1 - тапсырма Төмендегі мәтіндерді оқып , тақырыбын қойып түрі мен стилін анықтаңыз , құрылымына назар аударыңыз . Екі мәтінді салыстырып , негізгі және қосымша ақпаратты анықтаңыз . Мәтінді мұқият оқыңыз . Мәтіндегі ақпаратты қолданып , көтерілген басты мәселені анықтаңыз . Мәтінге қатысты өз ойыңызды білдіріңіз . Тақырыпты ескеріп , тұжырым жасаңыз . 1- мәтін Түркі халықтарының көне дәуірдегі ұзақ ғасырлық мәдени мұраларының бірі – Күлтегін ескерткіші . Бұл – Орхон -Енисей жазуына жататын баға жетпес құнды дүние . Бізге жеткен түркі тарихы да осы VII - VIII ғасырларда жазылған Орхон - Енисей жазба ескерткіштері арқылы белгілі болды . Ескерткіш Енисей өзенінің бойынан табылды . Оны алғаш тауып „ ғылым әлеміне мәлімдеуші – орыс ғалымы Ядринцев болды . Күлтегінге арналған ескерткіш пирамида тәрізді . Биіктігі – 3,15 метр , ені -1,24 метр , қалыңдығы -0,14 метр . Ескерткіштің жоғарғы жағы бес бұрышты , қырларында айдаһардың суреттері мен қаған таңбалары бейнеленген . Екінші жағында ескерткіштердің орнатылған күні – бірінші тамыз , 732 жыл деп көрсетілген . Ескерткіштің негізгі бетінде 40 жол жазу бар , ол ескерткіштің сол жақ бетіндегі 13 жол жазудың жалғасы . Түркологиялық әдебиеттерде 40 жол « Үлкен жазу » , ал 13 жол « Кіші жазу » деп аталады Күлтегін жыры- патриоттық рух беретін батырлық жыр . Күлтегін ескерткіші – түркі тектес халықтардың баға жетпес байлығы .
2-мәтін
Қазақша Мәдениет – адам жасаған « екінші табиғат » . Мәдениет – жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылық жүйесі , адамның өмір сүрген ортасымен қарым- қатынасы . Ол өзара қарым қатынас нәтижесінде қалыптасатын ерекше құбылыс . Мәдениет – адам әлемі.Адамдар өздерін қоршаған ортаға , оның әлеуметтік және мәдени қатынасына әсер етеді.өзгертеді . Болашақ қоғамға , ұрпаққа мұра етіп қалдырады , ал ол мұра белгілі жағдайда үнемі дамуда болады . Мәдениет әртүрлі әлеуметтік құрылымдардың , топтардың , ұлттардың , жеке адамдардың өмір сүру жағдайына , талабына сәйкес пайда болып , қалыптасады . Мысалы ; аң аулау , еңбек құралдарын жасау , от жағу , тамақ пісіру , киіну , т.б Бұл талап- тілектер қоғамдық прогреске , өрлеуге тікелей байланысты . Әр қоғамдық кезеңде жаңа талаптар , тілектер пайда болады , өндіріс құралдары дамиды . Мәселен , бір кездерде жазба әдебиеті болмады , соның нәтижесінде фольклор қалыптасты , кейініректе білімнің қалыптасып , жазудың шығуы қоғам алдына жаңа талап қойды . Бүкіл құндылықты , мифті жазып қалдыру талабы пайда болды . Информатика дамыды , оларды микрофон , магнитофон , компьютерге түсіру арқылы мәңгі ету қажеттілігі туындады . Сөйтіп , мәдениет әлеуметтік құрылымдардың , жке адамның тілегіне , талабына сәйкес қалыптасты . Қоғамда адамның тілегінен тыс мәдениет қалыптаспайды . Мәдениет - әлеуметтік фактор , қоғамның қозғаушы күші . Мәдениеттің дамуы қоғамды ілгері жылжытады . Жеке адам мәдениеті мен қоғам талабы тікелей байланысты .
"Ұлыстың ұлы күні" аталатын бұл мерекенің тарихы тереңде жатыр. Наурыз мерекесін тойлау дәстүрі дүние жүзі халықтарының көпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы замандардан бері орын алған.
Наурыз – еліміз үшін жыл басында тойланатын думанды халықтық мейрам. Сонымен қатар, атап өтетін жағдай, бұл мерекенің негізгі мағынасы мен маңызы көптеген халықтар үшін ортақ болып табылады: бұл жаңалықтың, жаңа бастау мен жаңарудың күні.
Қазақстанда бұл мейрамға ерекше көңіл бөлінген, себебі ол елімізде өмір сүріп жатқан сан халыққа ортақ мереке. Наурыз мемлекет қолдауымен тойланады, демалыс жарияланап, барлық қалалар мен елдімекендер үлкен дүбірлі той орталығына айналады.
Туған елім, кең байтақ дархан далам – менің мақтанышым. Себебі, мен осы дархан далада дүние есігін аштым. Осы жерде алғаш қадам бастым, мектепке бардым. Менің қасиетті Отаным – қазақтың киелі жері!
Сол киелі жерде қаншама талантты да зиялы, ақылды да мейірімді адамдар дүниеге келді! Сондай адамдардың бірегейі деп мен Нұрсұлтан атам Әбішұлы Назарбаевты айтар едім. Бұл а қшадағы сәбиден бастап, еңкейген кәріге дейін біледі. Елімнің алға қойған мақсатты мен міндеттерін, қуанышы мен жетістігін сенімділік пен үмітті басшылыққа ала отырып алға тартып келеді.
Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев – Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті. Биыл алғаш рет бірінші желтоқсанда - Тұңғыш Президент күні мерекеленеді. Мемлекетіміздің әр азаматты болашаққа деген сенімділікпен өмір сүруде.
Нұрсұлтан атамыз балаларға үлкен қамқорлық көрсетуде. Соның бір дәлелі Астанада және басқа да қалаларда Нұрсұлтан зияткерлік мектебінің ашылуы,ал біздің сүйікті қаламызда таяу уақытта ашылады. Менің арманым сол мектептің үмітін ақтайтың үлгілі оқушысы атану. Біз болашаққа сеніммен қараймыз, ал болашақ біздің қолымызда. Мен елімнің өркендеуіне, гүлденуіне өз үлесімді қосамын. Нұрсұлтан атам сияқты өз елімді, өз жерімді шексіз сүйіп, Отан алдындағы борышымды орындауды азаматтық парызым деп түсінемін.Менің Президентім аман болып,ұзақ өмір сүруіне тілектеспін. Біз, балалар, Президентпен бірге бақыттымыз!