11-тапсырма. Сөйлемдердегі есімдіктердің қай сөз табымен байланысып тұрғанын анықта. Кестені үлгі бойынша толтыр.
Жүніс сегіз жаста еді, ол оқып та, жаза да білмеуші еді
(М. Дулатұлы). — Түндегі бір даурыққан хабар екен ғой? — Естісең,
(Ж. Аймауытұлы). — Кіммен күрес деп отырсыңдар? – Шәкі-
манмен (Ж. Аймауытұлы). Бір шалдың төрт ұлы болыпты. Бірде
шал сол ұлдарын жинапты (Ертегі). Кімді айтса, сол келер (Мә-
тел). Ұйықтап жатқан жүректі өн оятар, оның тәтті оралған мәні
сол
оятар (Абай).
Есім сөз
Есімдік
Дәлелдеме
Ол
Жүніс (зат есім)
«Ол» жіктеу есімдігі,
сөйлемде «Жүніс» деген
деректі зат есіммен
мағыналық байланыста
түр.
Хабар (зат есім)​

Сөйлемдердегі есімдіктердің қай сөз табымен байланысып тұрғанын анықтау үшін, біз осы сөйлемдердегі есімдіктерді қамтылдыруымыз керек.

Сөйлем 1: Жүніс сегіз жаста еді, ол оқып та, жаза да білмеуші еді.

Осы сөйлемде, "Жүніс" жаттығушы заттың атауы болып табылады. Ол "ол" деген сөзмен байланыстырады. "Ол" сөзіна кірме жіктеу деген мағынаны білгенше, "Жүніс" деген атау "ол" сөзінің мағынымен байланыстырады.

Сөйлем 2: Түндегі бір даурыққан хабар екен ғой? — Естісең

Осы сөйлемде, "Хабар" жаттығушы заттың атауы болып табылады. Ол "естісең" деген сөзмен байланыстырады. "Естісең" сөзіне кірме жіктеу деген мағынаны білгенше, "Хабар" деген атау "естісең" сөзінің мағынымен байланыстырады.

Сөйлем 3: Кіммен күрес деп отырсыңдар? – Шәкі-манмен

Осы сөйлемдегі "Шәкі" жаттығушы заттың атауы болып табылады. Ол "шәкі-манмен" деген сөзмен байланыстырады. "Шәкі-манмен" сөзіне кірме жіктеу деген мағынаны білгенше, "Шәкі" деген атау "шәкі-манмен" сөзінің мағынымен байланыстырады.

Сөйлем 4: Бір шалдың төрт ұлы болыпты. Бірде шал сол ұлдарын жинапты.

Осы сөйлемде, "шал" ықпал жаттығушы заттың атауы болып табылады. Ол "сол" деген сөзмен байланыстырады. "Сол" сөзіне жіктеу деген мағынаны білгенше, "шал" деген атау "сол" сөзінің мағынымен байланыстырады.

Сөйлем 5: Кімді айтса, сол келер.

Осы сөйлемде, "сол" иесімдік есімдігімен байланыстырады. Ол "сол" деген сөзмен байланыстырады. "Сол" сөзіне жіктеу деген мағынаны білгенше, "сол" деген атау "сол" сөзінің мағынымен байланыстырады.

Осы түрлі есімдіктер сөйлемде белгіленген санақтармен немесе баяндамалармен келтелген. Кейбір есімдіктер сөйлемнің басындағы немесе соңындағы сөздер болып табылуы мүмкін. Санақтар және баяндамалар арқылы біз сөйлемнің мақсаты мен мағынасын анықтауға мүмкіндік береді.