16.Ақтамберді жыраудың толғаулары А)Балаларыма өсиет
В)Мадақ жыры
С)Қырында киік жайлаған
Д)Бұл дүниеде не ғаріп?
Е)Дін пұсырман баласы
17.1675-1768 ж.ж.аралығында өмір сүрген қай жырау?
А) Бұқар
В)Үмбетей
С)Жиембет
Д) Ақтамберді
Е)Қазтуған
18.Ақтамберді жыраудың өмірі туралы деректер қай жыраудың толғауында кездеседі?
А. Қазтуған
В. Үмбетей
С.Бұқар
Д.Жиембет
Е.Доспамбет
19. «Көк көгершін,көгершін» шығармасының авторы
А) Қазтуған
В) Ақтамберді
С)Асан қайғы
Д)Төле би
Е)Қорқыт
20.Төмендегі өлең жолдарының авторы кім?
Дұшпаннан көрген қорлығым
Сарысу болды жүрекке.
А) Асан қайғы
В)Қорқыт
С)Төле би
Д)Шалкиіз
Е) Ақтамберді
21.Балаларыма өсиет
Қылмаңыздар кепиет... деп басталатын толғаудың авторы
А)Ақтамберді
В)Шалкиіз
С)Бұқар
Д)Сыпыра
Е)Төле би
22.1768 ж ШҚО Абай ауданы Жүрекжота мекенінде қайтыс болған жырау
А)Ақтамберді
В)Үмбетей
С)Қазтуған
Д)Бұқар
Е)Шалкиіз
23.Ақтамберді жырау неше жасынан соғысқа қатысты?
А)18
В)17
С)20
Д)22
Е)25
24.Ес білгелі ат үстінен түспей елі мен жерін батыр,шешен,жырау.
А) Қазтуған
В)Шалкиіз
С) Ақтамберді
Д)Үмбетей
Е)Бұқар
25.Ақтамберді жырау өзінің алғашқы туындыларын неше жасында шығарды?
А) 15-16
В)13-14
С) 10-11
Д)18-19
Е)20-21
Мәтін
Сенбіден жексенбіге қараған түні қар мол жауды. Таңертең ерте тұрған Қорғанбек терезеден сыртқа көз салды. Айнала аппақ-ау, шіркін! Ағаштың бұтақтары иілген. Үйдің жанындағы электр бағанасы төбесіне ақ ұлпалы бөрік киген.
– Қандай керемет, ата! – деп кеудесіне сыймаған таңданысын Қорғанбек дауыстай айтты.
– Биыл қыс ертерек түсті-ау. Қорғанбекке қысқы аяқ киім де алмаған ек, – деді мамасы ренішті көңілмен.
– Онысы несі түге. Бүгін күн жексенбі. Мектепте демалыс. Базарға барып, таңдап, тәуір бір етікті сатып әкеліңдер, – деп папасы мен мамасына ақыл сала сөйледі. Қорғанбек үйде қалды. Атасы отын жарды. Майдаланған ағашты Қорғанбек үйге тасыды. Екеулеп пеш жақты. Үй-іші демде-ақ ысыды. Аязға жаурап-ақ қалған екен, жылы бөлмеде Қорғанбектің беті алаулап қызара түсті.
– Күн суық ә, ата, – деді Қорғанбек малдас құрып отырған атасының оң аяғын баса түсіп.
– Ә, қардың ызғары болады да, тәйірі. Әр нәрсенің уақытында болғаны дұрыс, – деп атасы қыстың түскеніне риза пейіл танытты.
– Аспаннан қар емес, нан жауып тұр, балам, – деп Қорғанбекті барқыт шапанының етегімен орап алды. «Қар емес, нан жауып тұр» дегені несі, деп сұрамақ еді, атасы күмәнді ойын сейілтті.
– Қар мол жауса, көктемде бидай бітік өседі. Мақта қырманы берекелі болады. Мал жем-шөптен тарықпайды. Бұның бәрі ел-жұрттың наны емей, немене! Атасы екеуі үйді жылытып, есік-терезелердегі саңылауларды бітеп болғанша, мамасы мен папасы келді. Қолдарындағы себет іші топ-томпақ. Ішке кіре салысымен:
–Қорғанбекке етік алдық, – деп мамасы қуана тіл қатты.
Қорғанбек себет ішіндегі ораулы қағазды біртіндеп жазды. Көзіне жып–жылтыр, қоңыр түсті, табаны қалың етік түсті. Демде жіп бауын босатып, аяғына өлшеп көрді. Өзіне құйып қойғандай. Бөлме ішінде ерсілі-қарсылы жүріп көрді. Етігі әдемі, әрі жеңіл екен. Өзі емес, бәтеңкесі қозғалып жүргендей.
– Ата, мен қатты қуанып тұрмын, – деді Қорғанбек бір кезде жүзі бал-бұл жанып.
Әрине, түсінемін, балам, – деді атасы.
– Осы Қорғанбек қызық. Аяқ киімге де қатты қуана ма екен?
