1 тапсырма Мәтіндерді мұқият оқыңыз. Мәтіндердің стилін, тақырыбын, құрылымын салыстырыңыз жане кандай сипатта жазылгандыгын (әнгімелеу, ситаттаv,
А мэтіні
[5)
Экология ғылымы адам мен табиғаттын, қоршаған ортаның, жануарлар мен
өсімдіктер әлемінің бір-бірімен аркатынасын, олардың үйлесімді дамуы мен сақталуын зерттейді. Ол биелдэг, география, жаратылыстану, химия, физика ғылымдарымен тығыз байланыста дамиды. Оның биоэкология, гексология, әлеуметтік экология, пнженерлік Экология, медициналық экология сиякты салалары бар. Олардың басты мақсаты – табиғат пен жануарларды қорғау. Арал – Каниқстандағы Каспаній теңілінен кеіtінгі екінші үлкен көл. Ол өткен ғасырдың 70-жылдарынан бастап тартылып, экологиялық қауіпті аймаққа айналды. Сондықтан Қазақстанда Сырдария өзенінің сағасын реттеу мен Арал теңізін қалпыни келтіруге арналған арнайы жоба жасалып, Солтүстік Арал теңізі сакталып қалды. Бұп – тибиғатты қорғаудың үлгісі Қазақ даласын ерте замандардан бері мекендеген жануарлардың бірі – құлын. Кеңес заманында олардың саны күрт жеміп, жойылуға аз-iк ки. Іды. Қазақстанда құландарды сақтап қалудың арнайы жобасы аясында олар «Алтынемелі табиғи қорытына жеткізіліп, мемлекет камкорлығыша алынды. Соның нәтижесінде алардын саны қазір 3000-нан асты. Бұл – жануарларды қорғаудың үлгісі. Табиғат – біздің досымыз. Оны қорғау – әркімнің абзал борышы
Ә мәтіні
Халқымыздың ұлттық қасиеттерінің бірі іштарган адамын, жақын жұрағаттарын саяттыққа алып шығу болса, енді бір ерекшелігі жақсы көріп, ұнатқан адамын акку. бұлбұлт, сандуғаш, самұрық, тоты сияқты құстарға немесе икмарал, ақбөкен секілді дали андарына теңеуі дер едік. Бұл – бүгіннің тини емес, жүздеген жылдың жемісі. Әрі ертеңгі күннің де қадірменді еншісі болмак. Небір таңғажайып ертегілер мен батырлар жырында, орак ауыа, от тілімен халықты аузына қаратқан ақындарымыздың өлең-жыр, қисса дастандарында осынау табиғат батары — аң-құстың атауын соншама мол кездестіресі Адамның өзі табиғаттың жемісі болса, адам мен аң-құс арасында сырт көзге болжана бермейтін үйірлік. Қимас достык бар. Өткен гасырларда казак сахарасын кұлан, жолбарыс, жабайы жылқы, жабайы түйе мекендеген деп естиміп, Ал катір республиканын кай түкпірінен де кұлан мен жолбарысты баягыдай кездестіре алмайсыз. Жоңғар Алатауындағы бугы, таутеке, аркар, түлкі, Іле, Балкаш жне Арал теңізі камысы арасындағы топ-тобымен жортып жүретін жолбарыс, Орал жағындағы үйір-үйір жабайы жылкыпар; Атай койнауындагы сабылысып, бүхід таути сыймай жүретін маралдар; Барсакелместегі құландар, Сауыр, Тарбағатай, Қарқаралы, Баян тау, Ұлытау, Үстірт, Мангыстау манындагы тастан-таска секіріп, койдай ерп жүретін касалсыз арқар, таутекелер қайда бұл күндері? Оны қоя тұрғанда түлкі, қоян, еліктің азайып кетуі неден? Бдін колымыца бултартаайтын бір факт бар. Ол – аң-құстың азайып бара жаткандығы Иә, мүлдем азайып барады. КАЗАК ТИЛИ ТЖБ !
Объяснение:
Қорытынды бөлім.
Жаса, жайна, Қазақстаным!
Бізге азаттық азаппен , арпалыспен келген. Тәуелсіздік тәуекелге түскен. Сондықтан да бұл бақытымыз баянды, ұзағынан сүйіндіреді деп сенеміз.
