1-тапсырма Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.
Сламбек Тәуекелдің «Жерұйық» фильмі ұлы Абайдың «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» деген сөзімен басталады.
Фильмге кәшкентай кәріс баласы Сон Лаврентийдің естеліктері арқау болған. Кинода XX ғасырдың трагедиясы суреттеледі. Ұлы Отан соғысы жылдарында өз жеріне қуғындалып, Қазақстанға жер аударылып келген кәріс, неміс, түрік, шешен, күрд және басқа да ұлттардың ауыр жағдайы бейнеленген. Ашаршылық, саяси қуғын –сүргін көрген халықтың бастан кешкен қиыншылықтары суреттеледі.
Фильмнің басты кейіпкері Орынбай –өмірде болған адам. Ол –парасатты қазақ азаматының типтік бейнесі. Барша қазақ халқының бауырмалдығы , жомарттығы , адалдығы осы бейне арқылы көрінеді. Рөлді белгілі актер Болат Әбілманов сомдаған. Бұл фильм - қазір Қазақстанда бақытты өмір сүріп отырған түрлі ұлт өкілдерінің қазақ халқына деген шынайы алғысының бейнесі.
Мәтін мазмұнына қатысты 5 тірек сөзді анықтаңыз. 1. 2. 3. 4. 5.

​

1.Мұхтар Әуезов

3. Құрмаш

5.Қарақұйрық

арқар

Қабылан

Сабаншы

Шағыл мысығы

Шұбар күзен

4. Себебі,ол қасқыр,иттерде жыртқыш екенін біледі

6. Олар алғаш рет 1775 жылы сипатталған.

Ол геологиялық жазбада Орталық Азияның алғашқы плейстоценінен бастап белгілі. Кейінгі плейстоценде ол мамонт фаунасының бөлігі болды және Солтүстік Азияның Кавказдан Жапония мен Арктикалық Сібірге дейінгі кең аумақтарында (Бегичев аралы) табылды.

Құланның денесінің ұзындығы 175-200 см, құйрығының ұзындығы 40 см шамасында, иық деңгейіндегі биіктігі (қылшықта) 125 см, ал салмағы 120-300 кг. Бұл көрсеткіштермен кулан қарапайым үй есегінен әлдеқайда үлкен. Көлемі бойынша жыныстық диморфизм әлсіз. Оның үй жылқысынан айырмашылығы ұзын құлақтары бар массивті басы (17-ден 25 см-ге дейін) және жіңішке аяқтары тар, ұзын тұяқтары бар. Шаштың сызығы жазда қысқа, теріге жақын, қыста шаш ұзағырақ және сіңімді болады. Мойынның жоғарғы жағында жүрекшелерден қурағанға дейін созылатын қысқа, тік құлан дамыған; Үй жылқысына тән «жарылыс» жоқ. Құйрық қысқа, жіңішке, төменгі үштен бірінде ұзын шашты байламы бар.

Дененің, мойынның және бастың жалпы түс реңі әртүрлі реңктер мен қанықтылықта құмды-сары, кейде сұрғылт реңкпен қызыл-қоңырға дейін жетеді. Артқы және құйрықтың орта сызығы бойында тар қараңғы жолақ бар. Құлақтың ұшы мен ұшы қара-қоңыр түсті. Құйрықтың ұшындағы ұзын шаштар қара немесе қара-қоңыр болады. Дене мен мойынның төменгі жағы, бастың ұшы, аяқ-қолдың ішкі бөліктері және құйрық айналасы ақшыл, ақшыл.

7. өсімдіктер:

Бүршікті феллориния

Бүріспе дала саңырауқұлағы

Вавилов көбенқұйрығы

Введенский қасқыржемі

Верещагин саздақ шөбі

Виталий шөмішгүлі

Дарабас криптокодан

Дала таушымлдығы

Даур цимбариясы

Дәрмене жусан

Кауфман қызғалдағы

Кәдімгі өрік

Кәдімгі жұмсақ жеміс

Кәдімгі емен

Көксағыз бақбақ

Көрікті островския

Көптамырлы жуа

Комаров жуасы

Кірпі қаратұқым

Қабықты жалынгүл

Қазақ лақсасы

Қазақстан спарасисі

Қайықша томағашөбі

Қар дәуаяғы

Қаратау жалған бозкілемі

Қаражемісті итжүзім Қызғылт семізот

8. Өсімдіктің гүлдей мерзімі - маусым-шілде, ал жеміс беруі - шілде-тамыз айларына сәйкес келеді . Халық медицинасында пиязшықтың қайнатпасын жүйке және бауыр ауруларына , ал шикі күйінде - ревматизм мен түрлі жараларға қолданылады . Бұл өсімдіктен сонымен қатар маталарды бояйтын қара бояу алынады.

