Жалғаулық шылау сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді салаластыра (тең дәрежеде) байланыстырады. Жалғаулық шылаулар жалғаулықтар деп те аталады.
Олар мыналар: мен (бен, пен), да (де, та, те), не, не болмаса, яки, немесе, я, және, әрі, біресе, бірақ, алайда, әйтпесе, әйткенмен, дегенмен, сонда да, әлде, өйткені, себебі, сондықтан, сол себепті, т. б. Жалғаулықтар бірыңғай мүшелердің немесе салалас кұрмаластың сыңарларын әртүрлі мағыналық қатынаста байланыстырады. Ондай мағыналық қатынастар мыналар:
1. Ыңғайластық қатынасты білдіретін жалғаулықтар: мен (бен, пен, менен, бенен, пенен), да, де, та, те, және, һәм, әрі.
2. Қарсылықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар: бірақ, алайда, дегенмен, әйтпесе, әйткенмен, сонда да.
Жалғаулық шылаулар
Жалғаулық шылау сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді салаластыра (тең дәрежеде) байланыстырады. Жалғаулық шылаулар жалғаулықтар деп те аталады.
Олар мыналар: мен (бен, пен), да (де, та, те), не, не болмаса, яки, немесе, я, және, әрі, біресе, бірақ, алайда, әйтпесе, әйткенмен, дегенмен, сонда да, әлде, өйткені, себебі, сондықтан, сол себепті, т. б. Жалғаулықтар бірыңғай мүшелердің немесе салалас кұрмаластың сыңарларын әртүрлі мағыналық қатынаста байланыстырады. Ондай мағыналық қатынастар мыналар:
1. Ыңғайластық қатынасты білдіретін жалғаулықтар: мен (бен, пен, менен, бенен, пенен), да, де, та, те, және, һәм, әрі.
2. Қарсылықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар: бірақ, алайда, дегенмен, әйтпесе, әйткенмен, сонда да.
3. Талғаулықты қатынасты білдіретін жалғаулықтар: әлде, біресе, бірде, не, немесе, я, яки, болмаса, кейде.
4. Себеп-салдарлық қатынасты білдіретін жалғаулықтар: себебі, өйткені, сондықтан, сол себепті.
5. Шарттық қатынасты білдіретін жалғаулықтар: егер, егер де.
Мысалдар:
Санжар мен Айсана бір сыныпта оқиды.
Мен сәрсенбі немесе бейсенбі күні жолға шығатын шығармын.
Бұл қойылым маған да, анама да өте үлкен әсер қалдырды.
Сен Алмаға сонда да тағы бір хабарласып көрші, мүмкін, жауап беріп қалар?
Атамның қан қысымы біресе жоғарылап, біресе төмен түсіп кетіп отыр.
Егер де қалыпқа келмесе, дәрігер шақыруға тура келеді.
─«Үйді ұрмаңдар! Тоқтаңдар!...»
Батыр түсті атынан.
Ол есікке үңілсін,
Өңкей егін-жас бала,
Емшек үшін, күн үшін,
Аңырайды, жылайды.
Түн бүлініп кеткен ел,
«Алармыз» бен «күн туса»,
Жұртта қалған өңкей төл...
Қозыдайын шулайды...
─«Аттарыңнан түс!» деген
Пәрмен болды жасаққа,
─«Қыр да, қанын іш!» деген...
Бауыздалды ұл мен қыз...
Төл тірсектер тіліңді,
Керегеге боршадай
Алпыс бала ілінді...
Десті «бітті құнымыз!»
Азан-қазан қыр үркіп,
Кімдер қалмай дал ада,
Талай көшті Сыр жұтып,
Ауғын болды ақтабан.
Жылап, шулап ұлардай
Шұбырынды болды күн,
Қайың сауа, ши шайнай,
Бақа, жылан қақтаған...
«Қаратаудың басынан
Көш келеді» деген күн;
«Көшкен сайын бір тайлақ
Бос келеді!» деген күн.
«Қарындас пен қара орын
Қалғаннан соң, дариға,
Қара көзден мөлтілдеп
Жас келеді» деген күн.
Алатаудың ақ сүті
Асқар иген, құм сүйген,
Боз даланың қос құты
Сыр менен Шу екі
Объяснение: