1- тапсырма. Мәтінді мұқият оқып шық. Адамның шаруашылық әрекеті табиғаттың өзгеруіне әсер ететін ерекше фактор. Адам еңбек пен ақыл ойдың арқасында қоршаған ортаға бейімделумен қатар, оны өзгертеді. Сондықтан табиғатты өзгерту барысында адамзат оның кейінгі зардаптарын да ескеруі қажет. Табиғат кешендеріне кері әсер ететін озық ғылыми-техниканың тікелей қатысы жоқ. Ол өзгерістерге кінәлы прогресс емес, техникалық жобаларда адамның шаруашылық әрекетінің әсері есепке алынбаған. Жауын-шашын мөлшерін, топырақ ылғалдығын ескерместен топыраққа минералды тыңайткыштар енгізу, ол заттардың шайылып, өзендер мен бөгендердің ластануын туғызды. Мұның бәрі қаншама еңбек пен шикізатты зая кетірумен бірге, қоршаған ортаның жағдайын нашарлатады. Ірі бөгендер салуда аумақтың табиғат ерекшеліктерін ескермеу мезгілсіз батпақтануға, топырак, өсімдік жамылғысы мен сол жердің микроклиматының өзгеруіне әкеп соғады. Қазіргі кезде антропогендік ландшафтар басым. Ландшафтарды жақсарту үшін оларды өзгертетін шаралар жүргізеді. Соның бірі – мелиорация. Мелиорация жердің жағдайын жақсарту мен оны пайдалану тиімділігін арттыруға бағытталған шаралардың жиынтығы болып табылады. Табиғатты тиімді пайдалану, көркейту және қорғау кешенді түрде қарастырылуы қажет. Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаларын есепке ала отырып Қазақстанның экологиялық қауіпсіздігі проблемалары және қоршаған ортасының жағдайына ғаламдық, ұлттық және жергілікті деңгейде қаралуын қарастырады.

Ғаламдық экологиялық дағдарыстарға климаттың өзгеруі, озон қабатының бұзылуы, биоәртүрліліктің азаюы, шөлейттену және жердің құлдырауы (деградация) жатады. Ұлттық экологиялық дағдарысқа жататын апатты аймақтар; Каспий теңізі қайраңы ресурстарын белсенді игерумен байланысты проблемалар; тарихи ластану; трансшекаралық мәселелер; әскери ғарыштық және тәжірибелік кешендер полигондарының әсерін жатқызуға болады. Жергілікті экологиялық проблемаларға ауа бассейнінің ластануын, радиоактивті, тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтары, табиғи және техногендік төтенше жағдайларды жаткызуға болады. Адам әрекетінен Қазақстан жерінде тез шешуді қажет ететін проблемалар бар.

Мәтінді түсініп оқы

Тақырып қой:

Қандай дағдарыс туралы айтылған?

Қазіргі кезде не басым?

Апатты аймақтарды ата.

Мелиорация деген не?

Табиғат ластануына не әсер етеді?