10.Құстар - біздің досымыз, олар табиғаттағы керемет тіршілік иелері. Көк аспан құстардың мекені, аспанды құссыз елестету мүмкін емес. Олар тамаша әуендерімен айналаны әсем әнге бөлеп, адамдарға керемет көңіл – күй сыйлайды. Осындай кішкентай ғана тіршілік иелерінің адамға да біршама пайдасы бар. Олар бау - бақша, егістік жерлердегі жәндіктерді жеп табиғатқа пайдасын тигізеді екен. Сондықтан құстарды қорғау және егістікті бау - бақшалы жерлерге тарту үшін қолдан жасанды ұялар салу, ағаштарды көбірек егу керек. Сонда құстар біздің жерден алатын азық - түлік өнімдерімізді құрттардың құртуынан, жәндіктердің жеуінен құтқарады екен.

Бұдан бөлек күн суытып, жыл құстары жылы жаққа кеткен кезде қыстап қалатын құстарды қыстың аязынан қорғап, қолымыздан келгенше оларға ұя салып, жем шашып, қамқор болсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Ойымды келесі өлең жолдарымен тәмамдасам деймін:

Объяснение:

остальное билмейм сорри

1. Сәрсенбай болашақ құдасы Байжаның байлығына қызығып, әрі билікке отырса, көмегі тиеді деген өз есебімен құдалыққа келісім береді.

2. Жамал сол кезде өз ауылында қыздарды алдыңғы қатарында болған бойжеткен еді. Өзіне сөз салған жігіттерге көз қырын салмайтын. Ал болашақ жары Жұман тіпті топас, нашар болып, Жамал менсінбей қояды. Жамал оқыған, ақылды азаматқа лайық болатын.

3. Жамал мен Ғали бір тойда танысып, көңілдері жарасады. Осылай бір-бірімен той үстінде өлең арқылы танысқан екі жас ғашық боп, тез тіл табысып, араға көп уақыт салмай, алма-кезек хат жазысып:

Бір сенсің ғашық отын сөндіретін,

Кім бізді ықтиярсыз көндіретін.

Өлсек шұқыр бір болсын, шықсақ төбе,

Айырмалық болса да өлтіретін.

Бір алла жалғыз өзі болсын айғақ,

Тұралық уағданы бекем байлап,

Сен үшін бір басымды еттім құрбан,

Шынжырлап жіберсе де Сібірге айдап, -деген Жамал сөздері келіскен тұжырымдай болады.

4. Шолпан күйеуі Сәрсенбайдың билік үшін көмектеседі деген ішкі есеппен жалғыз қызын Жұманға беруіне қарсы болады.

5.Сөйтіп, Жүніс, Нұрмаш екі досы көмек етіп, Ғали Жамалды алып қашып, қаладағы саудалас, ниеттес досы татар байы Фатихолланың үйін паналайды. Азды күнгі рахат, бақыт, ләззат дәмін татқан екі жастың қызықты ғұмыры ұзаққа созылмайды. Байжанның қоқан-лоққы, тепкі дүмпуі бұлардың жатқан ұясын шайқар болған соң, жылжып Ғалидың нағашыларын жағалайды

6. Аяқ астынан ауырған Ғали он үш күн төсек тартып, кенеттен дүние салады да, Жамал жалғыз қалады. Сосын еріксіз Байжан босағасына барып, Жұманнан әбден зорлық көреді. Әрі қайғылы махаббат уын ішуі – оның боранды күні үйінен қашып кетуге мәжбүрлейді

7.Аяқ астынан ауырған Ғали он үш күн төсек тартып, кенеттен дүние салды. Жамалдың жалғыз қалуы, еріксіз Байжан босағасына барып, Жұманнан зорлық көруі, қайғылы махаббат уын ішуі – оны боранды күні адасып өлумен аяқталады.