1-тапсырма: Берілген мақал-мәтелдерден сын есімді тауып, жасалу жолын түсіндіріңіз, морфологиялық талдау жасаңыз. 1. Жақсыдан шарапат, жаманнан кесапат.
2. Ұялшақ, сыбағасынан құр қалар.
3. Баланың жақсысы — кызық, жаманы — күйік.
4. Жақсыдан үйрен,жаманнан жирен.
5. Жақсылыққа жақсылық әр кісінің ісі,жамандыққа жақсылық ер кісінің ісі.
6. Жаяуға жол алыс.
7. Аш бала, тоқ баламен ойнамайды.Тоқ бала, аш болам деп ойламайды.
Түбір
Жұрнақ
Жалғау
Көптік жалғау
Тәуелдік жалғау
Септік жалғау
Жіктік жалғау
Сөз таптары
Зат есім
Сын есім
Сан есім
Есімдік
Етістік
Үстеу
Шылау
Еліктеу сөз
Одағай
Синтаксис
Сөз тіркесі
Сөйлем мүшелері
Бастауыш
Баяндауыш
Анықтауыш
Пысықтауыш
Толықтауыш
Септік жалғаулары (орыс. Падежные окончания) арқылы есімдер сөйлемдегі етістіктермен де, шылау сөздермен де, есімдер өзді-өздері де жалғасып әр алуан қарым-қатынасқа түседі.[1]
Мысалы:
Еңбектен еңбек шығады, еңбек туады,Еңбекті еңбек ақтап, еңбек жуады.Еңбек етіп күшті туған ерлерЕңбекке ерте тұра бекін буады.Еңбекте еңбек еткен ерлерім бар,Еңбекке сіңірген көп түрлерің бар,Еңбегім өзгерген жоқ, өз орнында,Еңбекпен ерік алатын жерлерім бар (И. Б.).
Бұл мысалда 13 мәртебе ұшырасатын еңбек сөзі түрлі-түрлі қосымшалар қосылып, әр алуан формада қолданылып тұр. Егер жетінші жолдың басындағы еңбегім дегеннен басқаларының қосымшаларын алып тастасақ, сөйлемдегі сөздердің байланысы бұзылып не қиыспай қалады, не сөйлемдердің мағыналары өзгеріп кетеді.[2]
Бұл қосымшалар сөйлемдегі сөздерді бірі-бірімен жалғастырып, септестіріп тұр. Осындай қосымшаларды септік жалғаулары дейміз. Сөздердің жалғауларды қабылдап өзгерту жүйесін сөздердің септелуі деп немесе септеу деп атайды.
Септік жал-
ғауларының
атыСұрауларыЖай септіктің
сұрауларыТәуелдік септік сұраулары1Атаукім? не?кімім? кімің? кіміңіз? кімі?
нем? нең? неңіз? несі?2Іліккімнің? ненің?кімімнің? кіміңнің? кіміңіздің? кімінің?
немнің? неңнің? неңіздің? несінің?3Барыскімге? неге?
қайда?кіміме? кіміңе? кіміңізге? кіміне?
неме? неңе? неңізге? несіне?4Табыскімді? нені?кімімді? кіміңді? кіміңізді? кімін?
немді? неңді? неңізді? несін?5Жатыскімде? неде?
қайда?кімімде? кіміңде? кіміңізде? кімінде?
немде? неңде? неңізде? несінде?6Шығыскімнен? неден?кімімнен? кіміңнен? кіміңізден? кімінен?
немнен? неңнен? неңізден? несінен?7Көмектескіммен? немен?кіміммен? кіміңмен? кіміңізбен? кімімен?
неммен? неңмен? неңізбен? несімен?
Объяснение:
вот удачи).
2. Систематика изучает распределение живых организмов в определенные группы согласно общности их строения с максимальным сохранением эволюционных связей.
3. Установил универсальность видов и выделил их главный признак (свободное скрещивание особей одного вида). Ввел основные единицы систематики: вид, род, семейство, отряд, класс. Создал систему органического мира. Ввел бинарную номенклатуру, которая указывала на принадлежность организма к роду и виду. Описал около 10 тыс. видов растений и около 4,5 тыс. видов животных. Усовершенствовал ботанический язык.
4. Разнообразная адаптация к окружающей среде и др.
5. Тип, подтип, класс, подкласс, отряд, подотряд, семейство, род, вид.
6. Это бинарная система. Первое слово означает род организма, второе слова вид. Homo(род) sapiens(вид).