Тұрақты тіркес — сөздердің орны әбден қалыптасқан және құрамындағы сөздерден мүлдем басқа мағына беретін тіркес. ит өлген жер — алыс тайға таңба басқандай — анық Тілді үйіреді — тәтті көз шырымын алу — ұйықтау Ағама жеңгем сай, апама жездем сай — мінез қылығы үйлес Ағынан жарылды — ештеңені жасырмай, бар шындығын айтты Ажал оғы атылды — мерт болды Ажары кірді — көріктенді Аузы алты қарыс — қаһарлы Азуын айға білеген — батыл Айдар тақты — әйгілі қылды Айдарынан жел еседі — рахат өмір Айды аспанға бір шығарды — аты шықты Айдың күні аманда — аман есенде аймандай қылды — әшкереленді, ұятқа қалды Айна қатесі жоқ(айна қатесіз) — діл, тура Айтаққа ерді — өсекке ерді Айтқан сөз құлағынан ағып кетеді — естімейді, ұқпайды Айы оңынан туды — жолы болды Айызы қанды — көңілі жай тапты Ақ ауыз қыды — алдап соқты Айылын жимау — жасқанбау, сескенбеу Ақ жарқын — ашық көңіл Ақиық — айрықша асыл Ақ киізге көтерді — хан сайлады Ақ саусақ — еріншек Ақыл (ой) таразысына салды — дұрыстап ойланды Ақыл қосты — кеңес берді Ақылға салды — ойланды Ақысын жеу — еңбегінің ақысын бермеу / біреудің еңбегін пайдаланды Алаауыз — бірлік жоқ Ала болды — араздасты Ала көзімен атты — жек көрді
Бұл жақта жаз ыстық болады. Қар суымен дымқылданып жататын жер алғашқы ыстықта қызып, өсіп қауырт өседі.Бекеннің бақшасы да солай болды. Бір күні қауын, қияр еккен жеріне келсе, құлаш жайып өскен өсімдіктердің құлағы салпиып, әрі боп-бос болып қалыпты. Солғалы тұр екен деп қорыққан ол күдігін атасына айтты.
-Шөлдегендікі ғой, суару керек,-деді үлкен кісі.
Күрек алып, сонау көмейге барды. Арыққа су салып, жол бойы былтырдан қалған ескі шөптерін тазалай келді. Бақшаға жіберілген мол су әр түпке шымырлап сіңісімен-ақ, қияр, қауындар құлағын қалқайтып қайта көтеріліп жатыр. Бекен таң қалды. «Шөлі қанып не қарны тойған соң, ширай бастайын жан иесі секілді» деп ойлады ішінен.
Судан кейін өсімдік біткен бір күнде қаулап шыға келді. Әсіресе бүкіл бақшаға арам шөп лап қойды. Бекен екі күн бойы бақшасын тазартты. Атасы «маусым» деп атайтын бұл айдың ыстығы осал емес көрінді.
Арада бір-екі жұма өткен соң, анада еккен бір түйір дән құлаш-құлаш желі тартып, әуелі сары құлақ гүл ашты да, артынша түйін тастаған-ды. Міне, енді қара көк жапырақтың астынан сопиып-сопиып қияр пайда болды.
Алғашқы қиярды үзіп алғанды, алып-ұшып атасына жетті. Атасы ораулы бәкісін ашып:-Бекенім өсірген алғашқы көк қой, - десіп, әжесі екеуі жеді. Өзі де күртілдетті.
-Тәп-тәтті,-деді сонан соң. -Иә, адамның өз еңбегі сіңген қара суы да балдай тәтті болады, балам, - деді үлкендер.
ит өлген жер — алыс
тайға таңба басқандай — анық
Тілді үйіреді — тәтті
көз шырымын алу — ұйықтау
Ағама жеңгем сай, апама жездем сай — мінез қылығы үйлес
Ағынан жарылды — ештеңені жасырмай, бар шындығын айтты
Ажал оғы атылды — мерт болды
Ажары кірді — көріктенді
Аузы алты қарыс — қаһарлы
Азуын айға білеген — батыл
Айдар тақты — әйгілі қылды
Айдарынан жел еседі — рахат өмір
Айды аспанға бір шығарды — аты шықты
Айдың күні аманда — аман есенде
аймандай қылды — әшкереленді, ұятқа қалды
Айна қатесі жоқ(айна қатесіз) — діл, тура
Айтаққа ерді — өсекке ерді
Айтқан сөз құлағынан ағып кетеді — естімейді, ұқпайды
Айы оңынан туды — жолы болды
Айызы қанды — көңілі жай тапты
Ақ ауыз қыды — алдап соқты
Айылын жимау — жасқанбау, сескенбеу
Ақ жарқын — ашық көңіл
Ақиық — айрықша асыл
Ақ киізге көтерді — хан сайлады
Ақ саусақ — еріншек
Ақыл (ой) таразысына салды — дұрыстап ойланды
Ақыл қосты — кеңес берді
Ақылға салды — ойланды
Ақысын жеу — еңбегінің ақысын бермеу / біреудің еңбегін пайдаланды
Алаауыз — бірлік жоқ
Ала болды — араздасты
Ала көзімен атты — жек көрді
-Шөлдегендікі ғой, суару керек,-деді үлкен кісі.
Күрек алып, сонау көмейге барды. Арыққа су салып, жол бойы былтырдан қалған ескі шөптерін тазалай келді. Бақшаға жіберілген мол су әр түпке шымырлап сіңісімен-ақ, қияр, қауындар құлағын қалқайтып қайта көтеріліп жатыр. Бекен таң қалды. «Шөлі қанып не қарны тойған соң, ширай бастайын жан иесі секілді» деп ойлады ішінен.
Судан кейін өсімдік біткен бір күнде қаулап шыға келді. Әсіресе бүкіл бақшаға арам шөп лап қойды. Бекен екі күн бойы бақшасын тазартты. Атасы «маусым» деп атайтын бұл айдың ыстығы осал емес көрінді.
Арада бір-екі жұма өткен соң, анада еккен бір түйір дән құлаш-құлаш желі тартып, әуелі сары құлақ гүл ашты да, артынша түйін тастаған-ды. Міне, енді қара көк жапырақтың астынан сопиып-сопиып қияр пайда болды.
Алғашқы қиярды үзіп алғанды, алып-ұшып атасына жетті. Атасы ораулы бәкісін ашып:-Бекенім өсірген алғашқы көк қой, - десіп, әжесі екеуі жеді. Өзі де күртілдетті.
-Тәп-тәтті,-деді сонан соң.
-Иә, адамның өз еңбегі сіңген қара суы да балдай тәтті болады, балам, - деді үлкендер.