– Қорғанбек дұрыс айтады. Ілгерідегілер айтқан екен: «Дүние тапсаң, балаңды киіндір. Меккеге барғандай әсерде болады» деп. Мінеки, дәл осы жәйтті Қорғанбек балам басынан кешті. Жаңа етік балаға қуаныш сыйлады. Бөлме ішіндегілер осы сәтте Қорғанбектің қуанышына түгелдей ортақтасқан болатын.
26. «Аспаннан қар емес, нан жауды» - деп атасы не жайлы айтты?
A) қар қалың жауса, күреп көп тамақ ішесің
B) қар жұқа жауғаны туралы
C) қардың астында қалған астықты жинау керек дегені
D) қар қалың жауса жер тынығады, егін бітік өседі
E) қар жауса үйге нан пісіреді
27. Атаның келіні мен ұлына айтқан өсиеті:
A) Байлық еритін мұз...
B) Қыс қамыңды жаз ойла...
C) Қар мол жауса, көктемде бидай бітік өседі. Мақта қырманы берекелі
болады.
D) А — ағайыншыл, Бай болатын бала — айырбасшыл.
E) Дүние тапсаң, балаңды киіндір. Меккеге барғандай әсерде болады
28. Мәтіндегі жаңа етік арқылы автор отбасындағы қандай көріністі
көрсетпекші?
A) қарияның бала тәрбиесіндегі рөлінің маңыздылығын
B) қалың қардың жауып тұруы
C) жаңа етік келіп немересі қуануын
D) әке-шешесінің атасына қарауы
E) Қорғанбектің қуануы
29. Мәтіннің мағынасына сай мақал-мәтел:
A) Ата-ананың қадірін балалы болғанда білерсің.
B) Қарты бар үйдің қазынасы бар.
C) Қыстың қамын жаз ойла.
D) Етік жамағанды көрдік,
Тақия жамағанды көрмедік.
E) Ағайын — алтау, ана — біреу.
30. Мәтіндегі негізгі түйінді ой
A) Қорғанбек пен атасы қар тазалауы
B) Қорғанбектің атасының ақылы
C) Қорғанбектің әке-шешесінің базарға баруы
D) Қорғанбектің етік алуы
E) Қорғанбектің еркелігі
Өз елің – алтын бесігің.
Бірде бізге мұғалім “қандай елдерге барып,саяхат жасағыларың келеді?” деп сұрақ қойған.Сыныптастарым: “Жапония!Ұлыбритания!АҚШ!” - деп шулап қоя берді.Ал мен болсам үнсіз қалдым.Үйге келіп бұл сұраққа шындап ойлағанымда “туған жерімнен басқа жаққа кеткім де келмейді” деп шештім.Әрине, әркімге әрқалай.Алайда менің Қазақстаным өзіме қымбат та қадірлі, сүйікті әрі аяулы.Қазақ жерінің асты да,үсті де қазынаға бай.Ал қазақ халқының жомарттығына,ақкөңілділігіне еш халық тең келмейді.Мен осы жерде қасиетті алтын бесікте ардақты ана сүтімен көзімді аштым,есейдім.Мен осы жерде дара ұстаздарыммен білім алудамын.“Туған жердің күні де ыстық,түні де ыстық" демекші,маған Қазақстанның аптап ыстығы да қатаған сары аязы да өзінше жылы,қымбат.Басқа елде бар нәрсе менің де байтақ туған жерімнен табылады.Сондықтан да мен “өз елің – алтын бесігің” деген қағиданы нық ұстанып,туған елім мен жерімнің өркендеуіне ат салысатын боламын.
Наурыз - барша мұсылман әлемі тойлайтын ұлы мереке, Ұлыстың ұлы күні, жыл басы. Бұл күні күн мен түн теңеледі, Самаркандтың көк тасы жібиді. Осы күннен бастап күн жылына бастайды және күн ұзарып, ал түн болса, керісінше қысқара бастайды.
Ертеректе бұл мерекені бүкіл ауыл болып дайындалып, үлкен той қылып тойлайтын болған. Қазірдің өзінде Наурыз мейрамының орны ерекше. Бұл күні қаланың бас көшелеріне қазақ халқының дәстүрлі киіз үйлері тігіледі. Алаңда барша халық жиналып, Наурыз жайлы қойылымды тамашалайды.
Ұлттық тағам ет асылып, бауырсақ пен шелпек пісіріледі. Бірақ бұл күні ең басты тағам Наурыз көже болып саналады. Ол - жеті түрлі тағамнан дайындалатын көже. Киіз үйге келуші әрбір қонақ әдетте Наурыз көжеден ауыз тиеді.
Мерекелік дастарқанға түрлі ұлттық тағамдар қоюға болады. Мысалы, сүт тағамдарынан қымыз, қымыран, байқаймақ, шыртылдақ, кілегей, қаймақ, құрт, сүзбе, уыз, ірімшік, іркіт т.б. сияқты тағамдар дастарқанға қойылады.
Сонымен қатар ұннан әзірленетін ұлттық тағамдар шелпек пен бауырсақ пісіріп, таба нан, салма, қаттама әзірлеуге болады.
Ал дәнді дақылдардан талқан, жент, тары, бидай көже, майсөк, бөкпе болса, дастарқанға қоюға болады.