1-тапсырма. Мәтінді мұқият оқып, есімдіктерді тауып, мағынасына қарай
талдаңыз.
СУ ТУРАЛЫ ТАҢҒАЖАЙЫП ДЕРЕКТЕР
22 наурыз – бүкіл дүниежүзі су күнін атап
өтеді. Бұл мереке БҰҰ Бас Ассамблеясының
шешімімен, адамзатқа су ресурстарының
қоршаған орта мен қоғамның дамуында
маңызды рөл атқаратынын еске салу үшін
қабылданған болатын.
Қазіргі уақытта біздің ғаламшарымыздың
70%-ын су басып жатыр. Дегенмен, осы
судың тек 1%-ын ғана ішуге болады.
Сонымен қатар, жыл сайын су ресурстарын
пайдалану мәселесі де күшейіп жатыр.
Соңғы 50 жыл ішінде, әлемде судың
жетіспеушілігіне байланысты 507 қақтығыс
болды. Ал, суға байланысты туындаған 21
дау-дамайдың арты соғыс әрекеттерімен
аяқталды.
Судың – планетадағы ең қарапайым және
ең танымал зат екені бәріне белгілі. Бірақ
сонымен бірге, су өзінде көптеген
құпияларды жасырып жатыр. Ғалымдар су
туралы көптеген қызықты деректер тауып,
Әлі де суды зерттеулерін жалғастырып
жатыр,
https://stan.kz/ сайты
Ноғай Ордасының жер аумағы Еділ мен Жайық аралығында болды. Орталығы Жайықтың төменгі ағысы бойындағы қазіргі Атырау жанындағы Сарайшық қаласында орналасты. Қаланың негізін XIII ғасырдың екінші жартысында Жошы ұрпақтары қалады. Ноғай Ордасының орталығына айналған Сарайшық әкімшілік пен сауда орталығы ретінде өзінің гүлдену деңгейіне жетті. XVI ғасырдың соңында Дон және Еділ қазақтары қаланы басып алып, тонауға ұшыратты.
Ноғай Ордасы XV ғасырдың ортасына қарай Едігенің ұлы Нұраддиннің тұсында түпкілікті түрде оқшауланды. Ноғай Ордасының шегаралары сыртқы саяси жағдайға байланысты өзгеріп отырды. XV ғасырдың екінші жартысына қарай ноғайлар «өзбектер» жеріне жылжыды. Сырдария қалалары үшін күрес жүргізіп жатқан Әбілқайыр ноғайларға қарсылық көрсетпеді. Ноғайлар оның бодандары санын толтырады деп үміттенді.
Қалмақтар кезінде төрт ойрат тайпалары бірігу процесі болғанда қаза хандығының жерімен өтіп қазіргі астрахань обылсна көшеді олар қазақтармен қырғи қабақ соғыс жүргізіп жеңіледі олар орысқа бағынып көмектеседі 1756 жылы жоңғар хандығықұлап қалмақтар сол жерге келгісі келеді олар ұлы көшін бастайды одан қорыққан ресей қазақтарға қалмақтар шабыуылмен келеді деп хабарлайды қалмақтарда 170000 қалмақ оның ішінде 40000 жаунгер болады ол кез абылай хан билеген кез еді абылай хан қалмақтарды жеңеді әлсіреген қалмақтар қазақ хандығының рұқсатымен атамекеніне оралады ал қалғаны ресейге бағынды