10-тапсырма. Мақал-мәтелдерді жаттап ал. Кестені толтыр. Есіктерді түрлерін ажыратып, мағынасын түсіндір. Мақал-мәтелдер Қолданылған есімдік түрі Менің ойымша, бұл макалда ... коп Не ексең, соны орарсың. Қазақтың осы жер дегені жер. Өз елімнің басы болмасам да, Сайының тасы болайын. Киіз кімдікі болса, білек соныкі. Әркімнің өз қолы өзіне қарай бүкір. Сен салар да мен салар, атқа жемді кім салар. Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді. Бір түлікке бай болғанша, өр түлікке сай бол. надо
1.Не ексең,соны орасың.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Соны)Менің ойымша бұл мақалда бала тәрбиесі туралы айтылған.Баланың жақсы не жаман болуы тәрбиеден.Қалай тәрбиелесең солай шығады деген мағынаны береді.
2.Қазақтың осы жер дегені-көш жер.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Осы)Менің ойымша бұл мақалда жолдың алыс-жақындығы айтылған.Қазақтың осы жер дегені жақын жер болуы керек.Көш жер-бірталай алыс жер.Асыққан жолаушыға:осы жер кеп қалдық,- деп көш жердіде айта береді қазағым.
3.Өз елімнің басы болмасамда,сайының тасы болайын.Өздік есімдік қолданылған.(Өз)Менің ойымша бұл мақалда туған жерге деген сүйіспеншілік бар.Өзге елде басшы болғанша өз елімде қосшы болайын дегенге келеді.Туған жердің тасы болсамда туған жерімде боламын,-деген сөз.
4.Киіз кімдікі болса,білек соныкі.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Соныкі) (Кімдікі)Сұрау есімдік.Менің ойымша мақалдың екі нұсқасы бар.1.Бұрын әжелеріміз киіз басқан, қол күші қолданылған.Киіздің иесі білегімен өзі үшін киізді басады яғни киіз кімдікі басатында білек соныкі.2.Кімнің заты сол алсын яғни адамның өз затын өзі ұстануы.
5.Әркімнің өз қолы өзіне қарай бүкір.Өздік есімдік қолданылған.(Өз,өзіне)(Әркімнің)Белгісіздік есімдік.Менің ойымша мақалда: өз қолыңмен не істейсің, сол өзіңе қайтып келеді,- делінген секілді.Өз қолың өзіңе жау.Жамандық істесең жамандық оралып қайтып келеді,- дегенге саяды.
6.Сен саларда мен салар,атқа жемді кім салар.Сұрау есімдігі қолданылған.(Кім?)(Мен,сен)Жіктеу есімдігі.Менің ойымша мақалда:менде бастық,сенде бастық сонда кім жұмысшы,кімді жұмсаймыз,- деген мағына бар секілді
7.Біреу тойып секіреді,біреу тоңып секіреді.Белгісіздік есімдігі қолданылған.(Біреу)Менің ойымша бұл мақалда ысырапшылдық туралы айтылған секілді.Біреулер ішерге тамақ таба алмай жатқанда,ысырапшылдыққа салынып асты үйіп-төгіп өте көп мөлшерде пайдалану туралы болар деп ойлаймын.
8.Бір түлікке бай болғанша,әр түлікке сай бол.Белгісіздік есімдігі қолданылған.(Әр)Менің ойымша мақалда мал туралы айтылған.Малдың бір ғана түлігін асырамай бар түлігінен асыра деген ой жатқан секілді.Мысалы қой-ешкің болса,жылқы менен түйені қосып асыра,бақ,-деген ұғымға келеді.
1.Не ексең,соны орасың.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Соны)Менің ойымша бұл мақалда бала тәрбиесі туралы айтылған.Баланың жақсы не жаман болуы тәрбиеден.Қалай тәрбиелесең солай шығады деген мағынаны береді.
2.Қазақтың осы жер дегені-көш жер.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Осы)Менің ойымша бұл мақалда жолдың алыс-жақындығы айтылған.Қазақтың осы жер дегені жақын жер болуы керек.Көш жер-бірталай алыс жер.Асыққан жолаушыға:осы жер кеп қалдық,- деп көш жердіде айта береді қазағым.
3.Өз елімнің басы болмасамда,сайының тасы болайын.Өздік есімдік қолданылған.(Өз)Менің ойымша бұл мақалда туған жерге деген сүйіспеншілік бар.Өзге елде басшы болғанша өз елімде қосшы болайын дегенге келеді.Туған жердің тасы болсамда туған жерімде боламын,-деген сөз.
4.Киіз кімдікі болса,білек соныкі.Сілтеу есімдігі қолданылған.(Соныкі) (Кімдікі)Сұрау есімдік.Менің ойымша мақалдың екі нұсқасы бар.1.Бұрын әжелеріміз киіз басқан, қол күші қолданылған.Киіздің иесі білегімен өзі үшін киізді басады яғни киіз кімдікі басатында білек соныкі.2.Кімнің заты сол алсын яғни адамның өз затын өзі ұстануы.
5.Әркімнің өз қолы өзіне қарай бүкір.Өздік есімдік қолданылған.(Өз,өзіне)(Әркімнің)Белгісіздік есімдік.Менің ойымша мақалда: өз қолыңмен не істейсің, сол өзіңе қайтып келеді,- делінген секілді.Өз қолың өзіңе жау.Жамандық істесең жамандық оралып қайтып келеді,- дегенге саяды.
6.Сен саларда мен салар,атқа жемді кім салар.Сұрау есімдігі қолданылған.(Кім?)(Мен,сен)Жіктеу есімдігі.Менің ойымша мақалда:менде бастық,сенде бастық сонда кім жұмысшы,кімді жұмсаймыз,- деген мағына бар секілді
7.Біреу тойып секіреді,біреу тоңып секіреді.Белгісіздік есімдігі қолданылған.(Біреу)Менің ойымша бұл мақалда ысырапшылдық туралы айтылған секілді.Біреулер ішерге тамақ таба алмай жатқанда,ысырапшылдыққа салынып асты үйіп-төгіп өте көп мөлшерде пайдалану туралы болар деп ойлаймын.
8.Бір түлікке бай болғанша,әр түлікке сай бол.Белгісіздік есімдігі қолданылған.(Әр)Менің ойымша мақалда мал туралы айтылған.Малдың бір ғана түлігін асырамай бар түлігінен асыра деген ой жатқан секілді.Мысалы қой-ешкің болса,жылқы менен түйені қосып асыра,бақ,-деген ұғымға келеді.