Н.Ә. Назарбаев
Тәуелсіздік! Қандай киелі сөз. Осы бір құдіретті сөздің тереңіне көз жіберіп, ой елегінен өткізсек, ата — бабаларымыздың ғасырлар бойы асыл арманы, азаттық жолында құрбан болған талай боздақтардың ұрпақтарына қалдырған аманаты екені сөзсіз.
Түп жежіресі сонау ежелгі түркіден бастау алатын қазақ халқы өзінің жер бетінен жойылмай, іргел іел, жоралы жұрт, салиқалы салтын сақтап қалғаны – оның еркндіксүйгіш жігерінің , асқақ рухының арқасы. Ұшқан құстың қанаты талатын осынау кең даланы біздің ата – бабамыз ғасырлар бойы ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап келді. Бұл далада халқымыз үш ғасырдай бостандық пен еркіндік жолында соғысты. Тарихқа жүгінсек, ежелден қазақ халқы өздігінен ешқандай соғыс ашпаған, қашан да бейбітшілікті ту етіп ұстаған бейбіт халық болған. Дүние жүзіндегі халықтардың ортақ ойы, арманы- бостандық, тәуелсіздік
XVIII – XIX ғасырларда халқымыз еркіндік пен тәуелсіздігінен айырылды. Халқымыздың басынан қара бұлт серпілмеді.
Дос та іздедем жау тисе болысатын,
Қыс қыстатып, жаз бірге қоныстанатын.
Еділ,Жайық,Ертісті жағаладым,
Үміт көрдім құдіретті Ресей атын,
Бірақ Ресей мемлекеті өз мақсаты үшін жерімізді отарлап, халықты аяусыз езгіге ұшыратты.XX ғасырдың 1916 жылы маусым жарлығына «Жігіт бермейміз» деп қарсылық көрсеткендер оққа ұшырады. Қаншасы өз жерінде қырғын көрді.
1917 жылдан кейін де қуғыншылыққа ұшырап, мыңдаған жандар ата –жұртын тастап кетуге мәжбүр болды. 1932 – 1933 жылдарда болған адам айтса нанағысыз ашаршылықта 9 миллиондай халықтың жартысына жуығы опат болды. Зиялы қауымды қынадай қырған 1937 – 1938 жылдар…
1941 – 1945 жылдар аралығында адамзат тарихында болмаған алапат соғыста қазақ ұландары ерекшк ерлік көрсетті.
1986 жылы желтоқсанда отты оқиға болды. Елдің егемендігін аңсаған жастар ұлттық намыс құдіретін әлемге паш етті.
1991 жылы 1 желтоқсанда республика жұртшылығы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевты Республикамыздың Президенті етіп сайлады.
Осы жылдың 16 желтоқсанында Қазақстан Республикасы Жоғарғы кеңесі елді «Тәуелсіз, демократиялық және құқылы мемлекет» деп жарияланды.
Талай нәубетті басынан өткерген халық үшін азаттықтың, бостандықтың өзі баға жетпес байлық екені сөзсіз.
Қазақ елін бір тудың астына жинап, біртұтас тәуелсіз ел болу үшін күрескен алаш арыстары: Әлихан Бөкейханов, Міржақып Дулатұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Мұстафа Шоқайұлы. Олар қазақ елінің тәуелсіздігі үшін өмірлерін қиды. Алаш ұлдарының арман — тілегі ұлттық сананы оятуда рухани түрткі болды. Қазақ елінің дамуы мен өркениетті ел қатарына қосылуының іргесін қалады.
Тәуелсіз ел тарихы – отаншылдықтың, ерліктің не екенін дәлелдейтін тамыры терең бай тарих. Елім, Отаным, деген қасиетті ұғымдар әр азаматтың өз табалдырығынан, өз ауылынан, өз өлкесінен басталады. Егемен еліміздің ертеңін нұрлы етер «барыс» текті намысты ұрпақ бойында ұлттық сана көрініс тапса, ақыл ойы мен жүрегінде туған жері мен еліне деген сүйіспеншілік орын тепсе, бұл қоғамымыздың қалыпты дамуы, өркениетке ұмтылу жолындағы нәтижелі көрінісі болып саналмақ.
Тәуелсіздік – ең басты құндылығымыз. Бұл — ең алдымен қазақ халқының бостандыққа ұмтылған асқақ армандары мен қайсар рухының жемісі. Сондықтан да біз үшін тәуелсіздік күші – ең қадірлі күш. Бүгін Қазақстан әлем назарында, өзінің болашағынан үлкен үміт күттіретін, жері, халқы бай ел.
