Мағжан Жұмабайдың "Батыр Баян" поэмасы бұрынғы халық батырлық дастан-жырлардың жалғасы, эпостық дастанның ХХ ғасырдағы қазақ поэзиясының тілімен жазылған жаңа нұсқасы десек болады. Лирик ақын Мағжан Жұмабай бұл поэмасында өзінің тағдыры Батыр Баян тағдырымен ұқсас екенін түрлі-түрі теңеу, метафоралар арқылы жеткізіп, бір жағынан поэзиялық, екінші жағынан дастандық сипаты бар шығарма жазды.
Сондықтан "Батыр Баян" поэмасын жан-жақты талдауға болады. Бұл жерде біз поэманы ұлттық құндылық, оның арғы жағында жатқан отаншылық рух тұрғысынан талдағымыз келеді.
Ең алдымен, Батыр Баян – бұл қазақ батырларының ішінде белді, шоқтығы биік батыр. Мұны Мағжан поэманың алғашқы тармақтарында-ақ білдіреді. Ордаға жиналған ығай мен сығай, Абылай ханның төрт құбыласын түгендеген батырлары бір Батыр Баянды күтіп, жорыққа аттанбай отырғаны-ақ – батыр кейіпкердің Абылай ханның алдында қандай абыройлы жан екенін ұғамыз.
Жас Баян жауды талай көрмеп пе еді,
Сорғалап сұңқардайын төнбеп пе еді.
Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,
Сан қолға аш бөрідей кірмеп пе еді?!
Жебесі көбе бұзып, жүректі үзбей,
Найзасын, сірә, жалғап сермеп пе еді?
Бірін айт, бәрін айт та, басқа батыр
Баяндай "алашым" деп еңіреп пе еді?!
Бұл жолы кешігуі жай емес қой,
Тұлпарым кез болды ма орға, тегі! – деп ақын Баян ердің батырлығын сипаттайды. Бұл шумақта ақын Баянның батырлығын сипаттап қана қоймай, алда болғалы тұрған оқиғаның да психологиялық портретін бері шығарғандай. Яғни, батырдың басында қиын бір жағдай болғанын әрі мұның алдағы бір оқиғаға әсер ететіні психологиялық қалыппен жеткізілгендей.
МИНЕ ЕГИЗИ БУЛ ДА КОНЦА ЕМЕС СИЗГЕ КИИНБОЛМАСЫН ДЕП ЖАРТЫСЫНГАНА ЖИБЕРДИМ УДАЧИ
Мағжан Жұмабайдың "Батыр Баян" поэмасы бұрынғы халық батырлық дастан-жырлардың жалғасы, эпостық дастанның ХХ ғасырдағы қазақ поэзиясының тілімен жазылған жаңа нұсқасы десек болады. Лирик ақын Мағжан Жұмабай бұл поэмасында өзінің тағдыры Батыр Баян тағдырымен ұқсас екенін түрлі-түрі теңеу, метафоралар арқылы жеткізіп, бір жағынан поэзиялық, екінші жағынан дастандық сипаты бар шығарма жазды.
Сондықтан "Батыр Баян" поэмасын жан-жақты талдауға болады. Бұл жерде біз поэманы ұлттық құндылық, оның арғы жағында жатқан отаншылық рух тұрғысынан талдағымыз келеді.
Ең алдымен, Батыр Баян – бұл қазақ батырларының ішінде белді, шоқтығы биік батыр. Мұны Мағжан поэманың алғашқы тармақтарында-ақ білдіреді. Ордаға жиналған ығай мен сығай, Абылай ханның төрт құбыласын түгендеген батырлары бір Батыр Баянды күтіп, жорыққа аттанбай отырғаны-ақ – батыр кейіпкердің Абылай ханның алдында қандай абыройлы жан екенін ұғамыз.
Жас Баян жауды талай көрмеп пе еді,
Сорғалап сұңқардайын төнбеп пе еді.
Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,
Сан қолға аш бөрідей кірмеп пе еді?!
Жебесі көбе бұзып, жүректі үзбей,
Найзасын, сірә, жалғап сермеп пе еді?
Бірін айт, бәрін айт та, басқа батыр
Баяндай "алашым" деп еңіреп пе еді?!
Бұл жолы кешігуі жай емес қой,
Тұлпарым кез болды ма орға, тегі! – деп ақын Баян ердің батырлығын сипаттайды. Бұл шумақта ақын Баянның батырлығын сипаттап қана қоймай, алда болғалы тұрған оқиғаның да психологиялық портретін бері шығарғандай. Яғни, батырдың басында қиын бір жағдай болғанын әрі мұның алдағы бір оқиғаға әсер ететіні психологиялық қалыппен жеткізілгендей.
МИНЕ ЕГИЗИ БУЛ ДА КОНЦА ЕМЕС СИЗГЕ КИИНБОЛМАСЫН ДЕП ЖАРТЫСЫНГАНА ЖИБЕРДИМ УДАЧИ