Шаршы топ алдында сөз бастау, сөйлеу әрине оңай емес. Мен алдымен тіл туралы сіздерге өз ойымды айтқым келеді. Дене мүшелерінде ең жеңіл қозғалатын тіл. Сондай ақ адам мүшелерінің ішінде ең пайдалысы да, ең залалдысы да тіл. Әсем сөзбен арадағы дұшпандықты жоя аласың, асыра сөйлеп, жан досыңнан айрылуыңда мүмкін. міне тіл арқылы жеткізетін сөздің құдіреті. Мен бүгін сол тілдің жақсы сөйлегендегі құдіреті туралы айтпақпын. Мысалы: дәрігер науқас адаммен алдына келгенде оның дертіне шипа табылатынын, оған оның сенуі керек екенін, жылы және қарапайым түсінікті сөзбен жеткізсе, науқас түзеле бастайды, ал, түбінде ауруыңыздың емі жоқ, бара беріңіз десе науқас дерттен емес құсадан қайтыс болар еді. Жас ұрпақты тәрбиелеуде де, егер балаға күнделікті жылы сөйлеп, сыйластық танытсаң, бала ұстамды, түсінігі бар болып өседі, ал күнде сен адам болмайсың деп айқайлап отырсаң, ол сәбиден жақсы адам шығуы екі талай. Міне, тілдің құдіреті, тілдің адам сезіміне әсер етуші құрал екендігінің дәлелі. Зейін қойып тыңдағандарыңызға рахмет.
В ХХI веке шахматисты, к сожалению, мало читают, даже книги, посвященные их любимой игре. Спору нет, чтение художественной литературы не повышению рейтинга. И все же трудно представить, чтобы чемпионы прежних лет не знали "Шахматную новеллу" Стефана Цвейга или "Защиту Лужина" Владимира Набокова. Возможно даже, что во второй половине века имена этих великих писателей для поклонников шахмат по значимости стояли в одном ряду с именами шахматных королей - Ласкера, Капабланки или Алехина. Вообще, в ХХ веке в Советском Союзе гроссмейстеры причислялись к рафинированным интеллигентам, людям высокой культуры. Собственно, такими они, за редким исключением, и были. Достаточно вспомнить Ботвинника, Смыслова, Таля, Кереса, Корчного, Тайманова, Полугаевского, Котова, Флора и многих других. Остановимся на знаменитых литературных произведениях, в которых шахматы занимают весьма значительное место.
