1-тапсырма Мәтіннің мазмұны бойынша төрт сұрақтан жазып, өзара диалог
құрыңдар |3|
Ұлы Жібек жолы
і
Байырғы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір-
бірімен сауда жүргізген. Алғашында ол қажетті заттармен айырбас
ретінде жүзеге асқан. Мысалы, асыл тастар, алтын, күміс, тұз, шипалы
өсімдіктер мен хош иіс сулары, азық-түлік және басқа да тауарлармен
алмасқан. Кейіннен ақшаға сауда-саттық басталып, базар жәрмеңке,
сауда жолдары ашылды.
Ұлы Жібек жолының Қазақстан жерінен өткен жолы Сауран қаласы
болды. Қазақстан жеріндегі орта ғасырдағы ірі қалалардың бірі. Жібек
жолындағы тағы бір тарихи қала Иасы, кейіннен Түркістан атанған.
Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Қожа Ахмет
Иассауидің кесене ғимараты бүкіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің
керемет үлгісі болып табылады.
Жібек жолындағы даңқты қалалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шығысқа
аты әйгілі қала ең алғаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым
Әбу Насыр ибн Мұхаммед шыққан қала.
Ұлы Жібек жолында тарихи қалалардың қатарына Испиджап, яғни,
Сайрам да жатады. Сайрам ұзақ жылдар бойы Жібек жолы бойындағы
саяси жағынан да, экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да еңсесі
биік қалалардың бірі болып қалған. Сол тұстағы аса ірі сауда орталығы
Тараз болды. Елдер оны саудагерлер қаласы деп атаған. Тараздың жүрегі
мешіттері, керуен сарайлары болса, базардың айналасында түрлі
шеберханалар,
наубайханалар
орналасқан. Ертеде Тараз қаласындағы
сауда базарын көргендер «Тараз базары - алем айнасы» дейтін.
Себебі, бұл жақта кез келген
дүниені айырбастауға, сату мен сатып алуға болатын.
Химиялық экология — химикаттарды қолданудың салдарын және олардың қоршаған ортаға түскендегі әрекетін зерттейтін, экологиялық мониторингтің әдістерін талдап-белгілейтін ғылым. Химиялық экология химикаттардың орнықтылығын, олардың ауыс-түйіс, таралу, жинақталу және басқа түрге айналу процестерін зерттейді. Зерттеулердің нәтижесінде көптеген химикаттардан бас тарту қажеттілігі, олардың қоршаған ортаға шығарындыларын азайту үшін кәсіпорындардың технологияларын жетілдіру.
Қоршаған ортаны, табиғатты корғауға арналған шараларға барлық қоғам мүшелері бірдей қатысуы тиіс. Өз заманында ұлы химик Д. И. Менделеев: "Химияда қалдық жоқ, тек пайдаға аспаған шикізат бар", — деп, көрегендікпен қалдықсыз өндіріс құру қажеттілігін мегзеген еді. Осы күні ғалымдарымыз бен өнертапқыштарымыз өндіріс қалдықтарынан баска заттар өндіруге арналған тиімді әдіс-тәсілдерді іздестіруде. Химиялық экология проблемалары адамзат іс-әрекетінің нәтижесінде ұзақ уақыт бойы біртіндеп жинақталып, пайда болған тіршіліктің жағымсыз көрінісі. Өз шығармасында ұлы француз жазушысы В. Гюго:
"Кімге қауіп төніп түр?
Сіздерге.
Сіздер алдарыңыздағы таразыны көрмейсіздер ме? Оның бір жағында Сіздердің мүмкіндіктеріңіз, ал екінші жағында сіздердің жауапкершіліктеріңіз тұрған жоқ па?" — деген еді.
Сондықтан табиғат байлығын ысырапсыз пайдаланып, адамның әл-ауқатын арттыру үшін қазіргі қоғамда барлық мүмкіншіліктер қолданылуда
Наурыз көже– ұлттық тағам. Келер жылғы молшылықтың жоралғысы ретінде наурыз тойында әрбір шаңырақта міндетті түрде әзірленген. Халықтық дәстүр бойынша оған бидай, тары, сүр ет, бұршақ, сүт, су, тұз сияқты кем дегенде жеті түрлі азықтық заттар міндетті түрде қосылуы тиіс.
Наурыз көже жасау үшін ең алдымен қазан толы сүтіңізді қайнатып, сүт піскеннен кейін оның бетіндегі қаймағын қалқып алып тастайсыз. Сүт әбден пісуге тақаған кезде, қыс бойы сақтаған сүріңізді салып жіберіп, 15 минуттай бетін жауып қоясыз. Аталған уақыт өткеннен кейін жеке ыдысқа пісіріп алған бидай, жүгері, тары, асбұршақ, күріш тәрізді қоректік заттардың жеті түрін сүт пен етке араластырып тағы бір қайнатып аласыз.Асыңыз дәмді болсын!