1-тапсырма. Мәтінді оқы. Тақырыбын анықта. Прочитайте текст. Озоглавьте его. 1б Кең байтақ қазақ жерінің бір бөлігі - Сарыарқа. Сарыарқа Қазақстанның ұлан-ғайыр жерін алып жатыр. Арқадай кең көсіліп жатқан сары дала қайталанбас тамылжыған табиғатымен тамсандырады. Сарыарқаның төсінде соғатын самал жел есіп қоя бергенде, өзіңді тамаша күйде сезінесің. Сары даланың самал желі ғана емес, табиғатының өзі керемет. Мұнда тұңғиық көлдерді, асау өзендерді, аласа тауларды, сарғайған сары шөптерді, жазық даланы көруге болады. Табиғат адам жанына жылулық, сұлулық өміріне мән сыйлайды.Таңғажайып табиғаты көңіліне бір реніш түсірмейді. Сонау Сарыарқадай сары даладан елін жаудан қорғаған, жұртына қорған болған батырларымыз да шыққан. Сарыарқаның асыл тумалары, сонау Абылай заманындағы Бұқар жырау, Қаз дауысты Қазыбек, ақындар Шөже, Шашубай, Доскей, жазушы С.Сейфуллин және ақын Қ.Аманжолов, композиторлар Тәттімбет, Мәди, Ұлы Отан соғысының қаһарманы Н.Әбдіров, ғалымдар А.Чижевский және Е.Бөкетов, қазақтың тұңғыш ғарышкері Т.Әубәкіров сияқты атақты адамдар Сарыарқаның атын шығарған.
Мәтіннің тақырыбы:
1б
2-тапсырма. Мәтін мазмұны бойынша екі сұрақ құрастырып жаз. Составьте два вопроса по содержанию текста. 2б
1-сұрақ
2-сұрақ
3-тапсырма. Тест тапсырмаларын орында.( Выполните тестовые задания)
1.Кең байтақ қазақ жерінің бір бөлігі не?
а) Арқадай ә) Сарыарқа б) Табиғат в) Қазақстан 1б
2.Сарыарқа төрінен кімдер шыққан? 1б
а) Ш. Құдайбердіұлы, Ы. Алтынсарин
ә) М. Мақатаев, Б.Соқпақбаев
б) Б.Момышұлы, Қ. Сарин
в) Бұқар жырау, Шөже, Шашубай
3.Қазақтың тұңғыш ғарышкері? 1б
а) С. Сейфуллин ә) Қаз дауысты Қазыбек б) Т. Әубәкіров в) Қ. Аманжолов
4-тапсырма. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.( Найдите и запишите синонимы данных слов в тексте)
Керемет
Сазгер
Еліне 2 б
5. Берілген мақал-мәтелдердің қайсысы мәтін мазмұнына сәйкес келеді?( Какая из следующих пословиц соответствует содержанию текста?)
а) Әке балаға сыншы
ә) Әкеге қарап – ұл өсер,
Анаға қарап – қыз өсер
б) Айлалы батыр алдырмас
в) Туған жер – алтын бесік 1 б
6. «Туған жер» сөзін үш жақта, жекеше, көпше түрде тәуелдеп жаз.( Просклонять слово "Туған жер"по притяжательному окончанию в единственном числе, во множественном числе)
Менің Біздің
Сенің Сендердің
Сіздің Сіздердің
Оның Олардың 1б
Жазылым. 5б
Берілген тақырыпқа диалог құрастырып жаз. (7-8 сөйлем) (Составьте диалог по заданной теме. (7-8 пред.)
1. «Менің елімнің табиғаты» (Природа моей страны)
су көбейіп,
Сай салаға толады.
Бүршік жарып, жарық ашып,
Гүл бәйшешек басады. Көктем
2 .Өрік алма, Жидек жүзім піседі.
Қауын қарбыз, Қияр, сәбіз дүкендерге түседі.
Астық пісіп, орақ түсіп, Қырман дәнге толады.
Жаз Бұлттар төніп, жерге төгіліп, Дымқыл тұман басады.
Шөп сарғайып, өңі тайып, Дала нұры қашады.
Ойнай алмай, Денең мұздап тоңады. Күз
3. Аяз қысып, өрнек сызып, Терезені торлайды.
Қарға омбығып, Бет домбығып, Сырғанап жастар ойнайды.
Суда мұз бар, Жерде қар бар.
Боран борап соғады, Бұл қай мезгіл болады? Қыс
Би - саз ырғағымен түрлі қозғалыстар жасап орындалатын, көңіл-күйге негізделе көрсетілетін көне өнер түрі. Адамның сөйлеуі ілкіде ым, ишара қимылдарынан басталып, кейін жекелеген дыбыстардың айтылуы нәтижесінде дамып, қалыптасқандығы белгілі. Осылайша адамның алғашқы дыбысы музыканың негізін салды. Ал шартты дағдыға (рефлекс) негізделген дене қимылы бидің алғышартын қалады.
Адамдардың күнделікті еңбек процесіндегі іс-әрекеттері, қоршаған дүниеден алған сезім-жерлері би арқылы көрсетілетін қимыл-қозғалыстар мен ишараларға негіз болған. Табиғат құбылыстарын, тұрмыстық, аңшылық және соғыс көріністерін белгілі жүйеге түскен ырғақты қимылмен, яки бимен бейнелеу көне дәуірде наным- сенімге байланысты болған өмір талабынан туды. Келе-келе тәжірибенің молаюына орай қимылдарды мәнерлеу мүмкіндігі артып, жеке би өнері қалыптасты.