1-тапсырма. Жұмыскердің құқығы: нені білу керек?
Заңда жұмыс берушінің де, жұмыскердің де құқығы анық айтылған. Біріншіден, еңбек келісімшарты қолыңызда болуы керек.
Еңбек келісімшарты – қызметкер мен жұмыс беруші арасында жасалған шарт. Екеуара міндеттері мен құқықтарын айқындайды. Ол міндетті түрде жасалуы керек және бір данасы қызметкердің қолында болуы тиіс. Бұл – екі тарап арасындағы келісімнің дәлелі. Жұмыс беруші өз міндетін орындамаса, осы келісімшартты негізге ала отырып, әр тарап өз құқығын қорғайды.
Еңбек шартына қол қоярда мынаны ескеріңіз.
Ең бірінші, келісімшартты мұқият оқып шығуыңыз керек. Түсініксіз болса, заңгердің не өзге құқықтық сауаты бар адамның көмегіне жүгініп, еңбек шартын талқылаған жөн. ҚР заңнамасы негізінде әр салаға байланысты белгіленген уақыт мерзімдері бар, вахталық қызмет болса да, түнгі уақыт болса да, қосымша төленетін ақысынан бастап барлық шарты заңнама аясында жазылуы керек.
Мысалы, түнде немесе негізгі жұмыс мезгілінен тыс қосымша істеген кезде және демалыс, мейрамдарда төленетін үстемақы күндік табыстан бір жарым есе артық болуы тиіс.
1. Мәтінде көтерілген мәселеге қатысты бес сұрақ құрастырып жазыңыз.
2. Әр сұрағыңызға дәлел келтіріңіз, түсінік беріңіз.
3. Өзіңіз осы еңбек келісімшартына қандай құқықтарды қосар едіңіз?
4. Сіз өзіңіз жұмыс беруші бастық болсаңыз қандай жұмысқа қандай үлгідегі келісімшарттарды жазар едіңіз?
5. Егер сіз жұмыс іздеуші адам болып, бір мекемеге жұмысқа тұруға келгенде, ол мекеменің келісімшартындағы жұмысшыға қоятын міндеттері мен талаптары өте көп, әрі қатал тәртіпте болса, не істер едіңіз?
1. Мәтінде көтерілген мәселе: нені білу керек?
Жауап: Жазбаша сөздерге салынған мәселе құрастырылған, ал мәні "жұмыскердің құқығы" деген сөз бұл мәтіннен өздерінің бірнеше адамның жұмыс беруші екі тарап арасындағы міндеттері мен құқықтарын түсіндіруді талап етеді.
2. Дәлел келтіру: көпшілікті шығармашылық суреттермен түсіндіру.
Дәлел: Пікір берушідің көпшілікті суреттерді көрсетуі дәлел келтіреді. Мысалы, әр сөздің мәнін көрсету үшін суретті жою, және ол мүмкіндігі жалпы пайдаланушыға жақындалмай жататын "жұмыскердің құқығы" деген сөзге жатады.
3. Жұмыс берушінің құқығына қосқан құқықтардың тізбегі.
Жауап: Жұмыс берушінің құқығы шартты жазған шектеулерге сай талап етеді. Мысалы, ол көрсетілген мерзімнен бас тарту мерзіміне дейін жұмыс жасуы керек. Осылайша, құқықтық шарт негізінде, өзі жұмыс беруші болсаңыз, келісімнің дәрежесі мен мерзімі туралы жазуыңыз керек.
4. Сіз өзіңіз жұмыс беруші болсаңыз қандай жұмысқа қандай үлгідегі келісімшарттарды жазар едіңіз?
Жауап: Өзіңіз жұмыс беруші болсаңыз, құқықтардың мөлшеріне, мерзіміне және төлеу мерзіміне қатысты менеджменттік шарттарды жазар едіңіз. Дұрыс келісімшарт жаза отырып, келісімнің өзара сараптамасыз дем адам жана мекеменің жұмыс мезгілдерінің белгіленген ғана бөлінуі тиіс.
5. Егер сіз жұмыс іздеуші адам болсаңыз және ол мекеменің келісімшартындағы жұмысшыға қоятын міндеттері мен талаптары өте көп, әрі қатал тәртіпте болса, не істер едіңіз?
Жауап: Егер сіз жұмыс іздеуші болсаңыз және ол мекеменің келісімшартындағы құқықтар ашулы болмаса, осы мысал бойынша сіз осы хаттарға негізделіп, келісімшартты заманауда заңлай алатын гуманның заңсыз қалаушылығына қарсы түсердіңіз. Барша талаптарды кез келген келесі уақытта белгілген жеткізілу мерзіміне сай жасаңыз.
Қосымша ақпарат табу үшін, мен нәтиже беру уақытындағы заңнаманы тексеруім керек. Шынар болып, қиялымымдың бетінен жауап бергеніме көмек көрсетемін.