«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының көптеген нұсқалары бар. Бұл жырды XIX ғасыр бойында орыс ориенталистері жинап, бастырған еді. Ең алғаш бұл сюжеттің башқұрт тілндегі бір нұсқасын 1812 жылы Т. Беляев жазып алып, Қазақ қаласында жарияланған.
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының қазақ арасындағы сюжеттерін 1830 жылдардан бастап белгілі шығыстанушы Г. Саблуков, орыс халқының ұлы ақыны А.С. Пушкин жазып алады. Бұлар жырдың қазақ тіліндегі нұсқасын бастауы алмаса да, «Қозы Көрпеш» жырымен орыс оқырмандарын тұңғыш рет таныстырады. Г.Саблуков жырдың бір сюжетін 1830 жылы Семей губерниясындағы Көкжиектеді жүрген орыс чиновнигінен түсіріп алады. Мұндай нұсқалар оның қолында көп болған. Оларда Шөже жырының әсері, содан туатын діни сарындар, ержегілік арна күштірек. Жырдың басқа да нұсқалары аз емес. Мысалы, «Қозы Көрпеш» жырының әлеуметік- реалистік мазмұны басым үлгісін 1833 жылы А.С. Пушкин жазып алып, сол жайында поэма жазуды жоспарланғаны анықталды, — дейді фольклорист, ғалым Ә. Қоңыртбаев өз еңбегінде. Жырдың сюжетін А.С. Пушкин Жайық бойындағы кіш жүз қазақтарынан жазып алған. Бұл вариант айрықша бағалы, халықтық мазмұны күштірек болғандықтан, академик А.С. Орлов өзінің «Казахский героический эпос» деген еңбегінде орысының прогресті жұртшылығын ең алғаш қазақ халқының тамаша эпосы «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырымен таныстырушы А.С. Пушкин болды деп дұрыс айтады.
Бұдан соң бұл жырдың бір нұсқасын Жанақ ақын аузынан қазақтың тұңғыш ағартушысы, демократы Ш. Уәлиханов жазып алған. Бұл өзіне мектеп жасаған дарынды айтушы, қобызшы Жанықтың өз аузынан шыққандықтан және Шоқанның, Г.Н. Потаннинің жақсы бағалаған жыры болғандан «Қозы Көрпеш» дастанының бір құнды варианты делінеді. Жалғыз–ақ Жанақ нұсқасы Шоқанның қолжазбаларымен бірге Тезек төренің ауылында жойылған, бізге келіп жеткен жоқ.
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының көптеген нұсқалары бар. Бұл жырды XIX ғасыр бойында орыс ориенталистері жинап, бастырған еді. Ең алғаш бұл сюжеттің башқұрт тілндегі бір нұсқасын 1812 жылы Т. Беляев жазып алып, Қазақ қаласында жарияланған.
«Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырының қазақ арасындағы сюжеттерін 1830 жылдардан бастап белгілі шығыстанушы Г. Саблуков, орыс халқының ұлы ақыны А.С. Пушкин жазып алады. Бұлар жырдың қазақ тіліндегі нұсқасын бастауы алмаса да, «Қозы Көрпеш» жырымен орыс оқырмандарын тұңғыш рет таныстырады. Г.Саблуков жырдың бір сюжетін 1830 жылы Семей губерниясындағы Көкжиектеді жүрген орыс чиновнигінен түсіріп алады. Мұндай нұсқалар оның қолында көп болған. Оларда Шөже жырының әсері, содан туатын діни сарындар, ержегілік арна күштірек. Жырдың басқа да нұсқалары аз емес. Мысалы, «Қозы Көрпеш» жырының әлеуметік- реалистік мазмұны басым үлгісін 1833 жылы А.С. Пушкин жазып алып, сол жайында поэма жазуды жоспарланғаны анықталды, — дейді фольклорист, ғалым Ә. Қоңыртбаев өз еңбегінде. Жырдың сюжетін А.С. Пушкин Жайық бойындағы кіш жүз қазақтарынан жазып алған. Бұл вариант айрықша бағалы, халықтық мазмұны күштірек болғандықтан, академик А.С. Орлов өзінің «Казахский героический эпос» деген еңбегінде орысының прогресті жұртшылығын ең алғаш қазақ халқының тамаша эпосы «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырымен таныстырушы А.С. Пушкин болды деп дұрыс айтады.
