1-тапсырма. Мәтінді оқыңдар Бала күнімде отбасы жагдайымыз тым төмен болды. Кедейліктің
тақсіреті' маган сезілмесе де, шешеме қатты батты. Киер киім, ішер
асқа жарымай жүргенде ол үнемі өз ыдысындағы несібесін маған
бөліп беретін еді. «Құлыным жеі гой, менің қарным ашкан жоқ».
дейтін. Бұл оның үнемі айтатын жалган сөзі еді.
Ержете бастаған шағымда базардағы қымбат зат немесе дору
мендер алып беруге шешемнің акшасы жетпейтін. Үнемі жақын
маңдағы өзеннен балық аулап келетін. Мен балық етін жеп,
сорпасын ішіп отырған сәттерімде ол үнемі үстел шетінде балық
сүйегін мүжіп отыратын. Анам қайраткан балык сорпасының дамі
өлі күнге таңдайымда. Үнемі шынысына ет салып берсем: «Өзін
жeil ғой, білесің ғой мен балық етін упатпаймын», - деп қайтадан
оз ыдысыма салып қоятын. Бұл оның екінші жалған сөзі болатын.
Орта мектепте оқып жүрген кезімде менің оқу және киіміме
кететін қаражатымды қамдау үшін үнемі түні бойы мардымсыз ақша
үшін тігіншілікпен айналысатын. Түн ортасында оянсам, бүкіл
киім тігіп отырған анамды көретінмін. «Шеше, үйықтаңызшы,
таңертең тагы жүмысқа барасыз», - десем: «Үықтай бер, күлыным,
ұйқым келмеді», - дейтін еді. Ал бүл сәтте таң агаруга жакын
қалганын іштей сезіп жататын едім. Бул оның үшінші жалған сөзі
еді.
Жоғары оқу орнына емтихан тапсыратын күні мектеп қақпасының
алдында, шақырайган күннің астында мені күтіп турган адамды
көрдім. Өзге ата-аналар секілді дүкеннен салқын су алуға ақшасы
жоқ шешем маган қант қосылған қара шай алып келіпті. Үш сағат
бойына мені күтіп турган байғұс шешемнің ерні кеберсiп кетсе де, алі
нәр татпаганын білдім, «Өзіңіз ішіңіз», - деп усынып см, Жана гана
іштім, өлі шолдеген жоқпын», деді. Кесе түбіне апамның мейір-
шапагаты тунганын сездім. Сарқын ішіп, анамды кушактадым. Бұл
оның төртінші жалган созі еді.
massaget.kz сайтынан
А Мәтіндегі ойды төрт бұрмалас сөйлемге сыйдырып жазыруар
ә Мәтіндегі ойды жалғастырып, «Анашым - жанашырым» тақырыбына эссе
жазыңдар.
Б Мәтіннен есімше тұлғалы сөздерді тауып талдаңдар. ответ
Белгілі бір ортада сол жерге тән емес, жаңа физикалық, химиялық және биологиялық заттардың болуын немесе бұл заттардың табиғи орташа к деңгейден жоғары болуын ластану деп атаймыз. Атмосфераның ластануы табиғи (жанартаулар атқылауы, орман өрттері, шаңды құйындар, үгілу) және антропогенді (өнеркәсіптер, жылу энергетикасы, ауыл шаруашылығы) жағдайда жүруі мүмкін.
Атмосфераның табиғи жолмен ластануы жанартаудың атқылауына (Жер шарында бірнеше мың жанартау бар, олардың 500-ден астамы белсенді), тау жыныстарының үгітілуіне, шаңды дауылдардын тұруына, орман өрттеріне (найзағай түскенде) теңіз тұздарының желмен аспанға көтерілуі мен ауадағы сулы ерігінді тамшыларының құрғауына, өлген организмдердің іріп-шіруі процестеріне байланысты. Атмосфераны табиғи жолмен ластайтындарға аэропланктондар, яғни, әртүрлі ауру қоздыратын бактериялар, саңырауқұлақ споралары, кейбір өсімдіктердің тозаңдары, сонымен қатар космос шаң-тозаңдары жатады. Космос шаңы атмосферада жанған метеориттер қалдықтарынан пайда болады. Секундыша атмосфера арқылы үлкен жылдамдықпен (11-ден 64 км/сек дейін) 200 млн-ға жуық метеориттер ауа қабатынан өтіп отырады да, 60-70 км биіктікте көбісі жанып үлгереді. Ғалымдардын айтуы бойынша тәулігіне жер бетіне 1018 кішігірім метеориттер түседі.