Сәкен Сейфуллин дүниеге келген 15 қазан 1894 жылы Қарағанды облысының Жаңаарқа ауданындағы. Оның шын аты — Сәдуақас. Алайда киіп өмір бойы белгілі қазақ жазушысы, ақын, қоғам қайраткері болады, аты-Сәкен — үй ласковое лақап.Ол дүниеге келген отбасы бай емес болатын. Әкесі Сәкен болған музыкалық есту және виртуозным домбырашысы. Анасы Жамал еді керемет рассказчицей, білгірі, халық ауыз әдебиеті.Оқыту бастауыш сауат ашу Сәкен өтті у аульного муллы. 11 жасында ол жіберілді мектепке Нильдинского (Успен) кеніштің игеру үшін орыс грамоталары."Нильде өткіздім. Сабақтар болсам, бір жағынан, мектепте, екінші жағынан — черпал білімдер: көрдім, қалай жұмыс істейді кузне ретінде жұмыс істейді, шахталарда жер астында, ауыр келеді, оларға жоғарыда, олар воздвигают таудың тас көмір кені; құсайынов жатақханаларда, үйлерінде жұмыс, білген олардың тұрмысы. Тағы естідім. Бұл қалдырды маған ханымның сөзі бойынша, өшпес әсер қалдырды".Жазушы үшін, оның терең толғандыратын ұлттық проблемалар, 1923 жыл, ол батыл жолына күрес, осознав тәуелділік ұлттық тағдыры от судьбы тілі, поняв, бұл тәуелсіздік емес полнокровной. Оны қатты обеспокоило соңғы жиналыс ХІІ съезінің большевиктік партия қалыптасқан 17-25 сәуір 1923 жылы, онда көтерілген ұлттық мәселе. Онда ашық айтылды деген ой орыс мәдениеті ерте ме, кеш пе алады верх над басқа да ұлттық мәдениеттер, деп күшейту керек үстемдігі орыс ұлт. Терең потрясенный естідім, Сәкен болды искать шешу үшін аса маңызды ұлт. Ол көтеру күрделі мәселелерге байланысты беру үшін қазақ тілін мемлекеттік мәртебесі. Окинув көзқараспен ближнюю және алыс өз халқының тарихын, жазушы болды искать жеке басын, олардың қызметі еді себепші үлгісі бұл. Сәкен терең уважал көшбасшыларының бірі, Алаш, Ахмет Байтұрсынов, ол көп күш-жігерін жұмсады іс-ағарту халық. Бұл іс-Сәкен Сейфуллин, деді Ахмету Байтұрсыновқа, связавшему насихатталып, халық тағдыры мен тағдырын тілі, поднимавшему осындай саяси мәселелерді кезде оның өзінің тағдыры висела на волоске сипаттайды ұлылығы мен несгибаемость рухтың ең Сәкен. Сейфуллин сондай-ақ маңызды және үлкен, халқы үшін Ахмет Байтұрсынов. Сәкен бермегенін, Қазақстан гүлдене болғанша қазақ тілі енгізілетін болады мемлекеттік мекемесі. Емес, көтеріп тіл мәртебесі болмайды мәртебесін көтеру. 9 маусым 1923 жылы ол мақала жариялады "Кеңсе істерін қазақ тілінде жүргізу керек" ("Кеңсе істерін жүргізу керек қазақ тілінде"). Барлығы жазды 9-баптарының, мүдделерін қорғайтын тілін пайдалана отырып, газет "Еңбекші қазақ", ол өзі басқарды. Еңбегінің арқасында Сәкен, 22 қараша 1923 жылы орталық сайлау комиссиясы декрет қабылданды, оған сәйкес шілде 1924 жылы кеңсе ісі тиіс орындай қазақ тілінде. Желтоқсанда 1926 Сәкен үйленіп, оның әйелі болды Гүлбахрам Батырбекова. Қызылордада ойнады өтті. Сол күннен бастап Гүлбарам болды ғана емес, сүйікті әйелі емес, басқа, сомасын төлейді, Сәкен.Білетіндер «- деп Сәкен Сейфуллина еді, екі баласы бара: қызы Лаура жәна ұлы Аяны Өкінішка орай, ұрпақтарын оғаны қалмады, екі бал көз жұмды ерте жастағы..Белгілі ақын қазасынан. Ол өлім жазасын кесіледі "халық жауы" ретінд бір түрмы НКВД Алма-Атад 1938 жыл сәуірд 25 16 40 сағит минутта. "Әкесі мен ағасы халық жауы" Сәкен Сейфуллина постигли сол тағдырға 1937 жыл олар тұтқынға алынып, ату жазасын кесіледі.Мәселено, бір дет ажырап кетті, өмірі қазақ ақын-жазуш, новатор, ағартушо, қоғ қайраткері. Кеңес өкіметі, ол воспевал және идеалдар ол шын жүректен сенген, уничтожила. Дарынды, білімді, зиялы, Сәкен Сейфуллин өздері тар жол тайғақ кеш ...

Я сделал не всё
Сәкен Сейфуллин 1894 жылы 15 қазанда Қарағанды ​​облысының Жаңаарқа ауданында туды. Оның нақты аты - Садвакас. Алайда танымал қазақ жазушысы, ақын және қоғам қайраткері Сәкеннің есімі атымен аталатын болады.Ол кедей отбасында дүниеге келген. Сәкеннің әкесі музыкалық құлағы бар және виртуоздық домбырашысы болды. Ана Жамал - ауызша халық шығармашылығының сарапшысы.
Сәкен алғашқы ауылдық молдада оқыды. 11 жасында Нильдинский (Успен) кенішінің орыс дипломын игеру мектебіне жіберілді.
«Мен Нильдте үш жыл болдым. Бір жағынан, мектептен сабақ алдым, екінші жағынан өмірден білім алғанмын: адамдар қалай жұмыс істейтінін көрдім, олар жер асты шахталарында қалай жұмыс істейді, олар көмір мен рудадан таулар салған кезде оларға қаншалықты қиын ; Мен жатақханада, жұмысшылардың үйінде болдым, олардың өмір салтын білетінмін. Мен олардан көп естідім. Мұның бәрі мені өшпес әсер қалдырды » ұлттық проблемаларға терең алаңдаушылықпен қарайтын болса, 1923 жылы ол күрестің жолына батыл қадам басқан, ұлттық тағдырдың тіл тағдырына тәуелді екенін түсініп, бұл тәуелсіздік болмаса, толыққанды болмайды. Ол 1923 жылғы 17-25 сәуірде өткізілген, ұлттық мәселе көтерілген, большевиктік партияның он екінші конгресінің соңғы кездесуімен қатты алаңдатты.
жерде орыс мәдениеті ерте ме, кеш пе, басқа ұлт мәдениеттерінен асып түсетіндіктен, орыс ұлтының артықшылығын күшейту керек деп ашық айтылды.
Мұны естігеннен қатты сілкініп жүрген Сәкен халықтың тағдыры үшін осындай маңызды мәселелерді шешу жолдарын іздестіре бастады.Ол қазақ тілін мемлекеттік тіл мәртебесін беру мәселесі бойынша күрделі мәселелерді көтере бастады.
Өзінің халқының жақын және алыс тарихын қарап, жазушы өз ісін осы мәселеде үлгі бола алатын адамдарды іздей бастады. Сәкен халықты тәрбиелеуге көп күш жұмсаған Алаш Ахмет Байтұрсыновтың басшыларының бірі.