1) Тітіркену А) Өсімдіктер мен жануарлар қоршаған орта жағдайына бейімделе алғанда ғана түрлерін сақтап қалады, сондықтан олар түрлі өзгерістерге ұшырайды 2) Көбею В) Тұқымның өнуі, жапырақтардың біртіндеп жазылуы, бүршіктердің, гүлдердің біртіндеп ашылуы, жарыққа қарай бағытталуы (күнбағыс, бөлме өсімдігінің жарық көп түсетін жағының ерекше өсуі, т.б.) мұртшалары арқылы қасындағысы екінші бір өсімдікке шырмалуы
3) Зат алмасу С) Жоғары сатыдағы ағзаларды былай қойғанда көзге көрінбейтін микроағзалар ұрпақ қалдыру үшін екіге бөліну арқылы өте қарқынды көбейеді. Өсімдіктерде көбеюдің үш түрлі жолы бар: жынысты, жыныссыз, өспе мүшелері арқылы көбею.
4) Қозғалыс D) Ағзаның айналадағы ортамен қарым-қатынас жасауы, оның нәтижесінде, біріншіден ағза өз тіршілігіне қажетті заттар алады
5) Бейімделу Е) Қоршаған ортаның физикалық немесе химиялық өзгерістеріне, яғни тітіркендіргіштерге әсер етуі
Табиғатты өзіңдей жан ұққанба?
Дір-дір етіп қалтырап, жапырақта,
Қамыққанда, әр күні жарық таңда.
Сарғыш түске боялып, атырап бар.
Сытырлайды сыр тартып, жапырақтар.
Таңғажайып табиғат алмасуын,
Суретшінің көзімен бақылап қал.
Қарашы, күрең қабақ күзге мынау,
Қынадай қалындапты түзде мынау.
Боз бұта, қызыл қурай сылдыр қағып,
Жарыса, соғылғандай жүз қоңырау.
Қапталған қалың көштей қара ала бұлт,
Шығысқа жер бауырлап, барады ауып.
Қайтарда мұңлы шыққан қаз қанқылы,
Құлақта ғұмыр бойы қалары анық.
Та төңірекке қарадым мен.
Селдір бақ сыбдырлайды баяу үнмен.
Сары ала қазыдай боп жатқан күзді.
Басуға батпай тұрмын аяғыммен.
1) Зат есім – заттың,ұғымның,құбылыстың атын білдіретін сөз табы.Сұрақтары:кім?не?кімдер?нелер? Мысалы:бата,ата-ана,оқушы, баспалдақ,қуаныш,үй т.б.
2) Етістік – заттың іс-әрекетін,қимылын білдіреді.Сұрақтары:не істеді?не қылды?қайтті? Мысалы:айтпады,аяқта,уәде берді,үй өртенді,өшірді т.б.
3) Сан есім – заттың санын,ретін білдіреді.Сұрақтары:неше?қанша? нешінші?нешеу? 6 мағыналық түрі бар:есептік,реттік,жинақтық,болжалдық,топтау,бөлшектік сан есімдер.Мысалы:жиырма үш,оныншы,екі жарым,қырықтай,біреу т.б.
4) Сын есім – заттың түрін,түсін,сапасын,салмағын,көлемін білдіретін сөз табы.Сұрақтары:қандай?қай? Мысалы:бойшаң,қызыл,көшпелі, көкпеңбек,ауыр т.б.
5) Есімдік – зат есім,сын есім және сан есімнің орнына жүретін сөз табы.Сондықтан да ол "орынбасар сөз табы" деп те аталады.Мағынасына қарай 7 түрі бар:жіктеу,сілтеу,сұрау,өздік,жалпылау, белгісіздік, болымсыздық есімдіктері.Мысалы:сен,мынау,қайда,өзім,барлық, қайсыбір, ештеңе т.б.
6) Одағай – дербес мағынасы жоқ, адамның көңіл-күйін білдіретін немесе жануарларға қаратылып айтылатын сөз табы.Мағынасына қарай: көңіл-күй,жекіру,шақыру одағайлары деп бөлінеді.Мысалы:алақай,тәйт,шөре-шөре,қап т.б.