Бұдан соң бұл жырдың бір нұсқасын Жанақ ақын аузынан қазақтың тұңғыш ағартушысы, демократы Ш. Уәлиханов жазып алған. Бұл өзіне мектеп жасаған дарынды айтушы, қобызшы Жанықтың өз аузынан шыққандықтан және Шоқанның, Г.Н. Потаннинің жақсы бағалаған жыры болғандан «Қозы Көрпеш» дастанының бір құнды варианты делінеді. Жалғыз–ақ Жанақ нұсқасы Шоқанның қолжазбаларымен бірге Тезек төренің ауылында жойылған, бізге келіп жеткен жоқ.
Жауаптары:
1. Бастауыш пен баяндауыштан ғана тұратын сөйлем түрін табыңыз.
Д) Жалаң.
2. Атаулы сөйлемді табыңыз. Е) Жап-жасыл дала.
3. Бастауышы зат есімнен болған жақты сөйлемді табыңыз.
Е) Адам туған жерін аңсайды.
4. Сызықша дұрыс қойылған сөйлемді көрсетіңіз.
С) Су-тіршілік көзі.
5. Толымсыз сөйлемді табыңыз.
Д) Теледидарды көп қарайсың ба?
6. Сөйлемді аяқтаңыз. Табиғатты ... !
В) Қорға.
7. Сөйлем мүшелері талданбайтын сөйлем түрін белгілеңіз.
А) Атаулы
8. Жай сөйлемнің түрін ажыратыңыз. Қыс. Күн суық.
А) Атаулы.
9. Жалаң сөйлемді табыңыз.
А) Таң атты.
10. Сөйлемнің түрін көрсетіңіз. Түн. Тыныштық.
С) Атаулы.
11. Сөйлемнің түрін анықтаңыз. Гүлдей бер, туған жерім.
В) Лепті.
12. Сөйлемді аяқтаңыз: Қыста ... ... .
А) Боран соғады.
13. Жақсыз сөйлемді табыңыз.
Д) Елімізде өзгерістер көп.
14. Ойды аяқтаңыз: Табиғат адамдардан қамқорлық ... .
Д) күтеді
15. Сөйлемнің түрін анықтаңыз. Еңбек жазды.
Е) Хабарлы.
16. Дұрыс құрастырылған сөйлемді көрсетіңіз.
А) Бақылау жұмысы болды.
17. Сөйлемнің түрін табыңыз. Қыс. Аппақ қар.
Е) Атаулы.
18. Сөйлемді толықтырыңыз. Мақал-мәтелдер біздің халық ауыз әдебиетінің ұрпаққа қалдырған... байлығы.
Е) Рухани.
19. Дұрыс құрастырылған сөйлемді табыңыз.
Д) Мұғалім сыныптан жаңа ғана шығып кетті.
20. Бастауышы бар жақты сөйлемді көрсетіңіз.
В) Кәсіпкерлік жылдам дамыды.
21. Жалаң сөйлемді табыңыз.
Е) Уақыт жоқ.
22. Сөйлемнің түрін анықтаңыз. Кәсіпкерлік жылдам дамыды.
Е) Жақты.
23. Атаулы сөйлемді табыңыз.
В) Қыс. Сары аяз.
24. Сөйлемнің түрін анықтаңыз. Тудың көгілдір түсі ненің белгісі?
А) Сұраулы
25. Тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелері бар сөйлем түрін көрсетіңіз.
А) Жайылма.