11. Шағын мәтінде есімдіктің қай түрінің кездеспейтінін анықтаңыз.

Біз Қазақстанға 1944 жылы Грузияның Түркияға шегаралас
қазақтардың ешқайсысы білмейтін Ахалкалак деген қаласынан
жер аударылғанбыз. Сонда ес біле қоймаған жас баламын.
Өзінің даласындай дарқан, пейілі кең қазақ халқы елге
келгендерді жақсы қарсы алды. Бір бөлмелі үйінің бір бұрышын,
екі бөлмелі үйінің бір бөлмесін босатып беріп, бүтінін бөліп,
жартысын жарып беріп, аман-есен бейбіт күнге жеткізді.
Осындай мейірбан халықты қайдан көрдіңіз?

А) Жіктеу есімдігі
B) Болымсыздық есімдігі
C) Сілтеу есімдігі
D) Өздік есімдігі
E) Жалпылау есімдігі​

Арғы тарихқа көз жіберсек, француз философы Дени Дидроның: «Кітап оқуды қойған адам ойлауды да қояды», деген сөзі алдымыздан шығады.  Белгілі  Виктор Гюго да отандасынан қалыспайды. Оның жазуынша, нағыз интеллигент болып қалыптасу үшін адам жылына кемінде  бір мың кітап оқуы керек екен. Ал өзіміз жаққа  ойыссақ, алдымен қазақ­тың ұлы ғалымы Әлкей Марғұланның сөзі  еске түседі. Академик ағамыз бір әңгіменің орайында:  «Ғалым боламын деп  он мың кітап оқыдым», депті. Әлекең бұл ретте  кітаптың санына салмақ салып тұрмағаны белгілі,  айтайын дегені  кітап оқу арқы­лы  білімдарлықты арттыру жайы болса керек. Сондай-ақ Әбекең, Әбіш Кекілбаевтың: «Адамды адам еткен –  кітап, адамзат еткен – кітапхана», деген қанатты сөзі бар. Ғұламалардың бұл пікірлерін сөз ләміне салғанымыз тегін емес. Осы арқылы кітап атты құдіретті біз де өзімізше өрнектеп, бағалағымыз келіп отыр. Өйткені дүниеде кітапты ештеңе ауыс­тыра алмайды. Қай заманда да кітап оқылады, оқылмай тұрмайды. Ақпараттық  технология дәуі­ріндегі білімнің байсалды  бұлағы  да сол баяғы «киіз» кітаптарымыз болып қала беретіні сөзсіз. Кітапты құрметтеудің өнегелі үлгілері көп. Назарымызға іліккен соның біреуіне тоқтала өтейік. Мысалы, қазір Мәскеудегі Ресей мемлекеттік көп­шілік  тарихи кітапханасының босағасында «Оқыр­манға арналған он өсиет» көрнекі жерде ілулі тұр.   Бұл 1919 жылы Украинадағы революциялық әскери комиссариат саяси басқармасы шығарған үгіт-на­сихат парақшасы екен.  Оқып көрсеңіз ХХІ ғасыр­дың адамы үшін тым артық ақыл тәрізді...  Бірақ  кітапты  құрметтей  білетін елдер бұлай деп сана­майды. Олар кітап туралы  бір ауыз лебіздің  қашан, қай жерде және  қалай айтылса да ешқашан қадірі кетпейді деп біледі.  Осыдан 92 жыл бұрын   тасқа басылған «он өсиеттің» Мәскеудің іргелі кітапха­насының ғимаратында көзге түсу себебі осында болса керек. Біз мұны кітапқа деген көзқарастың қай ғасырда да, қай  дәуірде де өзгермейтіндігінің айғағы деп ұқтық. Осы «өсиеттердің» мазмұнын білу кім кімге де артық болмас  деген ниетпен бұларды қазақша былай қалыптаған едік. Соларды оқып көріңіздер:  «Кітапты ұстар алдында қолыңа қара, сенің сау­сағыңның ізінің кітапқа керегі бар ма? Кітапты оқып отырғанда түбін жоғары қаратып тастай салма, қайырып оқыма, бетіне шынтағыңды  батырма,  ол – барша жұрт пайдаланатын  аса қымбат қазына; кітап­тың ішіне газет, дәптер салма, кітап – зат  салатын қалта емес; тамақ ішіп отырып не төсекте жатып кітап оқыма, кітап айрықша назар аударуды талап етеді;

Қолданылған материалдарға міндетті түрде www.egemen.kz сайтына гиперсілтеме берілуі тиіс / Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на egemen.kz: https://egemen.kz/article/14524-bukkrossing-bibliobus

© egemen.kz

Аспан, аспан күмбезі – бақылаушыға киіз үйдің төбесі сияқты болып көрінетін күмбез. Күн, Ай, жұлдыздар, т.б. аспан шырақтары бізден өте қашықта болғандықтан, олардың ара қашықтығының айырмашылығы бізге сезілмейді. Сондықтан олар аспан күмбезінде орналасқандай әсер береді. Ашық далада аспан жалпайып көрінеді, яғни күмбездің төбесіне қарағанда, оның іргесі (көкжиек) қашықтағандай болады. Биік үйдің қасында тұрған адамға аспан күмбезі көкжиекке қарағанда биік болып көрінеді. Ауа қабаты көгілдір, көк, күлгін сәулелерді күштірек шашырататындықтан аспан күмбезі көк түсті болып келеді