, аран В) күшті, мүйіз
С) есептеген, мінеді
Д) шыдамды, кадірлі
5. Сөйлемді толыктырыны «Сыйлык ретінде ұсынылатын ең үлкені... »
6. Берілген сөздердің синонимін табыңыз
кымбатты
колдану
2. Жазылым.
Суреттерді пайдаланып, осы оқиға туралы баяндап, алыстағы досыңызға хат жазыңыз. Хатта
оқшау сөздерді қолданыңыз, тыныс белгілерін койыныз.
Kaakam.
Сіз ата-анаңызбен бірге ұлттық аспаптар оркестрінін концертіне барышы. Концерт унады ма диамады ма?
Абай Құнанбаев осы күнгі Семей облысындағы Шыңғыс тауын жайлаған Тобықты руынын ішінде 1845 жылы туған. Абайдың өз әкесі — Құнанбай, атасы — Өскембай, арғы атасы — Ырғызбай. Аталарының барлығы да ру ішінде үстемдік жүргізген адамдар.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.
Жер шарындағы әр елдің, әрбір жер түпкіріндегі халықтың өз туған тілдері, ана тілдері болады. Соған көзімізді жеткізе отырып, жер шарындағы тілдердің аз еместігін түсіну қиынға соқтырмайды. Әр халықтың өзіне ғана тән, өзге елдің тілдеріне мүлдем ұқсамайтын, өзіне ғана тәнерекшеліктерге толы, орасан зор байлыққа ие тілдері бар. кез келген тілдердің өзіндік бір ерешеліктері мен қасиеттері бар. Тіл кез-келген адам өмірінде, адамның бір-бірімен қарым-қатынасында үлкен рөл, елеулі орын алады. Адам тілге мұқтаж. Тілдің біздің өмірімізде үлкен орын алатыны тегін емес. Тек тіл арқылы адам бір-бірімен қарым-қатынас жасап, адамның қалпын, дәстүрін, әдет-ғұрпын ғана емес, сонымен қатар біраз уақыт араласу барысында адамның жан дүниесін, жүрек сырын да білуге болады. Өз ана тіліңді жетік білу арқасында өз тіліңді өзге леге танытасың, дәрежесін көтеріп, ана тілін дамытуға үлкен үлес қосасың. Тіл дәрежесінің өсуі тек ата-аналарымызға емес, бізге де, яғни болашақ ұрпаққа байланысты. Оны біз күнделікті өмірден-ақ байқаймыз. Тіліміздің байлығы – еліміздің байлығы…
Абай - даналықтың бастауы.
Жоспар.
Кіріспе.
Негізгі бөлім.
1. Абай - біртуар дара тұлға.
2. Абайдың шығармашылығы.
Қорытынды.
Абай Құнанбаев осы күнгі Семей облысындағы Шыңғыс тауын жайлаған Тобықты руынын ішінде 1845 жылы туған. Абайдың өз әкесі — Құнанбай, атасы — Өскембай, арғы атасы — Ырғызбай. Аталарының барлығы да ру ішінде үстемдік жүргізген адамдар.
Абай - ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен. Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Болашақ ақынның дүниеге көзқарасының қалыптасуына оның озық ойлы орыс зиялы қауымының өкілдерімен араласуы орасан зор ықпал етті. Абай — ұлы ақын әрі ойшыл. Ол өз төңірегіндегі адамдардың, жақындары мен шәкірттерінің бойындағы өз халқына риясыз берілгендікті, оның мүдделерін қорғау қасиеттерін қолдап отырды. Ұлы ақын жас ұрпақты имандылыққа, адамгершілікке, ғылым-білім үйренуге шақырды. жастарды бес нәрседен — өсектен, өтіріктен, мақтаншақтықтан, еріншектіктен, бекер мал шашпақтықтан қашық болуға, бес асыл іске — талап етуге, еңбекті сүюге, терең ойлай білуге, қанағатшыл болуға, қайырымды рақымшылық жасауга шақырды.
Абай жастардың бойындағы кеселді кемістіктерді, арсыздық пен ұятсыздықты, дөрекі надандықты тәрбие және білім беру арқылы жоюға үндеді. Ақын ол үшін қазақ балаларын оқытатын мектептерді көптеп салуды жақтады.