Ендеше, қазақ халқы, барша қазақстандықтар үшін тәуелсіздік алуымыздың өзі үлкен жетістік деп білемін, яғни дербес мемлекетте өмір сүріп отырған ұрпақ шын мәнінде бақытты деп ойлаймын. 23 жыл тарих бедерінде көп уақыт емес. Бірақ бұл жылдардағы Тәуелсіз Қазақстанның қол жеткізген жетістіктерін аз деп айта алмаймыз. Елбасымыздың салиқалы саясатының арқасында мемлекетіміз өркендеп келеді. Бүгінде еліміз тыныш, жұртымыз аман. Мемлекет басшысы жыл сайынғы дәстүрлі жолдауларында халқымыз үшін маңызды мәселелеріне көңіл бөліп, олардың орындалуына баса назар аударуда. «Орнында бар оңалар» демекші, еліміз, жеріміз орнында. Жерімізге жетер байлық жоқ. Батырларымыздың арқасында «Қазақстан» егеменді ел болып дүние жүзіне танылды. Осындай қасиетті мекенде, керемет дархан далада, егіні теңіздей толқыған, өндірісі өркендеген мекенде өмір сүруші әрбір адам өз Отанын жанындай сүйіп, оның көк байраағын көкке көтеруді мақтаныш тұтады.
не за что
Объяснение:
Өмірдің иесі сен, ғазиз Ана,
Келтірген дүниеге нелер дана.
Анасыз батыр да жоқ, ақын да жоқ,
Өмірдің алтын кілті сонда ғана, -
дегендей көктем табиғатымен жымдасқан жылылық, шексіз мейірімділік, дүниеге жаңа келген тіршілік иесіне нұрын шашып, келешекке ақ жол, адал ниет нұсқап өмір себуші асқақ құдірет иесі, адам сәулетшісі – ол Ана.
Адамзат қуат алар ақ сүтіңнен,
Мәпелеп, әлдилеген пейілің кең.
Аналық махаббатың кәусар бұлақ,
Сөнбейтін ақ жүрегің мәңгі шырақ.
Адам “адам” болғысы келсе, алдымен ананы қастерлей білуі керек.
Өмірде ана алақанының қызуы мен әке-шеше мейірімін тоя жеген тамақ та, шипасы күшті дәрі де алмастыра алмайды.
Осыдан жарты ғасыр бұрын ғалымдар жүргізген бір қарапайым тәжірибе осыған дәләл болса керек.
Ғалымдар адам аналарынан айрылған маймыл балалар үшін екі қуыршақ маймыл ана жасап, бірінің омырауынан сүт шығатын, денесі қатты да суық етіп, екіншісінің омырауынан сүт шықпайтын, бірақ денесін жылы да жұмсақ етіп, жасаған екен. Маймыл балалары сүті бар денесі қатты қуыршақты емес, сүті жоқ болса да денесі жұмсақ қуыршақты ана ретінде қабылдап, соның бауырына тығылған. Міне, сонда кімге болса да бәрінен бұрын керегі мейірім, ана құшағы ғана.
Мұхаммед пайғамбарымыздың хадистерінде де ең алдымен ананы құрметтеу парыз екені айтылады. “Әуелі анаңа, тағы да анаңа, содан соң әкеңе жақсылық жаса” делінген онда.
“Егер атаң мен анаң бір мезгілде үн қатып қалса, әуелі анаңа жауап бер” деген ұлағатты сөз бар.
Пайғамбарымыздың тағы бір хадисінде “Анаңды Меккеге үш рет арқалап барсаң да, парызыңды өтей алмайсың”; “Кімде-кім ата-анасының ризалығын алған болса, бала соның өмірін ұзартады” делінген.
Ана – үйдің берекесі, қыз баланың өнегесі, шаруаның несібесі. Ананың көзінен нұр төгіліп, жан-жағына шуағын төгеді. Осы шуақпен жылынып, асыл ананың құшағында мейір алып жүрген біз – алтын ананы мәңгі қастерлеп, еңбегін бағалап өтейікші!
Ананы аспандағы ай мен күнге, жарық жұлдызға, баға жетпес асыл заттарға теңеу дәстүрі де өз тілімізде берік қалыптасқан. Олай болса сөз – сөздің ең төресі: анаңды қалай сыйласаң, өз балаңның анасын да солай сыйла, ьарлық әйел затына, тіпті жас нәресте қызына да құрмет көрсет, оларға қолдан келгенше қамқорлық жаса.