1 - тапсырма Төмендегі мәтіндерді оқып , тақырыбын қойып түрі мен стилін анықтаңыз , құрылымына назар аударыңыз . Екі мәтінді салыстырып , негізгі және қосымша ақпаратты анықтаңыз . Мәтінді мұқият оқыңыз . Мәтіндегі ақпаратты қолданып , көтерілген басты мәселені анықтаңыз . Мәтінге қатысты өз ойыңызды білдіріңіз . Тақырыпты ескеріп , тұжырым жасаңыз . 1- мәтін Түркі халықтарының көне дәуірдегі ұзақ ғасырлық мәдени мұраларының бірі – Күлтегін ескерткіші . Бұл – Орхон -Енисей жазуына жататын баға жетпес құнды дүние . Бізге жеткен түркі тарихы да осы VII - VIII ғасырларда жазылған Орхон - Енисей жазба ескерткіштері арқылы белгілі болды . Ескерткіш Енисей өзенінің бойынан табылды . Оны алғаш тауып „ ғылым әлеміне мәлімдеуші – орыс ғалымы Ядринцев болды . Күлтегінге арналған ескерткіш пирамида тәрізді . Биіктігі – 3,15 метр , ені -1,24 метр , қалыңдығы -0,14 метр . Ескерткіштің жоғарғы жағы бес бұрышты , қырларында айдаһардың суреттері мен қаған таңбалары бейнеленген . Екінші жағында ескерткіштердің орнатылған күні – бірінші тамыз , 732 жыл деп көрсетілген . Ескерткіштің негізгі бетінде 40 жол жазу бар , ол ескерткіштің сол жақ бетіндегі 13 жол жазудың жалғасы . Түркологиялық әдебиеттерде 40 жол « Үлкен жазу » , ал 13 жол « Кіші жазу » деп аталады Күлтегін жыры- патриоттық рух беретін батырлық жыр . Күлтегін ескерткіші – түркі тектес халықтардың баға жетпес байлығы .
2-мәтін
Қазақша Мәдениет – адам жасаған « екінші табиғат » . Мәдениет – жеке адамның өмір сүру мақсаты мен құндылық жүйесі , адамның өмір сүрген ортасымен қарым- қатынасы . Ол өзара қарым қатынас нәтижесінде қалыптасатын ерекше құбылыс . Мәдениет – адам әлемі.Адамдар өздерін қоршаған ортаға , оның әлеуметтік және мәдени қатынасына әсер етеді.өзгертеді . Болашақ қоғамға , ұрпаққа мұра етіп қалдырады , ал ол мұра белгілі жағдайда үнемі дамуда болады . Мәдениет әртүрлі әлеуметтік құрылымдардың , топтардың , ұлттардың , жеке адамдардың өмір сүру жағдайына , талабына сәйкес пайда болып , қалыптасады . Мысалы ; аң аулау , еңбек құралдарын жасау , от жағу , тамақ пісіру , киіну , т.б Бұл талап- тілектер қоғамдық прогреске , өрлеуге тікелей байланысты . Әр қоғамдық кезеңде жаңа талаптар , тілектер пайда болады , өндіріс құралдары дамиды . Мәселен , бір кездерде жазба әдебиеті болмады , соның нәтижесінде фольклор қалыптасты , кейініректе білімнің қалыптасып , жазудың шығуы қоғам алдына жаңа талап қойды . Бүкіл құндылықты , мифті жазып қалдыру талабы пайда болды . Информатика дамыды , оларды микрофон , магнитофон , компьютерге түсіру арқылы мәңгі ету қажеттілігі туындады . Сөйтіп , мәдениет әлеуметтік құрылымдардың , жке адамның тілегіне , талабына сәйкес қалыптасты . Қоғамда адамның тілегінен тыс мәдениет қалыптаспайды . Мәдениет - әлеуметтік фактор , қоғамның қозғаушы күші . Мәдениеттің дамуы қоғамды ілгері жылжытады . Жеке адам мәдениеті мен қоғам талабы тікелей байланысты .
Ата здын арманы тәуелсіз болу
Менің туып өскен жерім - егеменді Қазақстан. Қазақстанның байлығы өте көп және қазынаға бай ел. Біздің еліміздің табиғаты өте сұлу. Биік-биік асқар тау, мөп-мөлдір көлдер, неше түрлі өсімдіктер мен дәрілік қасиеті бар шөптер өседі. Қазақстан жерінде аңдар мен құстар, не ше түрлі жануарлар жасайды. Сол жерде біздің ата-бабаларымыз, батырларымыз, ақындарымыз, ғалымдарымыз туып өскен.
Қазақстандай жері шұрайлы, шөбі шүйгін өлкені мен әрқашан да мақтан тұтамын.Қазақстанның кең даласындай байтақ дала еш жерде жоқ шығар. «Отаның-алтын бесігің», «Отаны жоқтық – нағыз жоқтық»- деп дана халқымыз бекер айтпаған. Өз Отанын сүю, өз ана тілін ардақтау - әрбір азаматтың бірінші міндеті.
Ал біздің халқымызда атамекенді ардақтау сезімі өте терең деп ойлаймын. халқымыздың басынан қандай қиын кезеңдер өткенде де ата-бабаларымыз елімізді сыртқы жаудан қорғай білген. Өз елі үшін жанын да, барын да аямаған. Халқымыздың осы бір қасиеті жанымызға ана сүтімен тарап, ана тілімен дарып, ақ нанымен бекуі тиіс. Өйткені Отан біз үшін оттан да ыстық.